Που χωροθετούνται κατά προτεραιότητα οι ανεμογεννήτριες.
Από τις εκτός σχεδίου περιοχές που προορίζονται για την ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων και αναψυχής, αλλά και για χρήσεις οικιστικής ανάπτυξης δεύτερης κατοικίας, βγαίνουν τα έργα αιολικής ενέργειας, σύμφωνα με το νέο χωροταξικό πλαίσιο για την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (AΠΕ). Για την εγκατάσταση των αιολικών σταθμών διατηρούνται σε γενικές γραμμές οι κανόνες του υφιστάμενου πλαισίου. Oμως, η τουριστική ανάπτυξη αποτελεί ένα νέο κριτήριο υποδοχής της αιολικής ενέργειας που καθορίζει το επιτρεπόμενο ποσοστό κάλυψης στα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου, το οποίο δεν μπορεί να υπερβαίνει το 4%.
Στη νέα ρύθμιση για τις ανεπτυγμένες περιοχές, με βάση την κατηγοριοποίηση που κάνει το Ειδικό Χωροταξικό για τον Τουρισμό, με το οποίο ευθυγραμμίζεται το Χωροταξικό για τις ΑΠΕ που είναι υπό κατάρτιση (περιοχές ελέγχου, ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες), η επιτρεπόμενη κάλυψη πέφτει στο 2% (ήτοι 26 τυπικές ανεμογεννήτριες ανά 1.000 στρέμματα από 53 σε μη κορεσμένες περιοχές).
Αξιοσημείωτο είναι ότι στις απαγορεύσεις για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών συμπεριλαμβάνονται και οργανωμένοι υποδοχείς μεγάλων επενδυτικών πρότζεκτ που εντάσσονται στις στρατηγικές επενδύσεις για οικιστικές, τουριστικές χρήσεις, θεματικά πάρκα και τουριστικούς λιμένες, τα οποία χωροθετούνται με Προεδρικά Διατάγματα (ΠΟΤΑ, ΕΣΧΑΣΕ, ΕΣΧΑΔΑ κ.ά.). Από τον κανόνα της απαγόρευσης εξαιρούνται όσα έχουν τη σύμφωνη γνώμη των επενδυτών.
Σημαντική αλλαγή του νέου πλαισίου είναι ένταξη της Κρήτης στις Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας (ΠΑΠ). Πρόκειται για περιοχές με υψηλό αιολικό δυναμικό και ταχύτητα ανέμου άνω των 6 m/sec που προσφέρονται για περισσότερες ΑΠΕ, οι οποίες δεν ήταν στο προηγούμενο Χωροταξικό. Ετσι, η Κρήτη μπαίνει δυναμικά στις ΠΑΠ με συνολικά 22 δημοτικές ενότητες σε Ηράκλειο, Χανιά, Ρέθυμνο και Λασίθι. Στην ίδια λίστα με τις σχεδόν 70 περιοχές που διαθέτουν υψηλό αιολικό δυναμικό έχουν προστεθεί 11 περιοχές στις Σέρρες, 5 στο Κιλκίς, ενώ αυξάνονται σε 11 οι περιοχές προτεραιότητας στην Εύβοια, απομακρύνοντας κορεσμένες περιοχές όπως η Καρυστία. Σε ό,τι αφορά τα έργα ηλιακής ενέργειας στον νησιωτικό χώρο (πλην Εύβοιας και Κρήτης), η κατεύθυνση που δίνεται είναι η προτεραιότητα χωροθέτησης μικρών εγκαταστάσεων και η απαγόρευσή τους όχι μόνο σε δάση αλλά και σε δασικές εκτάσεις. Πρόκειται για μερικές από τις κυριότερες αλλαγές που φέρνει το Ειδικό Χωροταξικό των ΑΠΕ που κατατέθηκε από ομάδα μελετητών, στα μέσα Οκτωβρίου, στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, το οποίο αξιολογείται και πρόκειται να βγει το επόμενο διάστημα σε δημόσια διαβούλευση.
