Πριν από περίπου δέκα χρόνια αναζητήσαμε στο διαδίκτυο άρθρα από το εξωτερικό που θα αναφέρονταν στο χωριό Βωλάξ. Θέλαμε οι αφηγήσεις αυτές να είναι από αλλοεθνείς επισκέπτες, διαφορετικής νοοτροπίας και ετερογενούς κουλτούρας.
Μας ενδιέφερε μια καθαρή ματιά χωρίς τα τοπικά αφηγηματικά κλισέ («το σεληνιακό τοπίο της Βωλάξ») και τις συνήθως αδέξιες και αποσπασματικές αντιγραφές των ελληνικών ιστοσελίδων. Για εμάς παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον η άποψη κάποιου που έρχεται από τόπους με έντονα γεωλογικά φαινόμενα (ας πούμε από τα φιόρδ του Όσλο ή τους θερμοπίδακες της Ισλανδίας) ή άλλου ο οποίος έχει επισκεφτεί πεδία γιγαντιαίας κλίμακας (λ.χ. το Γκραν Κάνυον). Όχι γιατί θέλουμε να «αναμετρηθούμε» με αυτά –δεν είμαστε από εκείνους που πιστεύουμε ότι είμαστε καλύτεροι από τον μέσον όρο–, να ακούσουμε, θέλουμε, και να καταλάβουμε. Και αν τα κείμενα αυτά, οι εξιστορίσεις των ξένων, ήταν από το παρελθόν, κατά τύχη, τόσο το καλύτερο. Για τις χαμένες στιγμές είμαστε εδώ, στιγμές που είχαν όλες τις προϋποθέσεις να μην χαθούν αλλά, όπως συνήθως συμβαίνει, κάτι έγινε και βρέθηκαν στη σκιά.
Για να πετύχουμε τον διαδικτυακό στόχο μας χρησιμοποιήσαμε όλες τις ορθογραφικές παραλλαγές στις (σίγουρα μαγικές) λέξεις, Βολάκους και Βώλαξ, λέξεις κλειδιά, πασπαρτού καλύτερα, που θα άνοιγαν τις πόρτες του δικού μας, εξατομικευμένου παραδείσου. Σε μια έμπνευση της στιγμής σκεφτήκαμε να γράψουμε τη λ. Βωλάξ με το λατ. γράμμα w, το οποίο οι Γερμανοί προφέρουν β (Wolax – Βώλαξ), αντί του κλασικού λατ. v το οποίο προφέρουν φ (Volax – Φόλαξ). Στην ορθογράφηση Wollax, ως εκ θαύματος, το διαδικτυακό κύμα μας έβγαλε στα ψηφιακά αρχεία Κρατική Βιβλιοθήκη της Βαυαρίας.
Και έτσι, σχεδόν άμεσα, βρεθήκαμε να «ξεφυλλίζουμε» ένα βιβλίο του 19ου αιώνα, κάποιου Γερμανού επιστήμονα, ονόματι Karl Gustav Fiedler (1791 – 1853), που στην πιο δημιουργική του ηλικία επισκέφτηκε το νησί και πέρασε από τα μέρη μας. Ακόμη πιο αναπάντεχα, στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, βρεθήκαμε μπροστά σε μια σπάνια χαλκογραφία του οικισμού, τη μοναδική γκραβούρα που απεικονίζει χωριό της Τήνου!
Γεμάτοι με όλα εκείνα τα θετικά συναισθήματα για μέρες, συγκεντρώσαμε τα υπόλοιπα κομμάτια του παζλ, με αποτέλεσμα να αναρτήσουμε σε δικτυακό τόπο ένα κείμενο –βιαστικό με τη σημερινή ματιά– για τον Γερμανό επισκέπτη (www.volax.gr, Ιούλιος 2013), αποδίδοντας βεβαίως από το βιβλίο του, το μικρό απόσπασμα που αφορούσε το χωριό. Μετά τις θετικές αντιδράσεις ανεβάσαμε το χαρακτικό στη Βικιπαίδεια (Wikimedia Foundation, Ιαν. 2014) και από εκείνη τη στιγμή νιώσαμε πως κατακτήσαμε τον κόσμον όλο!
Παρά τις δηλώσεις κάποιων καυχησιάρηδων ερευνητών –πάντα υπάρχουν και αυτοί– ούτε μία αναφορά μέχρι εκείνη τη στιγμή, δεν είχε υπάρξει για το χαρακτικό του χωριού, ενώ η παρουσία του Φίντλερ μπορούσε να ανακαλυφθεί με δυσκολία στην τηνιακή βιβλιογραφία, εντελώς ασύνδετα, περισσότερο ως βιβλιογραφική παραπομπή σε πολύ εξειδικευμένες εκδόσεις.
