Είχα την τύχη να το επισκεφθώ, ως νεαρός φοιτητής, όταν η εξόρυξη του αλατιού σε ορισμένους από τους εννέα υπόγειους ορόφους του βρισκόταν ακόμη σε εξέλιξη. Ωστόσο, αντί της γεωλογικής δομής του ορυχείου (ως όφειλα ως γεωλόγος), εκείνο που έμεινε ανεξίλητο στη μνήμη μου ήταν ο αινιγματικός κόσμος του αλατιού κάτω από την επιφάνεια της γης. Ένας κόσμος με έργα τέχνης και αγάλματα, παρεκκλήσια, λίμνες, εστιατόρια, αίθουσες συνεδρίων και γάμων, όλα λαξευμένα σε αλάτι, καθώς και με ιστορικές μηχανές, εργαλεία, κα.Ένα μοναδικό χρονικό εξορυκτικής τέχνης, αξιών και εθίμων, ένα αυθεντικό αρχείο που σε οδηγεί σεένα συναρπαστικό ταξίδι στο παρελθόν.
Το πιο σημαντικό στοιχείο για τη διασφάλιση μιας θέσης στον Πρώτο Παγκόσμιο Κατάλογο της UNESCO, ήταν ότιτο αλατωρυχείοWieliczka υπήρξε μια από τις ελάχιστες εγκαταστάσεις εξόρυξης που βρισκόταν σε παραγωγική λειτουργία για 700 χρόνια (από τον 13ο έως τα τέλη του 20ου αιώνα), ενώ αποτέλεσε και μια από τις πρώτες και σημαντικότερες ευρωπαϊκές βιομηχανικές μονάδες.
Εκτός από το αλατωρυχείο Wieliczka, στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς ανήκουν και το ορυχείο αλατιού Bochnia και το Κάστρο Αλατοποιείας, που αποτέλεσε την έδρα της διαχείρισης των αλατοποιείων της Κρακοβίας από τον 13ο αιώνα έως το 1945. Προστέθηκαν στον Κατάλογο της UNESCO το 2013, με την αριστοκρατική ονομασία «Τα Βασιλικά Αλατωρυχεία της Wieliczka και Bochnia».
Η σημασία του «λευκού χρυσού» . Πριν από την περίοδο της εκβιομηχάνισης, το αλάτι ήταν απαραίτητο για τη συντήρηση τροφίμων και για καρυκεύματα και μάλιστα σε μεγάλος ποσότητες. Αυτό έκανε το αλάτι ένα εξαιρετικά πολύτιμο και ακριβό προϊόν. Οι οικονομίες κάποιων περιοχών στηρίχθηκαν στην παραγωγή και το εμπόριο του, ενώ η Κρακοβία, η μεσαιωνική πρωτεύουσα της Πολωνίας, ήταν τυχερή που βρισκόταν κοντά σε μερικά από τα πλουσιότερα κοιτάσματα αλατιού στον κόσμο.
Γνωρίζοντας τη στρατηγική σημασία της εξόρυξης και της εμπορίας του αλατιού, οι Πολωνοί βασιλιάδες και πρίγκηπες μονοπώλησαν την αλατοποιεία στις αρχές του Μεσαίωνα. Τα αλατωρυχεία, οι εγκαταστάσεις παρασκευής αλατιού, οι αποθηκευτικοί χώροι και τα εργαστήρια υπάγονταν σε μια ενιαία επιχείρηση γνωστή ως «Αλατοποιείες της Κρακοβίας». Όλα τα κέρδη από την παραγωγή και την πώληση του αλατιού διοχετεύονταν στο βασιλικό ταμείο. Συνήθως το ένα τρίτο των βασιλικών εσόδων προερχόταν από τις αλατοποιείες. Οι βασιλιάδες χρησιμοποίησαν το «λευκό χρυσό» για να χρηματοδοτήσουν τις Αυλές τους και να ανεγείρουν υπέροχα κάστρα και εκκλησίες. Ακόνη πιο σημαντικό ήταν το γεγονόςότι από τα έσοδα των αλατωρυχείων δημιουργήθηκε και το πρώτο πολωνικό πανεπιστήμιο, που ίδρυσε ο Μέγας Καζιμίρ Γ΄ στην Κρακοβία το 1364. Αποτελεί ένα από τα παλαιότερα πανεπιστήμια του κόσμου.Από την άλλη, οι διαχειριστές των έργων του αλατιού δημιούργησαν εντυπωσιακά αρχοντικά σε όλη την περιοχή.
