Η ανάπτυξη της γεωθερμίας, στο πλαίσιο των στόχων του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα, ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας με την αξιοποίηση μίας εγχώριας πηγής ενέργειας, επιτυγχάνοντας ταυτόχρονα μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και εξοικονόμηση ενέργειας για τους καταναλωτές. Στη χώρα μας υπάρχουν περιοχές με γεωθερμικά πεδία σε όλη την επικράτεια με έμφαση στην κεντρική και ανατολική Μακεδονία, στη Θράκη, σε νησιά του Ανατολικού και Βορειοανατολικού Αιγαίου και στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα. Η Υπουργική Απόφαση αφορά στα πεδία με θερμοκρασίες άνω των 90 βαθμών C (μέσης και υψηλής ενθαλπίας), όπου το γεωθερμικό δυναμικό αξιοποιείται κυρίως για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σταθερής βάσης. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, δια της αρμόδιας Γενικής Διεύθυνσης Ορυκτών Πρώτων Υλών (ΓΔΟΠΥ), σε συνεργασία με την Ελληνική Αρχή Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ), θα προχωρήσει το επόμενο διάστημα στην οριοθέτηση των περιοχών στις οποίες θα κινηθούν οι διαδικασίες προκήρυξης των διαγωνισμών. Για την οριοθέτηση θα ληφθεί υπόψη, μεταξύ άλλων, το ισχυρό επενδυτικό ενδιαφέρον που εκδηλώνεται στην αγορά. Η αξιοποίηση των γεωθερμικών πεδίων θα γίνει με βασικό κριτήριο την προστασία του περιβάλλοντος, την κοινωνική συναίνεση και την προτεραιότητα των τοπικών κοινωνιών στις θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν από τα νέα έργα. Η δυνατότητα της γεωθερμίας να διαθέσει ηλεκτρική ενέργεια βάσης ειδικά σε νησιωτικές και παραμεθόριες περιοχές, ενισχύει την ενεργειακή τους ασφάλεια και παρέχει τη ευκαιρία περαιτέρω ανάπτυξης των τοπικών δικτύων μεταφοράς και διανομής ρεύματος.
Η γεωθερμική ενέργεια είναι μια ήπια και ανανεώσιμη πηγή ενέργειας (ΑΠΕ), μη στοχαστικού χαρακτήρα, που γεννιέται στο εσωτερικό της γης και χαρακτηρίζεται από το μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα (CO2) μεταξύ των ΑΠΕ.
Η Ελλάδα έχει προικιστεί με γεωλογικές δομές που ενισχύουν το υπόγειο γεωθερμικό δυναμικό της που ανάλογα με το ύψος του μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ηλεκτρικής ή/και θερμικής ενέργειας με χαμηλό κόστος. Γεωθερμικό δυναμικό σύμφωνα με τον ν.4602/2019 είναι το σύνολο των γηγενών φυσικών θερμών ρευστών, επιφανειακών ή υπογείων, και της θερμότητας των γεωλογικών σχηματισμών, που η θερμοκρασία τους υπερβαίνει τους 30°C.
Παγκοσμίως, οι βασικές χρήσεις της γεωθερμικής ενέργειας αφορούν την ηλεκτροπαραγωγή, την θέρμανση γεωργικών εγκαταστάσεων, κτιρίων, οικισμών, χωριών ή και πόλεων, την αφαλάτωση νερού, άλλες ήπιες βιομηχανικές χρήσεις και τον ιαματικό τουρισμό. Γειτονικές Χώρες όπως η Ιταλία και η Τουρκία έχουν ως το τέλος του 2020 αναπτύξει πάνω από 2,5 GWe.
Στην Ελλάδα, το γεωθερμικό δυναμικό θεωρείται δημόσιο αγαθό, η εκμετάλλευση του οποίου μισθώνεται υπό αυστηρούς όρους. Η έως σήμερα παραγόμενη γεωθερμική ενέργεια χρησιμοποιείται για θέρμανση σε αγροτικές εφαρμογές κυρίως στην Μακεδονία, την Θράκη και σε νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται η πρώτη εφαρμογή της για αστική τηλεθέρμανση στην Αλεξανδρούπολη. Όμως, η τεχνολογία επιτρέπει πλέον την σταθερή παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από γεωθερμικά ρευστά με ασφάλεια, βιωσιμότητα και σεβασμό στο περιβάλλον.
Στην χώρα μας υπάρχουν περιοχές με Γεωθερμικά Πεδία που διαθέτουν την ικανότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, όπως τα Μέθανα, η Μήλος και η Κίμωλος, η Νίσυρος και η Λέσβος, ενώ υπάρχουν ενδείξεις και για άλλες περιοχές όπως στην Σαμοθράκη, το Δέλτα του Έβρου, το Δέλτα του Νέστου, το Σουσάκι, την Ικαρία, τη Χίο, τη Σπερχειάδα και τον Ακροπόταμο Καβάλας.
Έτσι, η δυνατότητα της γεωθερμίας να διαθέσει ηλεκτρική ενέργεια βάσης ειδικά σε νησιωτικές και παραμεθόριες περιοχές, ενισχύει την ενεργειακή τους ασφάλεια και παρέχει τη ευκαιρία περαιτέρω ανάπτυξης των τοπικών δικτύων μεταφοράς και διανομής ρεύματος.
Τέλος, στα πλαίσια της ενεργειακής εξοικονόμησης αναπτύσσεται διαρκώς η χρήση γεωθερμικών αντλιών ή αλλιώς ενεργειακών συστημάτων θέρμανσης ή ψύξης χώρων που αφορούν στην εκμετάλλευση της θερμοχωρητικότητας επιφανειακών ή υπογείων στρωμάτων υπεδάφους και νερού με θερμοκρασία κάτω των 30°C.
