Με αφορμή τα δημοσιεύματα που αφορούν τις προτάσεις για αλλαγές στο Σύνταγμα της Ισλανδίας που σημειωτέον υποβλήθηκαν από μια επιτροπή απλών πολιτών οι οποίοι συμβουλεύτηκαν τους συμπατριώτες τους μέσω του διαδικτύου, ας κάνουμε ένα σχόλιο.
Σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα οι ψηφοφόροι επιθυμούν οι φυσικοί πόροι του υπεδάφους της Ισλανδίας που δεν ανήκουν σε ιδιώτες να θεωρηθούν δημόσιο αγαθό.
Το δικαίωµα του ∆ηµοσίου που προβλέπεται στην ανωτέρω διάταξη του άρθρου 143 του ΜΚ ασκείται “δι’ αυτεπιστασίας ή δι’ εκµισθώσεως κατόπιν δηµοπρασίας ή δια συµβάσεως κυρουµένης δι’ ειδικού Νόµου”.
Ωστόσο, παρά την ανωτέρω διακριτή μεταχείριση υπέρ του δημοσίου για τα εξηρημένα ορυκτά, για τα υπόλοιπα μεταλλευτικά ορυκτά δίνεται η δυνατότητα της απ’ευθείας παραχώρησης του μεταλλευτικού δικαιώματος σε ιδιώτες, υπό προϋποθέσεις που πρέπει να τηρηθούν τόσο ως προς την έρευνα (Αδεια Μεταλλευτικών ερευνών-ΑΜΕ) όσο και ως προς την εκμετάλλευσή τους (Οριστική Παραχώρηση Μεταλλείων-ΟΠΜ).
Η εκμίσθωση αυτή σε ιδιώτες για έρευνα και εκμετάλλευση γίνεται με συγκεκριμένο ανώτατο θεμιτό ενοίκιο (μίσθωμα) για τα μεταλλευτικά ορυκτά (άρθρο 84 του Μεταλλευτικού Κώδικα) ή μίσθωμα που διαμορφώνεται μέσω δημοπρασίας ή προσδιορίζεται με τη σύμβαση (όταν πρόκειται για απ’ ευθείας εκμίσθωση) στα ενεργειακά ορυκτά.
Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι μεταλλευτικά δικαιώματα («royalties») επί του εξορυκτικού προϊόντος με την έννοια που δίνουν αλλες ευρωπαϊκές νομοθεσίες περί μεταλλείων δεν προβλέπονται από τον Μεταλλευτικό Κώδικα (αρθρο 176 κατά το οποίο δεν επιτρέπεται ειδική φορολογία ή εισφορά επί μεταλλείων ή μεταλλευτικών προϊόντων).
Εν κατακλείδι, σημασία δεν έχει μόνο η συνταγματική κατοχύρωση των ορυκτών πόρων ως δημόσια αγαθά αλλά κυρίως η διαχείριση του δημόσιου αυτού αγαθού στην αναπτυξιακή προοπτική της χώρας. Αν πρόκειται κάποτε να αποκτήσει ουσιαστικό περιεχόμενο το αίτημα για το δημόσιο έλεγχο των βασικών πόρων και κοινωνικών αγαθών, αν πρόκειται να αποκατασταθεί κάποτε η έννοια του δημοσίου αγαθού, θα πρέπει το αίτημα αυτό να σημάνει κάτι περισσότερο από ένα σύστημα πελατειακής εξυπηρέτησης. Θα πρέπει να σημαίνει θεσμούς και εργαλεία διαφάνειας, ιεράρχηση στόχων και αρμοδιοτήτων. Θα πρέπει να αναδειχθεί το βασικό ηθικό πλεονέκτημα του αιτήματος για τη δημόσια οικονομία: ο δημοκρατικός έλεγχος της διαχείρισης των βασικών πόρων και υπηρεσιών και η δίκαιη κατανομή των ωφελημάτων που προκύπτουν από αυτά. Κι αυτό είναι κάτι που ξεπερνά το λογιστικό όφελος, τα έσοδα των λογαριασμών αλλά ακουμπάει την κοινωνία. Ακούει κανείς;