Το νέο σχέδιο έρχεται να αντικαταστήσει το παλιό Χωροταξικό των ΑΠΕ που εκπονήθηκε πριν από 15 χρόνια, σε μια εποχή όπου οι ΑΠΕ ήταν ακόμη στο πεδίο ενδιαφέροντος μερικών ονειροπόλων επενδυτών. Πρόκειται όμως να επιλύσει και τις διαχρονικές αγκυλώσεις της αγοράς, που ζητά να υπάρξει ρύθμιση του χώρου με νέους κανόνες και προϋποθέσεις για έργα που έχουν δαιμονοποιηθεί από πολλές τοπικές κοινωνίες και οδηγούν σε προσφυγές και δικαστικές αντεγκλήσεις.
Οι εξελίξεις στην τεχνολογία, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την αύξηση του μεγέθους των ανεμογεννητριών που τροποποιεί ριζικά τα δεδομένα, η κλιματική αλλαγή, η οποία κρίνεται ότι θα έχει πολύ σημαντικές επιδράσεις στις ΑΠΕ (αύξηση της μέσης θερμοκρασίας που θα διαφοροποιήσει τη ζήτηση για ψύξη – θέρμανση, μεταβολές στην ταχύτητα του ανέμου), αλλά και η ανάδειξη νέων και ενισχυμένων τεχνολογιών, όπως είναι τα θαλάσσια αιολικά πάρκα, η γεωθερμία, η βιομάζα, εκτιμάται ότι καθιστούν αναγκαία την εισαγωγή νέων κατευθύνσεων για τις ΑΠΕ.
Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας (ΠΑΠ) και Αιολικής Καταλληλότητας (ΠΑΚ)
Όπως και στο υφιστάμενο χωροταξικό πλαίσιο, έτσι και στο καινούριο, ο εθνικός χώρος για τα αιολικά πάρκα διακρίνεται σε Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας και σε Περιοχές Αιολικής Καταλληλότητας (ΠΑΚ), ανάλογα με το αιολικό δυναμικό και τα χωροταξικά κριτήρια. Καθορίζει τις περιοχές όπου αποκλείονται έργα ΑΠΕ και βάζει κανόνες σε σχέση με τις αποστάσεις έργων από μνημεία, οικιστικές ζώνες κ.ά.
Όσον αφορά τα αιολικά πάρκα, διατηρούνται οι περιοχές αποκλεισμού που ορίζει και το υπάρχον Χωροταξικό των ΑΠΕ, με αναθεώρηση όμως ως προς τις περιοχές με οικολογικό ενδιαφέρον που χρήζουν μέτρων προστασίας,ενώ προστίθενται επιπλέον ως περιοχές αποκλεισμού αυτές που έχουν χαρακτηριστεί τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, με απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού, τα παγκόσμια γεωπάρκα της UNESCO, οι περιοχές άνευ δρόμων, τα «Απάτητα Βουνά» (9 ορεινοί όγκοι όπως τα Λευκά Ορη, ο Ταΰγετος, τα Αγραφα κ.ά.), οι μικροί νησιωτικοί υγρότοποι και οι ακτές κολύμβησης.
Ένα εξίσου ενδιαφέρον στοιχείο του νέου Χωροταξικού είναι η κατηγοριοποίηση της ηπειρωτικής χώρας. Οι μελετητές διαπίστωσαν ότι σε πολλές περιπτώσεις η ζήτηση είναι αναντίστοιχη της κατηγοριοποίησης του ισχύοντος Ειδικού Χωροταξικού.
Αυτό σημαίνει ότι χαρακτηρισμένες περιοχές προτεραιότητας εμφανίζουν πολύ μικρή ζήτηση, ενώ δημοτικές ενότητες χαρακτηρισμένες ως περιοχές καταλληλότητας εμφανίζουν έντονη ζήτηση. Στο πλαίσιο αυτό, γίνεται επαναξιολόγηση της κατηγοριοποίησης της ηπειρωτικής χώρας.
