ΓΕΩΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ/ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑΣΜΕΤΑΛΛΕΙΑ

Το άλλοτε Μεταλλευτικό Συγκρότημα Λιμεναρίων Θάσου: γεωμεταλλευτικό πάρκο;

 

Το νησί της Θάσου διαθέτει σημαντικό ορυκτό πλούτο, ο οποίος είχε τύχει εκμετάλλευσης ήδη από τα αρχαία χρόνια: εξόρυξη βασικών και πολύτιμων μετάλλων, ώχρας, μαρμάρων κ.α.

Το Μεταλλευτικό Συγκρότημα Λιμεναρίων Θάσου (Μ.Σ.Θ.) αποτελεί ένα σημαντικό μνημείο της βιομηχανικής κληρονομιάς για την Ελλάδα και την Ευρώπη, που όμως δεκαετίες τώρα παραμένει εγκαταλελειμμένο και αναξιοποίητο. Ειδικότερα, το κτίριο με το προσωνύμιο «Παλατάκι», ένα αριστούργημα κεντροευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής που διασώζεται στα Λιμενάρια της Θάσου, κτίστηκε το 1903, από Γερμανική εταιρεία εξορύξεων του F. Speidel και απετέλεσε το Κτίριο Διοίκησης των τότε μεταλλευτικών δραστηριοτήτων εξόρυξης και επεξεργασίας κοιτασμάτων σιδήρου-μολύβδου-ψευδαργύρου (ορυχεία καλαμίνας, όπως τα αποκαλούσαν). Το μετάλλευμα από την εξόρυξη στην ορεινή περιοχή «Βούβες» έφτανε σε μικρό λιμένα πίσω από το «Παλατάκι» με βαγονέτα σε σιδηροτροχιές. Σ’ εκείνη την περιοχή κατασκευάστηκαν εγκαταστάσεις επεξεργασίας και φορτοεκφόρτωσης του ορυκτού σε πλοία. Τα “κουφάρια” εκείνου του συγκροτήματος, με τις μεταγενέστερες επεμβάσεις που έγιναν, σώζονται ακόμη και σήμερα γοητεύοντας τους επισκέπτες. Δυστυχώς, όλα τα μεταλλικά μέρη των εγκαταστάσεων, μέχρι και οι ράγες για τα βαγονέττα, έχουν συληθεί και πουληθεί ως παλαιοσίδηρος, αφήνοντας τα δάπεδα άδεια και τους πέτρινους τοίχους γυμνούς. Οι επιχειρηματικές δραστηριότητες της εταιρείας διήρκεσαν έως το 1912 και συνεχίστηκαν υπό άλλη διοίκηση μετά, έως και την οριστική διακοπή των εργασιών το 1962.

Τα τελευταία χρόνια, έχει γίνει προσπάθεια από τον τοπικό σύλλογο Λιμεναρίων, το Δήμο Θάσου, αλλά και από το ΙΓΜΕ να αξιοποιηθούν και να αναδειχθούν οι εγκαταστάσεις. Πλέον πρόσφατη προσπάθεια αποτελεί η διπλωματική εργασία της Αναστασίας Στέλλας (Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης) με τίτλο “Πυρήνας Γεωμεταλλευτικού Πάρκου με χρήσεις Τέχνης &Τουρισμού. Προτείνει την μετατροπή του παλαιού μεταλλευτικού συγκροτήματος αλλά και του ευρύτερου χώρου των Λιμεναρίων σε ένα Γεωμεταλλευτικό Πάρκο που θα φιλοξενήσει Σχολή Καλών Τεχνών, θα διαθέτει συνεδριακούς και εκθεσιακούς χώρους και αν τελικά υλοποιηθεί, φιλοδοξεί να μετατρέψει τα Λιμενάρια σε κοιτίδα πολιτισμού και προορισμό συνεδριακού και όχι μόνο τουρισμού.

