Με σχετική απόφαση της ΓΓ Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλων του ΥΠΕΝ, Αριθμ. οικ. ΥΠΕΝ/Δ ΑΠ/41064/192 (ΦΕΚ τεύχος B’ 2969/05.05.2023) δημιουργείται Ομάδας Εργασίας αποτελούμενη από εκπροσώπους των Υπουργείων Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) και Εσωτερικών (ΥΠΕΣ) και της Αρχής του Συνήγορου του Πολίτη, με σκοπό την κατάρτιση προτάσεων νόμου που θα αποβλέπουν στη διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου των ζητημάτων της φύλαξης, της συντήρησης και της εναλλακτικής αξιοποίησης των χώρων μετά το πέρας των μεταλλευτικών έργων καθώς και της διατήρησης/ανάδειξης της μεταλλευτικής κληρονομιάς (mining heritage).
Στις συνεδριάσεις της Ομάδας Εργασίας δύνανται να παρίστανται, μετά από πρόσκληση, εκπρόσωποι από την Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ) από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις καθώς και εμπειρογνώμονες φορέων, οργανισμών, συλλόγων ή ενώσεων. Οι απόψεις των εκπροσώπων και των εμπειρογνωμόνων επί ζητημάτων αρμοδιότητάς τους σε συναφή επιστημονικά, τεχνικά, οικονομικά και λοιπά θέματα δύνανται να διατυπώνονται και γραπτώς.
Για το ζήτημα ανάδειξης των “πρώην” μεταλλευτικών χώρων έχουμε ασχοληθεί πολλές φορές. Δυστυχώς για την περιοχές που λειτούργησαν κάποτε ως μεταλλευτικές και σήμερα δεν είναι “δυνητικά (θεσμικά) ενεργές” , τα πράγματα δεν είναι ξεκάθαρα από νομική άποψη ως προς την περαιτέρω αξιοποίησή τους. Διότι συνεχίζουν να εντάσσονται στον ΜΚ (Μεταλλευτικό Κώδικα) ο οποίος δεν προβλέπει κάτι για την διάδοχή τους κατάσταση ή τυχόν εναλλακτική χρήση. Δηλ. για παράδειγμα, ένα δημόσιο μεταλλείο ή μια δημόσια μεταλλευτική παραχώρηση που εκμισθώθηκε και δούλεψε πχ. για 50 ή 100 χρόνια στο παρελθόν και μετά ο χώρος παρελήφθη από την ελληνική πολιτεία, όπως πχ. το Λαύριο, δεν προβλέπεται από τη νομοθεσία η τυχόν ένταξη σε άλλες εναλλακτικές χρήσεις ούτε παραπέμπεται το ζήτημα στις προβλέψεις του υφιστάμενου χωροταξικού της εκάστοτε περιοχής.
Δυστυχώς, όταν ένας μεταλλευτικός χώρος “εξοφληθεί”, ειδικότερα για τους δημόσιους χώρους, είτε έχει παραληφθεί εν συνεχεία από το ελληνικό δημόσιο είτε όχι, παραμένει εσαεί “αναξιοποίητος” χώρος με καμία τύχη, καμία προοπτική παρά μόνο -υπό προϋποθέσεις- την τυχόν επανέναρξη των μεταλλευτικών εργασιών. Κι αυτό καταρχήν επειδή ο ισχύον Μεταλλευτικός Κώδικας (ΜΚ, ΝΔ 210/1973 όπως ισχύει) δεν προβλέπει κάτι διαφορετικό. Οι χώροι αυτοί δεν προβλέπεται να περιέλθουν σε περαιτέρω εναλλακτική χρήση, αντίθετα αφίενται στην λήθη και στην περιβαλλοντική απαξίωση. Δείτε τι έχει γίνει τόσα χρόνια στη Σέριφο, στο Λαύριο, στη Θάσο, στο Γραμματικό Αττικής που παρότι κορυφαία μνημεία μεταλλευτικής παρακαταθήκης, ουσιαστικά εκτίθενται στην απραξία και την λήθη…
Επιπλέον, και ανεξάρτητα από το task της γεωχωρικής αναγνώρισης όλων των Γεω-μεταλλευτικών χώρων (που πρέπει να ολοκληρωθεί ούτως ή άλλως), στόχος της επιτροπής αυτής του ΥΠΕΝ είναι να τροποποιήσει σημειακά τον ΜΚ με σκοπό να επιλύσει τα ανωτέρω δίνοντας παράλληλα τη δυνατότητα εναλλακτικών χρήσεων και με προδιαγραφές προστασίας και διαδικασία αξιοποίησης-ανάδειξης που θα πρέπει να συνάδουν και με το καθεστώς γεωδιατήρησης και προστασίας των γεωμορφών/γεωτόπων/γεωπάρκων που τυχόν συνυπάρχουν. Μέσα στις δυνατότητες ενναλακτικών χρήσεων δεν αποκλείονται προφανώς δράσεις μεταλλευτικής περιήγησης και επισκεψιμότητας ορισμένων χώρων για τους οποίους θα πρέπει να συντρέχουν οι προϋποθέσεις ασφάλειας των περιηγουμένων.
Υπάρχουν περιοχές, όπως η Λαυρεωτική που θα μπορούσαν να συνδυάσουν κάλλιστα τις προδιαγραφές ενός γεωπάρκου αλλά και ενός βιομηχανικού πάρκου. Αντίθετα, υπάρχουν πρώην μεταλλευτικοί χώροι που ελάχιστη σχέση έχουν με τους γεώτοπους, τις γεωμορφολογικές δομές και τη γεωλογία ή παλαιοντολογία της περιοχής (και γενικώς τον ορισμό που δίνεται στον Ν. 3937/11) διότι αφορούν κυρίως τα μεταλλευτικά ή μεταλλουργικά έργα και εγκαταστάσεις υποδομών-κτιρίων κλπ. Για παράδειγμα, στη Θάσο έχουμε τις εγκαταστάσεις του πρώην Μεταλλευτικού Συγκροτήματος Λιμεναρίων Θάσου και το κτίριο «Παλατάκι» (http://www.oryktosploutos.net/2016/03/blog-post_14.html), στη Σέριφο έχουμε το Μεγάλο Λιβάδι και το νεοκλασικό κτίριο διοίκησης που καταρρέει https://www.huffingtonpost.gr/petros-tzeferis/-_7415_b_12027180.html) κλπ. Απαιτούνται δηλαδή διαφορετικές προδιαγραφές προστασίας και κυρίως ανάδειξης και τα περισσότερα παγκοσμίως ανάλογα μνημεία, χαρακτηρίζονται αναλόφως είτε ως μνημεία Βιομηχανικής Κληρονομιάς είτε ως μνημεία Φυσικής κληρονομιάς ή γεώτοποι/γεωπάρκα.
Ως προς το ζήτημα φύλαξης και συντήρησης των “πρώην” μεταλλευτικών χώρων, επιδιώκεται η ρητή επίλυση του θέματος σχετικά με τον αρμόδιο φορέα άσκησης της αρμοδιότητας, ώστε να δοθεί η δυνατότητα να λειτουργήσουν άμεσα τα χρηματοδοτικά εργαλεία για την περαιτέρω καταγραφή και προστασία των χώρων κυρίως ως προς την ασφάλεια των περιοίκων ή επισκεπτών.
Μεταλλευτική Περιήγηση ΑΕ (I)