Οι όροι χωροθέτησης
Για τη χωροθέτηση των αιολικών εγκαταστάσεων στην ηπειρωτική χώρα το μέγιστο επιτρεπόμενο ποσοστό κάλυψης δεν μπορεί να υπερβαίνει το 8% ανά δημοτική ενότητα (1,05 ανεμογεννήτρια ανά 1.000 στρέμματα). Το ποσοστό αυτό θα μπορεί να αυξάνεται έως και 30% κατόπιν σύμφωνης γνώμης του δημοτικού συμβουλίου για όλη τη διάρκεια ζωής ενός έργου, δηλαδή 25 χρόνια. Για τις ΠΑΚ το μέγιστο επιτρεπόμενο ποσοστό κάλυψης δεν θα υπερβαίνει το 5% και μπορεί να αυξάνεται έως και 50%, πάλι κατόπιν σύμφωνης γνώμης του δημοτικού συμβουλίου.
Το χωροταξικό σχέδιο ορίζει επίσης τις αποστάσεις των αιολικών εγκαταστάσεων από άλλες χρήσεις γης και δραστηριότητες. Για παράδειγμα, για τις αιολικές εγκαταστάσεις η απόσταση από οργανωμένη δόμηση πρώτης ή δεύτερης κατοικίας θα πρέπει να είναι 1.000 μέτρα από τα όρια του σχεδίου ή της διαμορφωμένης περιοχής της εγκατάστασης. Για μεμονωμένη κατοικία, πρέπει να εξασφαλίζεται ελάχιστο επίπεδο θορύβου μικρότερο των 45 ντεσιμπέλ.
Για την περιοχή της Αττικής η χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων είναι εφικτή σε περιοχές του ορεινού όγκου της Πάστρας, του Πάνειου, του Λαυρεωτικού Ολύμπου και σε τμήμα της Μερέντας. Το μέγιστο επιτρεπόμενο ποσοστό κάλυψης διαμορφώνεται επίσης στο 8% της έκτασης (1,05 ανεμογεννήτρια ανά 1.000 στρέμματα). Ανεμογεννήτριες επιτρέπονται και στις ακατοίκητες νησίδες, αρκεί να εξασφαλίζονται η διασύνδεση και η μεταφορά της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας.
Ποιές περιοχές υποδέχονται τους φωτοβολταϊκούς σταθμούς
Περιορισμοί προκύπτουν και για τους φωτοβολταϊκούς σταθμούς σε μια περίοδο υπερ-ωρίμανσης του κλάδου, για τον οποίο το νέο Εθνικό Σχέδιο (ΕΣΕΚ) προβλέπει επιπλέον 13,4 GW έως το 2030. Για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων ως περιοχές προτεραιότητας προκρίνονται κυρίως οι άγονες ή μη αρδευόμενες και εκείνες που δεν προορίζονται για βόσκηση. Στην ίδια κατηγορία μπαίνουν και όσες έχουν αλλάξει χαρακτήρα, όπως λιγνιτικά πεδία, λατομεία, αποκαταστημένοι ΧΑΔΑ κ.ά. Οι εγκαταστάσεις αυτές δεν μπορεί να καλύπτουν πάνω από το 3% του συνόλου των καλλιεργήσιμων και βοσκήσιμων περιοχών ανά δήμο, με εξαίρεση τα αγροτικά φωτοβολταϊκά.
Σε ό,τι αφορά την τοποθέτηση πλωτών φωτοβολταϊκών, το σχέδιο προβλέπει ότι επιτρέπονται σε τεχνητές λίμνες και ταμιευτήρες που δεν εμπίπτουν σε καθεστώς προστασίας, με μέγιστο ποσοστό κάλυψης 10% της έκτασης. Ως ζώνες αποκλεισμού ορίζονται θαλάσσια πάρκα, ενάλιες αρχαιότητες, περιοχές εξόρυξης υδρογονανθράκων, γραμμές επιβατικής ναυσιπλοΐας κ.ά.