Συγκεκριμένα, προτείνεται η δημιουργία ενός θεματικού πάρκου, που να περιλαμβάνει τα προϊστορικά ορυχεία ώχρας, αρχαίες στοές, τα μεταλλεία στη θέση Βούβες και άλλα. Η σύνδεσή τους, μέσω μιας γεωμεταλλευτικής διαδρομής προτείνεται να διανύεται με τουριστικό τρενάκι, επαναφέροντας έτσι το σημαντικό στοιχείο των γραμμών Decauville, που εξαλείφθηκε στο πέρασμα των χρόνων. Ως σημείο αφετηρίας και τερματισμού της διαδρομής προτείνεται το παραθαλάσσιο συγκρότημα Λιμεναρίων, που να αποτελεί και τον πυρήνα του πάρκου.


Όσον αφορά το συγκρότημα των εγκαταστάσεων εμπλουτισμού, στο οποίο και επικεντρώνεται η εργασία, βασικός στόχος υπήρξε η ανάδειξη και αναβίωση του υπάρχοντος κτηριακού συγκροτήματος και η δυναμική επαναφορά, επανένταξή του στο σήμερα, με τρόπο που να απευθύνεται στο σύγχρονο άνθρωπο και τις ανάγκες του. Προτείνεται επανάχρηση των κτηρίων που είναι βιώσιμα, αξιοποίηση των υπολοίπων ως μνημεία τεχνικού πολιτισμού και προσθήκη στοιχείων, διαδρομών, για τη δημιουργία ενός αρχιτεκτονικού περιπάτου, που να επιτρέπει στον επισκέπτη να ανακαλύψει το συγκρότημα, απολαμβάνοντας το φυσικό τοπίο, αλλά και να πληροφορηθεί σχετικά με την ιστορία, τη σημασία του συγκροτήματος και το ρόλο του κάθε επιμέρους κτίσματος στη συνολική επεξεργασία του μεταλλεύματος.

 
Στο “Παλατάκι” προτείνεται η δημιουργία μουσείου για την μεταλλευτική ιστορία της Θάσου, χώρος πολλαπλών χρήσεων και εκδηλώσεων, έδρες πολιτιστικών συλλόγων ενώ το μικρό Παλατάκι θα μπορούσε να φιλοξενήσει διοικητικές λειτουργίες που αφορούν τη νότια Θάσο, διατηρώντας εν μέρει την αρχική του χρήση. Τέλος οι διάφορες βοηθητικές εγκαταστάσεις θα μπορούσαν να αποτελέσουν τμήμα της γεωμεταλλευτικής διαδρομής καλύπτοντας λειτουργικές ανάγκες.

Ως πυρήνας του γεωμεταλλευτικού Πάρκου το συγκρότημα φιλοξενεί χρήσεις που σχετίζονται με τον τουρισμό. Ωστόσο, επειδή ο τουρισμός αφορά κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες κρίθηκαν απαραίτητες και επιπλέον χρήσεις που θα συντελούσαν στο να επιτευχθεί η αυτοσυντήρηση κατά τους χειμερινούς μήνες αλλά και η επιπλέον ανταποδοτικότητα. Επιλέχτηκαν, λοιπόν, χρήσεις σχετικά με την τέχνη, καθώς κρίθηκε ότι συνάδει με την ηρεμία και την έμπνευση που το περιβάλλον προκαλεί και πιο συγκεκριμένα Σχολή Καλών Τεχνών, χρηματοδοτούμενη από το Δημόσιο και Εργαστήρια Καλλιτεχνών. Ως επιπλέον, εναλλακτική επιλογή, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες στους ίδιους χώρους μπορούν να πραγματοποιούνται εργαστήρια, workshop, από διάφορους φορείς σε συνεργασία με το Δήμο. Επιπλέον, στο χώρο του συγκροτήματος τοποθετούνται μικρές μονάδες κατοικιών, στις οποίες να στεγάζονται οι σπουδαστές της σχολής καλών τεχνών, αλλά και οι οποίες μπορεί να νοικιάζονται από το Δήμο σε συμμετέχοντες καλοκαιρινών εργαστηρίων, γεγονός που θα οδηγούσε σε επιπλέον ανταποδοτικότητα.

Σχετικά Άρθρα