Για πρώτη φορά σε ελληνική μετάφραση αποδόθηκαν οι μαρτυρίες του δόκτωρος Φίντλερ, για την Άνδρο (1835), πέντε χρόνια μετά τη δική μας ανάρτηση, μαρτυρίες οι οποίες δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό δελτίο της Καϊρείου Βιβλιοθήκης Άγκυρα #5 (2018).
Αντίστοιχα, μετά το ανέβασμα του χαρακτικού στη Βικιπαίδεια, η Βωλάξ του 19ου αιώνα άρχισε να εμφανίζεται σε δεκάδες δικτυακούς τόπους και ιστολόγια, ενώ δημοσιεύτηκε και στην ελεύθερη έκδοση της Τήνου, το περιοδικό Τάμα #3 (Kαλοκαίρι 2015, σ.30).
Στην εργασία μας επιθυμούμε να μιλήσουμε για την «υψηλή» επίσκεψη, όχι ως γεωεπιστήμονες. Αν ενδιαφέρεται κανείς για την επιστημονική πλευράτου θέματος –που σημειωτέον, σήμερα δεν θεωρείται σημαντική–, θα πρέπει να αναζητήσει τα φώτα ενός φοιτητή του Τμήματος Γεωλογίας ενός πανεπιστημίου. Τέλος, να αναφέρουμε ότι στην έκδοση υπάρχουν αναφορές σε γνωστά ιστορικά πρόσωπα. Οι σημειώσεις/παραπομπές αυτού του τύπου είναι περιορι σμένες, καθώς κρίναμε ότι, αν ο αναγνώστης το επιθυμεί, έχει τη δυνατότητα διαδικτυακής πρόσβασης σε περαιτέρω πληροφορίες χωρίς τη δική μας διαμεσολάβηση.
Λίγο μετά την αποβίβαση του Όθωνα στο Ναύπλιο τον Ιανουάριο του 1833, καλείται στην Ελλάδα ο Γερμανός ερευνητής και γεωλόγος Καρλ Γκούσταβ Φίντλερ, έφορος ορυκτών του ανεξάρτητου κρατιδίου της Σαξωνίας. Ο Φίντλερ ηγείται ερευνητικής αποστολής στα μεταλλεία Λαυρίου, αναζητεί και ταξινομεί τα σημαντικότερα ορυκτά και πετρώματα της περιοχής και, συν τω χρόνω, ταξιδεύει στην υπόλοιπη Ελλάδα, σε ανεκμετάλλευτους γεωλογικά τόπους και μεταλλεία.
Μαζί με την επιστημονική του ομάδα, ο Φίντλερ επισκέπτεται το χωριό της Βωλάξ το Καλοκαίρι του 1836, βρίσκεται σε ένα τόπο που φαίνεται πως περισσεύουν οι πέτρες, και παραμένει στο πεδίο λιγότερο από μια μέρα. Οι αγωγιάτες δυσανασχετούν και η ομάδα μετακινείται προς τον Κουμάρο. Το ταξίδι στις Κυκλάδες ολοκληρώνεται με την επιστροφή της ερευνητικής ομάδας στην Αθήνα, φέροντας μαζί στις αποσκευές τα γεωλογικά δείγματα της Βωλάξ, δείγματα που θα εξετάσει αργότερα, εργαστηριακά.
Στη μικρή σε όγκο έκδοση που κρατάτε στα χέρια σας (ή την βλέπετε ψηφιακά στο συνημμένο αρχείο) –την τρίτη της σειράς Volacus-Άπαντα τα ευρισκόμενα–, με ευσύνοπτο τρόπο, ο αναγνώστης μαθαίνει για την επίσκεψη του Καρλ Γκούσταβ Φίντλερ, ενός επιστήμονα που συναντά ένα τοπίο με βράχια χωρίς τέλος και παρακολουθεί ως περιστασιακός θεατής την τηνιακή καθημερινότητα.
Με αυτό ως αφορμή, ο αναγνώστης μεταφέρεται στην Ελλάδα της οθωνικής περιόδου, ρίχνει κλεφτές ματιές μέχρι μια τριακονταετία μετά την έναρξη του Αγώνα, αντιλαμβάνεται τις γεωλογικές και βιομηχανικέςεξελίξεις της εποχής, παρακολουθεί τα πρώτα βήματα της μετάβασης της αγροτικής οικονομίας σε βιομηχανική, ταξιδεύει στο χρόνο, σε μια Ευρώπη που αλλάζει ραγδαία και σε ένα χωριό που παραμένει ασάλευτο, κρυμμένο μέσα στα βράχια, ακινητοποιημένο από κάθε άποψη, μα πάντα ζωντανό.
Ο εντυπωσιακός γεώτοπος στο χωριό Βώλακας της Τήνου !
Εντυπωσιακές σφαιροειδείς γεωμορφές: Καλιφόρνια ΗΠΑ αλλά και Βώλακας Τήνου!