Το νέο Χωροταξικό περιλαμβάνει επίσης προβλέψεις για τα μικρά υδροηλεκτρικά, την αποθήκευση ενέργειας, τη γεωθερμία, τη βιομάζα, το βιοαέριο, που αποτελούν εναλλακτικούς τρόπους για την παραγωγή καθαρής ενέργειας στον δύσβατο δρόμο για την ενεργειακή μετάβαση της χώρας.
Γεωθερμία και Εξορυκτική δραστηριότητα.
Το ΕΧΠ-ΑΠΕ σε ότι αφορά στην Γεωθερμία και την εξορυκτική δραστηριότητα (μεταλλεία-λατομεία), οφείλει να συνεργάζεται αρμονικά με την γεωθερμική και μεταλλευτική/εξορυκτική νομοθεσία καθώς και με το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο των Ορυκτών Πρώτων Υλών (ΕΧΠ-ΟΠΥ) που σύντομα αναμένεται να έρθει σε ισχύ.
Η ανάπτυξη της γεωθερμίας δεν υπακούει στους κανόνες των λοιπών ΑΠΕ και η χωροθέτηση των γεωθερμικών πεδίων είναι μια δυναμική διαδικασία που υπόκειται σε μεταβολές τόσο κατά την οριζόντιο, την κατακόρυφο έννοια, όσον και κατά το θερμοενεργειακό περιεχόμενο αυτής. Νέα γεωθερμικά πεδία ανακαλύπτονται, παλαιότερα ίσως αλλάξουν κατηγορία και όλα χωροθετούνται και κατηγοριοποιούνται βάσει της αντίστοιχης νομοθεσίας. Η παράμετρος αυτή οφείλει να φαίνεται στο κείμενο του ΕΧΠ-ΑΠΕ. Επίσης, οι οριζόντιες απαγορεύσεις ανάπτυξης της γεωθερμίας σε αστικές περιοχές, περιοχές τουριστικής ανάπτυξης, εντός ή εκτός σχεδίου, σε δάση, σε γεωπάρκα της UNESCO – σε αντίθεση με την θετική θεώρηση της UNESCO για την γεωθερμία εντός γεωπάρκων – ή σε περιοχές Natura κλπ, χωρίς την εκλογίκευση των ΑΕΠΟ και της μοναδικότητας της κάθε γεωθερμικής δομής πρέπει να αποφευχθούν καθώς θα εμποδίσουν σημαντικές επενδύσεις άμεσων χρήσεων, όπως η τηλεθέρμανση και οι μεγάλες θερμοκηπιακές μονάδες, αλλά και εκμετάλλευσης μερικών από τα πλέον υποσχόμενα για ηλεκτροπαραγωγή πεδίων της χώρας (Νίσυρος, κοιλάδα δυτικού δέλτα Νέστου, κοιλάδα Στρυμώνα, κοιλάδα και δέλτα νότιου Έβρου, Σπερχειάδα, Ικαρία, Σουσάκι κλπ).
Τέλος για την εξορυκτική δραστηριότητα, κατά την άποψή μας για αποφυγή συγκρούσεων και διενέξεων, ανάμεσα σε οικονομικές δραστηριότητες αλλά και επισφάλειας των επενδύσεων στους εν λόγω τομείς, ΠΡΕΠΕΙ επιπροσθέτως και πέραν όλων των άλλων ενεργειών και θεσμικών παρεμβάσεων σε κάθε περίπτωση εγκατάστασης έργου ΑΠΕ όμορα ή γειτονικά εξορυκτικών δραστηριοτήτων ή σε εξοφλημένες εξορύξεις να υπάρχει θεσμική πρόβλεψη για σύμφωνη γνώμη της Γεν. Διεύθυνσης Ορυκτών Πρώτων Υλών του ΥΠΕΝ – της καθ’ ύλην αρμόδιας Δνσης αυτής – ύστερα και από εισήγηση της ΕΑΓΜΕ. Έτσι θα αποφευχθεί άσκοπη ταλαιπωρία πολιτών και Διοίκησης, καθώς και επισφάλεια επενδύσεων.