Από τουριστική και πολιτιστική άποψη τα αλατωρυχεία Wieliczka και Bochnia προσφέρουν μοναδικές και ανεπανάληπτες εμπειρίες. Στη Wieliczka, 64 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης, ο επισκέπτης θα εισέλθει σε μια υπόγεια μητρόπολη που οι αλατωρύχοι έχτιζαν για αιώνες. Μια στενή υπόγεια γαλαρία εξελίσσεται σε μια ελικοειδή σήραγγα που καταλήγει σε μια λίμνη στη αίθουσα Weimar.
Η Εκκλησία της Αγίας Κίνγκας. Τίποτα όμως δεν μπορεί να προετοιμάσει τον επισκέπτη για τη στιγμή που θα φτάσει στην Εκκλησία της Αγίας Κίνγκας, η οποία φιλοξενείται σε μια τεράστια αίθουσα φωτισμένη από πολυέλαιους που χρειάστηκαν 67 χρόνια για λαξευτούν και διακοσμηθούν. Ο καθεδρικός αυτός ναός είναι διαστάσεων 54 μ. x 17 μ. και ύψους 11 μ. ενώ βρίσκεται σε βάθος 101 μέτρων κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Χωράει μέχρι και 400 επισκέπτες.
Το Θεραπευτικό Κέντρο. Μια διαμονή για θεραπευτικούς λόγους στα 135 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης δεν αποτελεί μια συνηθισμένη νοσηλεία. Ακριβώς γι’ αυτό το ιατρικό θέρετρο στο αλατωρυχείο της Wieliczka είναι μια παγκόσμια πρωτοτυπία.Η θεραπευτική δύναμη του αλατιού είναι γνωστή σε όλους μας από τις γιαγιάδες μας, οι οποίες για κάθε πονόδοντο, πρησμένα ούλη, αμυγδαλίτιδα, κτλ. μας έφτιαχναν το αλατόνερο γιατί «καθαρίζει την περιοχή γύρω από το ερεθισμένο δόντι, αναρροφά μέρος του υγρού που προκαλεί οίδημα, θεραπεύει το βήχα» και πάει λέγοντας. Οι ειδικοί πάντως του Θεραπευτικού Κέντρου της Wieliczka μιλούν για την καταπραϋντική επίδραση στις αναπνευστικές και αλλεργικές παθήσεις. Το θέρετρο παρέχει πνευμονολογικές, λαρυγγολογικές και αλλεργιολογικές υπηρεσίες, τόσο για ενήλικες, όσο και για παιδιά. Ειδικεύεται στη θεραπεία του βρογχικού άσθματος διαφόρων αιτιολογιών και στις χρόνιες παθήσεις του άνω και κάτω αναπνευστικού συστήματος, με αλλεργικό και φλεγμονώδες υπόβαθρο.
Το βιοκλίμα των θαλάμων θεραπείας χαρακτηρίζεται από εξαιρετική βακτηριολογική καθαρότητα του αέρα, απουσία αλλεργιογόνων και ρύπων, σταθερή χαμηλή θερμοκρασία, υψηλή σχετική υγρασία (60-80%) και υψηλό επίπεδο ιονισμού, ιδίως με ιόντα χλωρίου και νατρίου, αλλά και με αυτά του μαγνησίου και ασβεστίου. Είναι η μόνη εγκατάσταση στην Πολωνία, όπου η θεραπεία και η αποκατάσταση του αναπνευστικού συστήματος γίνεται με θεραπείες που βασίζονται σε φυσική άλμη από το κοίτασμα του αλατιού, που βρίσκεται σε βάθος 255 m.
Το σημερινό άρθρο αφηγείται ακόμα ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αειφόρου ανάπτυξης ενός ορυχείου. Ύστερα από μιαπροσφορά προς την τοπική κοινωνία 700 χρόνων,με τη μορφή παραγωγής ενός απαραίτητου αγαθού και ευημερίας, ακολούθησε η μετατροπή του σε ένα Πολιτιστικό Μουσείο, το οποίο μέχρι σήμερα επισκέφθηκαν 45 εκατομμύρια άνθρωποι από όλο τον κόσμο. Προσελκύει ξένους και ντόπιους τουρίστες, αναδεικνύει την πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής, δημιουργεί χιλιάδες άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας, προσφέρει θεραπευτικές υπηρεσίες και ηρεμεί το μυαλό του κάθε επισκέπτη.
Πρόκειται για ένα εξορυκτικό έργο με συναρπαστικό παρελθόν, αξιοζήλευτο παρόν και λαμπρό μέλλον.Ένα μοναδικό αειφόρο δημιούργημα.