[του Πέτρου Τζεφέρη] [by Dr Petros Tzeferis]
Οι σπάνιες γαίες αποτελούνται από μια ομάδα δεκαεπτά μετάλλων με μοναδικές ιδιότητες, τα οποία χρησιμοποιούνται με ολοένα μαζικότερο τρόπο στην καινοτόμο βιομηχανία της υψηλής τεχνολογίας.
Εξάλλου, όλες οι λύσεις που αφορούν την πράσινη ανάπτυξη, την ψηφιακή τεχνολογία της πληροφορικής και επικοινωνιών, τα έξυπνα ενεργειακά δίκτυα και τις εναλλακτικές δυνατότητες των ΑΠΕ βασίζονται στη χρήση των γνωστών πλέον στην ανθρωπότητα ορυκτών σπάνιων γαιών.
Πρόκειται για μέταλλα όπως κοβάλτιο (Co), λευκόχρυσος (Pt), τιτάνιο (Ti), ταντάλιο (Ta), ίνδιο (In), νεοδύμιο (Nd), δυσπρόσιο (Dy), δημήτριο (Ce), ευρώπιο (Eu), τέρβιο (Tb), λανθάνιο (La), Λίθιο (Li), γάλλιο (Ga), έρβιο (Er) κλπ από τα οποία, έστω και σε μικρές ποσότητες, εξαρτάται άμεσα η μετάβαση στη βιώσιμη παραγωγή και στα φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα.
Επίσης ορισμένα από αυτά είναι απαραίτητα για την μαζική παραγωγή ηλεκτρικών/ηλεκτρονικών προϊόντων (κινητά τηλέφωνα, επίπεδες οθόνες τηλεόρασης και κομπιούτερ, λάμπες εξοικονόμησης CFL, καταλύτες αυτοκινήτων, συστήματα ABS κλπ) καθώς και στην τεχνολογία των ΑΠΕ (πχ. το Νεοδύμιο (Nd) και το δισπρόσιο (Dy) είναι απαραίτητα για την κατασκευή ανεμογεννητριών).
Βέβαια, αυτές οι ουσίες δεν είναι τόσο «σπάνιες» όσο υπονοεί η ονομασία τους. Σύμφωνα με το US Geological Survey (USGS), η Κίνα κατέχει μονάχα το 40% έως 50% των παγκόσμιων αποθεμάτων σπανίων γαιών. Υπάρχουν βεβαιωμένα αποθέματα σπάνιων γαιών σε πολλές άλλες χώρες, από τις ΗΠΑ ως την Αυστραλία και από τον Καναδά ως το Καζακστάν και το Βιετνάμ. Υπό αυτές τις συνθήκες, γιατί η επάρκεια και η εξασφάλισή τους προκαλεί τόσο μεγάλη ανησυχία; Γιατί απλά με τα γεωπολιτικά “παιχνίδια”, φθάσαμε το 2010, το 97% των 125.000 τόνων των οξειδίων σπάνιων γαιών που εξορύσσονταν τότε στον πλανήτη, να προέρχονται αποκλειστικά από την Κίνα. Πρόκειται για ένα σχεδόν απόλυτο μονοπώλιο.
Από το 1927, οπότε και ανακαλύφθηκαν τα τεράστια κοιτάσματα σπάνιων γαιών στο Bayan Obo, έως και τη δεκαετία του 1960, οι Κινέζοι είχαν ενδιαφερθεί ελάχιστα για το συγκριτικό πλεονέκτημα που διέθεταν. Εκείνη την εποχή, στην εκμετάλλευση αυτών των ορυκτών κυριαρχούσαν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Μόλις την περίοδο της διακυβέρνησης της χώρας από τον Ντενγκ Σιάο-Πινγκ (1904-1997) κι έπειτα από τον σχεδιασμό του «προγράμματος 863», η Κίνα στράφηκε στην ανάπτυξη μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής προκειμένου να κατακτήσει ηγεμονικό ρόλο σε όλα τα στάδια της επεξεργασίας των σπάνιων γαιών, από την εξόρυξή τους και τον διαχωρισμό τους ως τη μεταποίησή τους και την παραγωγή ημικατεργασμένων, ενδιάμεσων προϊόντων.
Αλλωστε και ο περιορισμός των ξένων ανταγωνιστών κατά τη διάρκεια των είκοσι τελευταίων ετών εξηγείται επίσης από τις ανωτέρω “εκπτώσεις” και γενικότερα από τις ιδιαιτερότητες και τις δυσκολίες που παρουσιάζει ο κλάδος: οι δραστηριότητες του διαχωρισμού και της αξιοποίησης των ουσιών είναι εντάσεως κεφαλαίου και επιπλέον είναι “καταστροφικές” για το περιβάλλον αν δεν ληφθούν επίσης δαπανηρά μέτρα.
Οικονομολόγος του Bureau de Recherches Geologiques et Minieres (Γραφείο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών – BRGM) επισημαίνει «την παράδοξη αντίφαση ανάμεσα στη χρήση των σπάνιων γαιών στις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας και στις ρυπογόνες μεθόδους παραγωγής τους».
Μολαταύτα, μελετώντας κανείς την “μεθοδολογία ανάπτυξης” σε παγκόσμιο επίπεδο και κυρίως την “αξιοποίηση” των φυσικών και ορυκτών πόρων του πλανήτη, ευκόλως θα παρατηρήσει ότι αυτές οι “αντιφάσεις” αποτελούν τον κανόνα…
- Οι πέντε αλήθειες για τις Σπάνιες Γαίες
- Οι σπάνιες γαίες, η Ευρώπη και η Ελλάδα!
- Κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες – Μια νέα πρόκληση. Ποιές υπάρχουν στην Ελλάδα;
- Οι Σπάνιες Γαίες και η Ελλάδα!
- Σπάνιες γαίες και παγκόσμιο εμπόριο
- (EU) rare: κρίσιμα ορυκτά και σπάνιες γαίες στο αναπτυξιακό προσκήνιο της ΕΕ
- Οι σπάνιες γαίες και ο κόσμος το 2050
- Σπάνιες Γαίες- Ερευνα Αγοράς
- ΠΟΕ: Μεγάλη νίκη της ΕΕ (και των ΗΠΑ) έναντι της Κίνας για τις Πρώτες Υλες
- Το γεωπολιτικό παιχνίδι με τις «σπάνιες γαίες»
- Goodbye Fossil Fuel Dependence, Hello Rare Earth Dependence!
- Οι Σπάνιες Γαίες γίνονται ολο και λιγότερο σπάνιες!
- Are Rare Earth Elements Actually Rare?
- Σπάνιες Γαίες (REEs): άφθονες μεν, σπάνιες δε…
- Goodbye Fossil Fuel Dependence, Hello Rare Earth Dependence!