Σκοπός του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) είναι η δημιουργία ενός σύγχρονου, σταθερού και διαφανούς επενδυτικού πλαισίου, για την ανάπτυξη βιώσιμων γεωθερμικών εφαρμογών με τα αυστηρότερα πρότυπα ασφάλειας και περιβαλλοντικής προστασίας.
Η παρούσα υπουργική απόφαση, την οποία εισηγήθηκε η Γενική Διεύθυνση Ορυκτών Πρώτων Υλών (ΓΔΟΠΥ), αφορά στη διαδικασία μίσθωσης των δικαιωμάτων έρευνας, εκμετάλλευσης και διαχείρισης γεωθερμικών πεδίων εθνικού ενδιαφέροντος, με θερμοκρασίες πάνω από 90οC, καθώς και μη ερευνημένων περιοχών. Καθορίζονται και ευθυγραμμίζονται με τον ν.4602/2019 οι όροι και οι διαδικασίες διαγωνισμών, τα κριτήρια επιλογής και οι υποχρεώσεις των αναδόχων – μισθωτών. Εισάγονται καινοτομίες όπως η υποχρέωση των υποψηφίων να εγγυηθούν για το βασικό πρόγραμμα ερευνών εντοπισμού του γεωθερμικού δυναμικού (euro commitment), με σκοπό να υποχρεώσει τους υποψηφίους σε ορθή κοστολόγηση βάσει αποτίμησης ρίσκου, καθώς και η φάση ανταγωνιστικής διαπραγμάτευσης μεταξύ των διαγωνιζόμενων και της επιτροπής διαγωνισμού στην βάση των εγγυημένων προγραμμάτων ερευνών και των συμπληρωματικών προγραμμάτων τους.
Ήδη δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ο νέος Κανονισμός Γεωθερμικών Εργασιών (ΚΓΕ), το τεχνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εκτελούνται οι έρευνες εντοπισμού, η εκμετάλλευση και η διαχείριση του γεωθερμικού δυναμικού της χώρας. Η προστασία του περιβάλλοντος δεν αφορά μόνο την ασφάλεια του έργου, για την οποία ενσωματώνονται μία σειρά από πρόνοιες, όπως π.χ. αυστηροί όροι λειτουργίας, η επανεισαγωγή του ρευστού αλλά και η διαχείριση του πεδίου. Επίσης τίθενται μετρήσιμοι όροι παρακολούθησης της παραγωγής, ώστε να λαμβάνονται μέτρα υπέρ της αειφορίας του γεωθερμικού πόρου.
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) προχωρά στην επεξεργασία και δημοσίευση των υπουργικών αποφάσεων που θα ολοκληρώσουν ένα συνεκτικό θεσμικό πλαίσιο ανάπτυξης της γεωθερμίας στην Ελλάδα με στόχο την ενεργειακή ασφάλεια, την μείωση εκπομπών CO2 και την εξοικονόμηση ενέργειας με βάση τους στόχους του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα 2030.
Ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας, δήλωσε: «Σκοπός της Κυβέρνησης είναι η δημιουργία ενός σύγχρονου, σταθερού και διαφανούς επενδυτικού πλαισίου για την ανάπτυξη της γεωθερμίας, με τα αυστηρότερα πρότυπα ασφάλειας και περιβαλλοντικής προστασίας. Είμαστε αποφασισμένοι να κάνουμε μια νέα αρχή, με σαφείς, διαφανείς κανόνες για όλους, με πλήρη σεβασμό στις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών. Η γεωθερμία είναι μια σταθερή και εγχώρια πηγή καθαρής ενέργειας, με πολλαπλά οφέλη για την κοινωνία, την οικονομία και το περιβάλλον. Θα συμβάλλει στη μείωση του ενεργειακού κόστους για νοικοκυριά και επιχειρήσεις, ενώ μπορεί να εφαρμοστεί σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και τον αγροτικό τομέα έως τον τουρισμό. Θα συμβάλλει, επίσης, στην επίτευξη των εθνικών κλιματικών στόχων για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και τη μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα έως το 2050».
Η Γενική Γραμματέας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Αλεξάνδρα Σδούκου, δήλωσε: «Σήμερα θέτουμε τα θεμέλια για την ανάπτυξη του πλούσιου γεωθερμικού δυναμικού της χώρας, το οποίο μέχρι σήμερα δεν έχει αξιοποιηθεί αποτελεσματικά. Η γεωθερμική ενέργεια, ενώ περιλαμβάνεται στις ΑΠΕ -έχοντας μάλιστα πολύ μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα-, αποτελεί ενέργεια βάσης, κάτι που την ξεχωρίζει από την αιολική και την ηλιακή ενέργεια που χαρακτηρίζονται από στοχαστικότητα. Με τη σημερινή απόφαση καθορίζουμε τη διαδικασία μίσθωσης των δικαιωμάτων έρευνας, εκμετάλλευσης κα διαχείρισης γεωθερμικών πεδίων εθνικού ενδιαφέροντος που αποτελεί το πρώτο βήμα για την αξιοποίηση των πεδίων αυτών για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Το επόμενο βήμα θα είναι η αποσαφήνιση της διαδικασίας για τα πεδία τοπικού ενδιαφέροντος και η διερεύνηση καλών διεθνών πρακτικών θέσπισης ειδικών κινήτρων για την ανάπτυξη της γεωθερμίας. Στόχος μας είναι να αξιοποιήσουμε τη γεωθερμική ενέργεια στο μετασχηματισμό του ενεργειακού μας μείγματος».