[του Σ. Μανωλιούδη, γεωλόγου]
Στην Ακρόπολη της Ελεύθερνας, στη θέση Πυργί, εντοπίζονται επιφανειακές εξορύξεις από τις οποίες εξορύχτηκαν μεγάλοι δόμοι. Το περίγραμμα είκοσι εφτά γωνιόλιθων διαστάσεων1,10mx0,70m διγράφεται στον επίπεδο βράχο λίγο πριν τα κατάλοιπα Πύργου. Εντυπωσιακή εικόνα λίγο πριν τον αρχαίο δρόμο που οδηγεί στις τεράστιες λαξευτές δεξαμενές.
Οι τεράστιες λαξευτές δεξαμενές είναι σκαμμένες στο μαργαϊκό ασβεστόλιθο που δομεί την περιοχή. Ρωμαϊκό πιθανότατα έργο από το οποίο εξορύχτηκε αρκετό δομικό υλικό χιλιάδες κυβικά μέτρα. Το νερό έφτανε στην άλλη πλευρά του λόφου, ανατολικά, με στοά που έχει ανοιχθεί στο βουνό. Μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι (μειόκαινου) καλύπτουν μεγάλο μέρος της περιοχής και με σημαντικό πάχος.
2. Λατομείο «Κουμπές» στη «Γναφεδιά» Ρεθύμνου
Μισοβυθισμένο λατομείο πίσω από την ψαροταβέρνα «Μαϊστρος» κατά μήκος της παραλιακής ζώνης εμφανίζονται λαξεύματα τα οποία παραπέμπουν σε εξόρυξη ογκόλιθων, δομικών στοιχείων για κτίρια αλλά και για μυλόπετρες. Φαίνονται καθαρά οι φάλκες ανάμεσα στα υπό εξόρυξη τμήματα παρά την αποσάθρωση λόγω των κυμάτων, αφού βρίσκονται στη ζώνη που χτυπά το κύμα. Η βύθιση των εξορύξεων παραπέμπει στη εποχή δόμησης της Ρίθυμνας.
Μισοβυθισμένα λαξεύματα τα οποία παραπέμπουν σε εξόρυξη ογκόλιθων, δομικών στοιχείων για κτίρια αλλά και για μυλόπετρες. Οι διαστάσεις των γωνιόλιθων μεγάλες 1,50mx0,70m.
3. Υπόγειο Λατομείο στην Πανεπιστημιούπολη του Γάλλου Ρεθύμνου
Στη ρεματιά που ενώνει το παράκτιο λατομείο στη «Γναφεδιά», που περιγράψαμε πριν και εντός του χώρου της Πανεπιστημιούπολης Γάλλου υπάρχει μία υπόγεια εξόρυξη και κατά μήκος της ρεματιάς και γύρω – γύρω αρκετές συνεχόμενες επιφανειακές εξορύξεις. Ο Ρεθυμνιώτης γεωπόνος – φυσιοδίφης Γιώργος Γαβαλάς που μς οδήγησε στη θέση αυτή, πιστεύει πως ο αρχαίος δρόμος ήταν στις παρυφές της ρεματιάς και είχε δει κατάλοιπα του γιατί τώρα έχει δασωθεί. Η ρεματιά καταλήγει στη «Γναφεδιά» ή «Κουμπέ» με την οποία πιθανότατα συνδεόταν με μονοπάτι. Ο υπόγειος χώρος έχει ενδιαφέρον αφού υπάρχουν σαφή ίχνη εργαλείων και φάλκες εξόρυξης. Ένα καλό πεδίο για εκπαίδευση των αρχαιολόγων του γειτονικού Πανεπιστημίου.
