Ο στόχος της αποκατάστασης από την εξορυκτική δραστηριότητα είναι δυνατόν να διαφέρει ανάλογα με τις νομικές δεσμεύσεις της κάθε περιοχής, τις κοινωνικές ανάγκες σε γη, τις προϋπάρχουσες χρήσεις γης, τη φύση της εκμετάλλευσης και τις γεωμορφολογικές συνθήκες.
Ετσι οι αποκαταστάσεις μπορούν να εξυπηρετήσουν: παραγωγικούς σκοπούς, να διευκολύνουν την αναψυχή, να έχουν αυστηρά προστατευτικό χαρακτήρα, να δημιουργήσουν την υποδομή εγκατάστασης άγριας ζωής ή ακόμη και να επιτρέψουν μια νέα χρήση.
Συνήθως, η ακολουθητέα διαδικασία αποκατάστασης περιλαμβάνει τα παρακάτω στάδια :
- Χωροθέτηση και προσανατολισμός της εκμετάλλευσης έτσι ώστε να προστατευθούν οπτικά ευάλωτες θέσεις, να καταλάβει θέσεις με μεγάλη οπτική αποροφητική ικανότητα ή και θέσεις μη ορατές από τους χώρους αναφοράς.
- Επιλογή μεθόδου εκμετάλλευσης με σχεδιασμό χώρου εκσκαφής – εξορύξεων και χώρου αποθέσεων ώστε να καταλαμβάνουν τη μικρότερη δυνατή επέμβαση και να περιορίζεται το ορατό μέγεθος αυτών.
- Συλλογή και αποθήκευση του επιφανειακού εδάφους σε ξεχωριστές θέσεις.
- Διαμόρφωση κυρίων χώρων εξόρυξης και αποθέσεων με δευτερεύοντα συνοδά έργα δρόμων προσπέλασης, εγκαταστάσεων και προσωρινών αποθέσεων (πχ φυτικής γης, εδαφικού υλικού).
- Επιχωμάτωση με κατάλληλο εδαφικό υπόστρωμα και φυτική γη.
- Επιλογή κατάλληλων εντόπιων φυτικών ειδών για αναχλοάσεις και αναδασώσεις.
- Υλοποίηση κατάλληλων μεθόδων σποράς και φύτευσης με παρακολούθηση της εξέλιξης του χώρου.
- Συντήρηση των υφιστάμενων έργων με συμπλήρωση φυτεύσεων.
Αφού έχουν εκτιμηθεί οι μεταβλητές και θέσεις του τοπίου, έχουν καθοριστεί οι χώροι εκμετάλλευσης και απόθεσης των στείρων εξετάζεται το έδαφος που θα αποτελέσει το βασικό εκείνο επιφανειακό τμήμα που θα πρέπει να έχει κατάλληλες φυσικοχημικές και βιολογικές ιδιότητες έτσι ώστε να καθίσταται ικανό να συντηρήσει τη βλάστηση που θα εγκατασταθεί. Οι παράμετροι που εξετάζονται συνήθως για την καταλληλότητα των εδαφών είναι : το pH, η ηλεκτραγωγιμότητα, ο κορεσμός σε βάσεις, το ποσοστό ανταλλάξιμου Νa, η υφή, η εναλλακτική ικανότητα και η οργανική περιεχομένη ουσία.
Ακόμα και τα καλύτερα σχεδιασμένα προγράμματα αποκατάστασης είναι καταδικασμένα να αποτύχουν εάν δεν έχουν προηγουμένως διαμορφωθεί κατάλληλες εδαφικές συνθήκες έτσι ώστε να συντηρήσουν τη βλάστηση στο διηνεκές. Η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου εγκατάστασης βλάστησης θα πρέπει επίσης να λαμβάνει υπόψη πολλά κριτήρια, όπως διαθέσιμους οικονομικούς πόρους, δυνατότητες και ιδιότητες των εδαφών, είδη βλάστησης κλπ.
Η πιο διαδεδομένη μέθοδος αναδάσωσης μιας λατομικής περιοχής είναι η φύτευση ξυλωδών φυτών και θάμνων, η δημιουργία μικτών συστάδων με τοπικά είδη της περιοχής αποτελούμενα από διάφορα είδη πεύκης (χαλεπίου, τραχείας, μαύρης κτλ) είτε κωνοφόρων ως ανώροφο και υπόροφο διάφορα πλατύφυλλα με μεγάλη καλυπτικότητα και παραβλαστική ικανότητα όπως πρίνο, σπάρτο, σχίνο, ψευδακακία κτλ.
Η επιλογή των φυτευτικών ειδών καθορίζουν έως ένα βαθμό και τη μέθοδο εγκατάστασής των, που συνοψίζεται στις απευθείας σπορές, στη χρήση μικρού μεγέθους ειδών 3-4 μηνών με μεγαλύτερο βαθμό προσαρμοστικότητας, στις κλασσικές φυτεύσεις (με διάνοιξη λακκών – βολόφυτα ή μέθοδο του λοστού – γυμνόριζα) και τελευταία στις υδροσπορές. Συνήθως γίνεται παράλληλη χρησιμοποίηση με παραλλαγές των παραπάνω μεθόδων.
Η απευθείας σπορά (χειρονακτικά ή με υδροσπορέα) αποτελεί την πιο ελκυστική μέθοδο καθώς καλύπτονται μεγάλες εκτάσεις με μικρό κόστος και σε μικρό χρονικό διάστημα. Η πιο διαδεδομένη αποτελεσματική μέθοδος, αλλά υψηλού κόστους, για την φυτοκάλυψη των κεκλιμένων δυσπρόσιτων πρανών και γενικότερα κατάλληλη για μεγάλες επιφάνειες είναι η υδροσπορά.
[επιμέλεια: Π. Τζεφέρης]
- Αποκατάσταση (επαναφορά, διαμόρφωση) λατομείου
- Αποκατάσταση περιβάλλοντος λατομείων: η νομική διάσταση
- Η περιβαλλοντική αποκατάσταση των λατομικών χώρων
- ∆ιαδικασίες ελέγχου τήρησης περιβαλλοντικής νομοθεσίας σε εξορυκτικές δραστηριότητες
- Αποκατάσταση λατομείων και προστασία της βιοποικιλότητας από την ΤΙΤΑΝ AMERICA