ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ/CCS

Πρότυπα Διαχειριστικά Σχέδια Γεωθερμικών Πεδίων Χαμηλής Θερμοκρασίας στο πλαίσιο Σύμβασης ΥΠΕΝ-ΕΑΓΜΕ (πρόγραμμα ΔΙΑΓΕΩΘ)

H δράση αυτή υπαγορεύεται από την έλλειψη κατάλληλων σχεδίων διαχείρισης για την ορθολογική αξιοποίηση του γ/θ δυναμικού των πεδίων τοπικού ενδιαφέροντος της χώρας.Αποσκοπεί δε στη δημιουργία πρότυπης μελέτης Σχεδίου Διαχείρισης και την προτυποποίηση της διαδικασίας, βάσει πραγματικών συνθηκών από στοιχεία εκμετάλλευσης των γεωθερμικών πόρων, προκειμένου να επιτυγχάνεται η ορθολογική και αειφόρος αξιοποίηση των γ/θ πεδίων τοπικού ενδιαφέροντος της χώρας.Για την εκτέλεση αυτού του έργου, η Ε.Α.Γ.Μ.Ε. προχώρησε στην υπογραφή τριών πολύ σημαντικών Προγραμματικών Συμβάσεων με Πανεπιστημιακές Σχολές.
Σχήμα ορθολογικής αξιοποίησης γεωθερμικών ρευστών χαμηλής ενθαλπίας (θερμοκρασίας) με διαδοχικές χρήσεις για βέλτιστη εκμετάλλευση
Μοντέλο δημιουργίας ενός γεωθερμικού πεδίου με τα κύρια χαρακτηριστικά του: η περιοχή επανατροφοδοσίας (recharge area), τα κατεισδύοντα ψυχρά μετεωρικά νερά (cold meteoric waters), το αδιαπέρατο κάλυμμα (impermeable rock), ο ταμιευτήρας γεωθερμικών ρευστών (reservoir), η εστία θερμότητας, π.χ. μαγματική διείσδυση (magmatic intrusion) που θερμαίνει τα κυκλοφορούντα ρευστά, η κυκλοφορία των γεωθερμικών ρευστών (hot fluids) στον ταμιευτήρα και η άνοδος αυτών μέσω ρηγμάτων είτε στην επιφάνεια με μορφή πηγών (hot spring) είτε κοντά στην επιφάνεια από όπου αντλούνται μέσω γεωτρήσεων (geothermal wells). Διαπιστώνεται η ανανεωσιμότητα του γεωθερμικού συστήματος, αφού τροφοδοτείται συνεχώς από ψυχρά επιφανειακά νερά. ——Πηγή εικόνας: Dickson M. & Fanelli M. (1995), “What is geothermal energy?”
 

Αριστερά: Επικαθήσεις CaCO3 από γ/θ ρευστά σε τμήμα σωλήνα του γ/θ πεδίου Θερμών Νιγρίτας (φωτογραφία από Ν. Ανδρίτσο). Δεξιά: Σχηματισμός ανθρακικών επικαθήσεων πάχους 2mm που σχηματίσθηκαν μετά από μόλις 24 ώρες δοκιμαστικής άντλησης σε αγωγό εξόδου σε γ/θ γεώτρηση στο πεδίο Ακροποτάμου Καβάλας (Dalampakis et al., 2022). Οι επικαθήσεις αλάτων και οι διαβρώσεις των ρευστών αποτελούν ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα στην αξιοποίηση και διαχείριση των γ/θ πεδίων και γι’ αυτό η μελέτη τους και η αντιμετώπισή τους συνιστούν αντικείμενο της Προγραμματική Σύμβασης μεταξύ Ε.Α.Γ.Μ.Ε. και Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Dalampakis P., Andritsos N., Papachristou M., Tziritis E., Koufogiannis I. & Arvanitis A. (2022), “An assessment of low enthalpy geothermal waters in the Akropotamos area (Northern Greece)”, Proceedings, European Geothermal Congress 2022, Berlin, Germany, 17-21 October 2022, 7p., ISBN code: 978-2-9601946-2-3
 
