Η Αγία Βαρβάρα γιορτάζεται στην Ευρώπη ως προστάτιδα των εργαζομένων στα Μεταλλεία και Ορυχεία από το μεσαίωνα.
Δέηση και αρτοκλασία κατά τον εορτασμό της Αγίας Βαρβάραςστην είσοδο της στοάς εντός του Τεχνολογικού Πάρκου Λαυρίου, 2023
Οι μεταλλωρύχοι τιμούν την Αγία Βαρβάρα ως προστάτιδα αγία τους εδώ και αρκετές εκατοντάδες χρόνια, αφού οι ανθρακωρύχοι πιστεύουν ότι παίζει επίσης σημαντικό ρόλο ως δωρητής πλούσιων ευλογιών στα βουνά. Οι πρώτες γιορτές της Αγίας Βαρβάρας γιορτάζονταν ήδη στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Στις συνοικίες ορυχείων της Άνω Σιλεσίας (ανήκει κυρίως στην Πολωνία και ένα μικρό μέρος στην Τσεχία), οι ανθρακωρύχοι ήταν υποχρεωμένοι να πάνε στην εκκλησία την Ημέρα της Αγίας Βαρβάρας από το 1861, και οι πραγματικοί εορτασμοί της Βαρβάρας πραγματοποιήθηκαν μόλις την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα. Στις περιοχές εξόρυξης της Δυτικής Γερμανίας, αυτή η παράδοση εισήχθη σχετικά αργά, στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Η πρωτοπόρος αυτής της γιορτής στις περιοχές εξόρυξης άνθρακα ήταν το Saarland, όπου το 1930 στο χωριό Altenkessel η γιορτή της Αγίας Βαρβάρας πραγματοποιήθηκε για πρώτη στην περιοχή από την τοπική καθολική ένωση ανθρακωρύχων. Στην περιοχή του Ρουρ, οι πρώτοι εορτασμοί προς τιμή της Αγίας Βαρβάρας πραγματοποιήθηκαν πολλά χρόνια αργότερα. Τα πρώτα φεστιβάλ για την Αγία Βαρβάρα χρονολογούνται εδώ από το έτος 1950. Σήμερα, οι εορτασμοί της Αγίας Βαρβάρας πραγματοποιούνται επίσης ετησίως σε πολλές μεταλλευτικες επαρχίες, όπου η εξόρυξη δεν είναι πλέον ενεργή.
Στην Ελλάδα η γιορτή της προστάτιδας των Ορυχείων ξεκίνησε από τα μεταλλεία Λαυρίου στις αρχές του περασμένου αιώνα. Ως Προστάτιδα του Πυροβολικού καθιερώθηκε το 1828 όπου και αναφέρεται η πρώτη σχετική τελετή με δοξολογία όπου έλαβαν μέρος αξιωματικοί και οπλίτες πυρβολητές.
Μεγαλομάρτυς της Χριστιανοσύνης. Η μνήμη της εορτάζεται σε Ανατολή και Δύση στις 4 Δεκεμβρίου, και στις 17 Δεκεμβρίου σε όσες εκκλησίες ακολουθούν το παλαιό ημερολόγιο.
Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση, η Βαρβάρα έζησε τον 3ο αιώνα επί Ρωμαίου αυτοκράτορα Μαξιμιανού, στη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας ή στην Ηλιούπολη της Αιγύπτου. Η παράδοση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας αναφέρει ότι έζησε στην περιοχή της Τοσκάνης. Ήταν μοναχοκόρη του πλούσιου ειδωλολάτρη Διόσκουρου και από νεαρή ηλικία ασπάστηκε τον Χριστιανισμό, παρά τις αντίθετες προσπάθειες του πατέρα της. Η άρνησή της να παντρευτεί έναν ειδωλολάτρη εξόργισε τον Διόσκουρο, ο οποίος την κατήγγειλε στις ρωμαϊκές αρχές για τη χριστιανική της πίστη. Η Βαρβάρα βασανίστηκε και διαπομπεύτηκε γυμνή, για να αποκεφαλιστεί τελικά από το χέρι του πατέρα της. Ο Διόσκουρος για το ανοσιούργημά του αυτό χτυπήθηκε από κεραυνό και έπεσε νεκρός. Τα λείψανα της Αγίας Βαρβάρας βρίσκονται σήμερα στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Βλαδιμήρου στο Κίεβο της Ουκρανίας.
Στην ελληνική λαϊκή παράδοση η εορτή της Αγίας Βαρβάρας είναι η πρώτη μιας σειράς τριών συνεχόμενων εορτών, που ονομάζονται συνοπτικά «Νικολοβάρβαρα» και περιλαμβάνουν τις εορτές της Αγίας Βαρβάρας (4 Δεκεμβρίου), του Αγίου Σάββα (5 Δεκεμβρίου) και του Αγίου Νικολάου (6 Δεκεμβρίου). Είναι ταυτισμένη με την έλευση δυνατού κρύου και το μαρτυρούν οι παροιμίες: «Η Βαρβάρα σαβανώνει κι ο Άι Σάββας σαβανώνει», «Τα Αγιονικολοβάρβαρα ή βρέχει ή χιονίζει», «Βαρβαρίτσες, Νικολίτσες, όπου να’σαι μέσα να’σαι» και η ποντιακή «άε Βαρβάρα φύσα, άε Σάββα βρέξον, άε Νικόλα σόντσον (χιόνισε)».
Η Αγία Βαρβάρα προστατεύει τα παιδιά που πάσχουν από ευλογιά, επειδή σύμφωνα με μια παράδοση η Βαρβάρα ζήτησε από τον Θεό να προσβληθεί από ευλογιά για να χάσει την ομορφιά της και να μην παντρευτεί ένα ειδωλολάτρη που προόριζε γι’ αυτήν ο πατέρας της. Παλαιότερα, η μολυσματική αυτή ασθένεια «θέριζε» και άφηνε μόνιμα σημάδια στα παιδιά, γι’ αυτό και οι γονείς σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για την Αγία Βαρβάρα πρόσφεραν ανήμερα της εορτής της στους πιστούς κόλλυβα, κολλυβόζουμο ή μελόπιτα, που προηγουμένως είχαν ευλογηθεί από τον ιερέα.
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ στις εορτάζουσες, τους μεταλλωρύχους και το πυροβολικό!