Τρισδιάστατο μοντέλο κατανομής των θερμοκρασιών στον ταμιευτήρα του γ/θ πεδίου Ν. Ερασμίου-Μαγγάνων Ξάνθης, που κατασκευάσθηκε με τη χρήση του εξειδικευμένου εμπορικού λογισμικού FEFlOW. Η Προγραμματική Σύμβαση Ε.Α.Γ.Μ.Ε.-Ε.Μ.Π. αποσκοπεί, μεταξύ άλλων, στην κατασκευή ανάλογων γεωλογικών μοντέλων με εισαγωγή των ιδίων δεδομένων αλλά με τη χρήση λογισμικών ανοικτού κώδικα (open source) προς διευκόλυνση των αρμοδίων Υπηρεσιών και μείωση του δημοσιονομικού κόστους της διαχείρισης των γ/θ πεδίων.
H Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (Ε.Α.Γ.Μ.Ε.) στο πλαίσιο Σύμβασης-Συμφωνίας με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Υ.Π.ΕΝ.), υλοποιεί ένα σημαντικό έργο σε συνεργασία με Ελληνικά και Διεθνή Ακαδημαϊκά Ιδρύματα, με τίτλο «Διαχειριστικά Σχέδια Γεωθερμικών Πεδίων Χαμηλής Θερμοκρασίας – ΔΙΑΓΕΩΘ» με στόχο τη δημιουργία πρότυπης μελέτης Σχεδίου Διαχείρισης για γεωθερμικά (γ/θ) πεδία χαμηλής ενθαλπίας (τοπικού ενδιαφέροντος, Τ≤90°C). H δράση αυτή υπαγορεύεται από την έλλειψη κατάλληλων σχεδίων διαχείρισης για την ορθολογική αξιοποίηση του γ/θ δυναμικού των πεδίων τοπικού ενδιαφέροντος της χώρας.Αποσκοπεί δε στη δημιουργία πρότυπης μελέτης Σχεδίου Διαχείρισης και την προτυποποίηση της διαδικασίας, βάσει πραγματικών συνθηκών από στοιχεία εκμετάλλευσης των γεωθερμικών πόρων, προκειμένου να επιτυγχάνεται η ορθολογική και αειφόρος αξιοποίηση των γ/θ πεδίων τοπικού ενδιαφέροντος της χώρας.
 
 
Τα Σχέδια Διαχείρισης θα περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:
 
  • γεωλογική και δυναμική (αριθμητική) μοντελοποίηση των πεδίων, προσομοίωση ροής και θερμικής μεταφοράς του ταμιευτήρα και εφαρμογή μακροπρόθεσμων σεναρίων εκμετάλλευσης/διαχείρισης με τη βοήθεια εξειδικευμένων (Leapfrog Geothermal και FEFLOW) και ανοικτού κώδικα (ελεύθερων) λογισμικών και εισαγωγή όλων των διαθέσιμων απαραίτητων δεδομένων,
  •  διαρκή και σε πραγματικό χρόνο παρακολούθηση κρίσιμων χαρακτηριστικών του γ/θ ταμιευτήρα μέσω τηλεμετρικού δικτύου,
  •  περιοδικές μετρήσεις υπαίθρου και δειγματοληψίες ρευστών,
  •  μελέτη των φυσικοχημικών χαρακτηριστικών των ρευστών για την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με την προέλευση και κυκλοφορία των ρευστών και τις τυχόν επιπτώσεις στον εξοπλισμό (επικαθήσεις, διαβρώσεις)
  •  μελέτη φαινομένων μεταφοράς ρευστών και θερμότητας καθώς και του βέλτιστου σχεδιασμού του δικτύου μεταφοράς των ρευστών και του εγκατεστημένου εξοπλισμού εκμετάλλευσης
  • αξιολόγηση της διάθεσης των απορριπτόμενων ρευστών και της επανεισαγωγής τους σε κατάλληλες θέσεις κ.ά.
Πιλοτικά θα εφαρμοσθούν Σχέδια Διαχείρισης σε δύο (2) επιλεγμένα γ/θ πεδία χαμηλής θερμοκρασίας (τοπικού ενδιαφέροντος), στα πεδία Νέου Ερασμίου-Μαγγάνων Ξάνθης και Ν. Απολλωνίας Θεσσαλονίκης, προκειμένου να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα και να δημιουργηθεί η πρότυπη συνθετική μελέτη Σχεδίου Διαχείρισης, η οποία θα αποτελέσει οδηγό εκπόνησης αντίστοιχων Σχεδίων και σε άλλα πεδία τοπικού ενδιαφέροντος.
Για την εκτέλεση αυτού του έργου, η Ε.Α.Γ.Μ.Ε. προχώρησε στην υπογραφή τριών πολύ σημαντικών Προγραμματικών Συμβάσεων με:
 
  • τη Σχολή Μηχανικών Μεταλλείων-Μεταλλουργών του Ε.Μ.Π. με Επιστημονικό Υπεύθυνο τον Επικ. Καθηγητή Βασίλειο Γαγάνη για τη συνεργασία σε θέματα μοντελοποίησης-προσομοίωσης και μηχανικής ρευστών, όπως: (α) τη γεωλογική και αριθμητική μοντελοποίηση και προσομοίωση των γ/θ ταμιευτήρων και σεναρίων εκμετάλλευσης και διαχείρισης των πεδίων Ν. Ερασμίου-Μαγγάνων και Ν. Απολλωνίας με τη χρήση ελεύθερων διαθέσιμων λογισμικών ανοικτού κώδικά (open source) για τη διερεύνηση της δυνατότητας υποκατάστασης των εξειδικευμένων εμπορικών λογισμικών προς διευκόλυνση των αρμοδίων Υπηρεσιών και μείωση του δημοσιονομικού κόστους, (β) τη μοντελοποίηση των φαινομένων μεταφοράς μάζας και ενέργειας σε γεωτρήσεις παραγωγής και επανεισαγωγής, και (γ) την ανάπτυξη λογισμικού για τη μοντελοποίηση των δικτύων μεταφοράς των γ/θ ρευστών μεταξύ γεωτρήσεων και σημείων εκμετάλλευσης
  • το Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας με Επιστημονικό Υπεύθυνο τον Καθηγητή Νικόλαο Ανδρίτσο για τη συνεργασία σε θέματα επικαθήσεων αλάτων και διαβρώσεων και πιο συγκεκριμένα: (α) τη μελέτη των προβλημάτων επικαθήσεων αλάτων και διαβρώσεων στον εξοπλισμό εκμετάλλευσης των γ/θ ρευστών χαμηλής ενθαλπίας και τη διατύπωση προτάσεων για τον τρόπο αντιμετώπισής τους και (β) τη μελέτη φαινομένων μεταφοράς των γ/θ ρευστών σε εγκαταστάσεις και εφαρμογές, και 
  • το Τμήμα Γεω-επιστημών του Πανεπιστημίου Φλωρεντίας με Επιστημονικό Υπεύθυνο τον Καθηγητή Orlando Vaselli για την πραγματοποίηση εξειδικευμένων δειγματοληψιών και αναλύσεων γ/θ ρευστών (νερών και αερίων), με έμφαση στις ισοτοπικές αναλύσεις, και την ερμηνεία των αποτελεσμάτων τους, με στόχο την καλύτερη κατανόηση των υπό μελέτη γ/θ συστημάτων χαμηλής ενθαλπίας και την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με το χημισμό και την κυκλοφορία των γ/θ ρευστών, τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους, την αλληλεπίδραση ρευστών-πετρωμάτων, την προέλευση και ηλικία των ρευστών και το ρυθμό ανανέωσής τους, τη ζώνη τροφοδοσίας και την εκτίμηση της θερμοκρασίας των βαθύτερων γ/θ ρευστών, στοιχεία τα οποία είναι πολύ χρήσιμα για την ορθολογική και αειφόρο αξιοποίηση των γ/θ πεδίων και την εκπόνηση των σχεδίων διαχείρισής τους.
Διάγραμμα διαχείρισης ενός γεωθερμικού πόρου (Ungemach and Antics 2003*, Ungemach et al. 2005**) [Επεξήγηση: DEVELOPMENT/MANAGEMENT STRATEGY: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ/ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ, SUSTAINABILITY: ΑΕΙΦΟΡΙΑ, RISK ASSESSMENT: ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (ΡΙΣΚΟΥ), EXTERNALITIES: ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ, PRODUCTION TECHNOLOGY: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, RESERVOIR ENGINEERING: ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΑ, RESERVOIR/SYSTEM LIFE: ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΖΩΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΟΥ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΑ/ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ, OFFER (Recoverable Heat): ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ (Ανακτήσιμη Θερμότητα), DEMAND (Existing/potential heat loads): ΖΗΤΗΣΗ (Υπάρχοντα/δυνητικά θερμικά φορτία), ECONOMICS: ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ, Non Technical Obstacles: Μη Τεχνικά Εμπόδια, ECONOMIC/FINANCIAL/ INSTITUTIONAL/ENVIRONMENTAL: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ/ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ/ΘΕΣΜΙΚΑ/ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ] 

Η συμβολή των προαναφερθέντων Ακαδημαϊκών Ιδρυμάτων της Ελλάδας και του εξωτερικού στην εκπόνηση ολοκληρωμένων Σχεδίων Διαχείρισης γ/θ πεδίων χαμηλής ενθαλπίας είναι εξαιρετικά σημαντική λόγω της τεράστιας επιστημονικής γνώσης, εξειδίκευσης και εμπειρίας που το καθένα από αυτά διαθέτει στα συγκεκριμένα αντικείμενα. Από τις υπογραφείσες Προγραμματικές Συμβάσεις και τις επακόλουθες στενές συνεργασίες αναμένεται να προκύψουν σημαντικά αποτελέσματα, τα οποία θα συμβάλλουν καθοριστικά στην ορθολογική εκμετάλλευση των γ/θ πεδίων χαμηλής ενθαλπίας της χώρας.

Το έργο «Διαχειριστικά Σχέδια Γεωθερμικών Πεδίων Χαμηλής Θερμοκρασίας – ΔΙΑΓΕΩΘ» εκπονείται από το Τμήμα Γεωθερμίας και Ιαματικών Φυσικών Πόρων (ΓΕΩΘΕ) της ΕΑΓΜΕ με Επιστημονικό Υπεύθυνο τον Δρ. Απόστολο Αρβανίτη, Προϊστάμενο, και με συμμετοχή των στελεχών του Τμήματος κ.κ. Μάρκου Ξενάκη, Μάριου Αμβράζη, Πολυάνθης Τρίμη, Χρήστου Μυλωνά, Ευάγγελου Στεφάνου και Σταματίνας Σεφερλή, στο πλαίσιο της Αναβάθμιση Λειτουργιών της Γενικής Γραμματείας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών για την υποστήριξη του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων, περιλαμβάνοντας πρωτοπόρες -για την ελληνική πραγματικότητα- δράσεις με στόχο την αειφόρο ανάπτυξη του γ/θ δυναμικού της χώρας.

Σχετικά Άρθρα