ΧΡΗΣΙΜΑ & ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ

Yπάρχουν επικίνδυνα ορυκτά (II);

Κροκιδόλιθος ή  μπλε αμίαντος

Κροκιδόλιθος (blue asbestos)

Ο καρκίνος του πνεύμονος που οφείλεται στον αμίαντο περιγράφηκε από τους Wood και Gloyne το 1934. Η σχέση μεταξύ των μεσοθηλιωμάτων του υπεζωκότος και του περιτοναίου με τον αμίαντο, σημειώθηκε κατά το 1946 και η επιδημιολογική απόδειξη για τους όγκους που οφείλονται στον κροκιδόλιθο έγινε το 1960 από τον Wagner και τους συνεργάτες του.Θεωρείται ως το πιο επικίνδυνο ορυκτό στον κόσμο. Είναι γνωστός και ως “μπλε αμίαντος” κι ανήκει στα αμφίβολα. Οι ίνες του είναι ευθυτενείς,ελαστικές με χρώμα μπλε. Ο μπλε αμίαντος (blue asbestos) εξορύσσεται στη Ν. Αφρική και παλαιότερα στη Δ. Αυστραλία ενώ στο παρελθόν χρησιμοποιούνταν σε βιομηχανικές και εμπορικές χρήσεις.

Κροκιδόλιθος έχει εντοπιστεί και στην περιοχή της Φλαμουριάς του Ν. Πέλλας, όταν πραγματοποιύνταν από το ΙΓΜΕ γεωτρήσεις για εύρεση νικελιούχων κοιτασμάτων σε λατεριτικές εμφανίσεις, με αποτέλεσμα να σταματήσουν οι έρευνες για προληπτικούς λόγους.


Στην ομάδα των αμφιβόλων περιλαμβάνονται άλλες τρεις μορφές αμιάντου: ο ανθοφυλλίτης, ο ακτινόλιθος και ο τρεμόλιθος. Οι μορφές αυτές είναι σπάνιες, πολύ λίγο χρησιμοποιούμενες.

Ο χρυσότιλος Mg3Si2O5 (OH)4 (γνωστός ως άσπρος αμίαντος) είναι η μοναδική μορφή αμιάντου
στην ομάδα των σερπεντινών. Είναι η πλέον χρησιμοποιούμενη μορφή αμιάντου σε ποσοστό 95% επί του συνόλου των προϊόντων του αμιάντου.

Συνήθως είναι δύσκολο να διακρίνουμε από το χρώμα ποια μορφή αμιάντου περιέχεται σε κάποιο προϊόν. Η μόνη σίγουρη μέθοδος είναι να αναλύσουμε το προϊόν με ειδικές τεχνικές όπως με ακτίνες Χ ή με τη χρήση μικροσκοπίου.

Φενακίτης (Phenacite, BeSiO4)

Phenacite, BeSiO4

Εξορύσσεται τόσο ως πολύτιμος λίθος αλλά και για το πολύτιμο περιεχόμενό του, το βηρύλλιο. Γνωστοί πολύτιμοι λίθοι με βηρύλλιο είναι: Ηλιόδωρο, παραλλαγή της βηρύλλου με χρυσοκίτρινο χρώμα, και σε αυτό οφείλει και το όνομά της. Μοργκανίτης, η ρόδινη παραλλαγή, της οποίας το χρώμα αποδίδεται σε ίχνη Mn+2. Γκοσενίτης, η διαφανής, άχρωμη παραλλαγή της βηρύλλου. Περιοχή Γκόσεν (Goshen) της Μασαχουσέτης (ΗΠΑ), από όπου και το όνομά του. Ερυθρά βήρυλλος, ιδιαίτερα σπάνια παραλλαγή, που απαντάται στην  Γιούτα των Ηνωμένων Πολιτειών.

Η εμπορική χρήση του βηρυλλίου παρουσιάζει τεχνικές προκλήσεις, εξαιτίας της τοξικότητας  της σκόνης που το περιέχει. Το βηρύλλιο είναι διαβρωτικό για τους ιστούς και μπορεί να προκαλέσει μια χρόνια και επικίνδυνη για τη ζωή του θύματος αλλεργική ασθένεια που ονομάζεται βηρυλλίαση, σε κάποια από τα άτομα που έρχονται σε επαφή μαζί του.  Με όχημα την τρανσφερίνη, που είναι υπεύθυνη για τη διακίνηση του σιδήρου στον ανθρώπινο οργανισμό,  το βηρύλλιο μπορεί να βρεθεί σχεδόν παντού μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό. Αλλά πιο συχνά χτυπάει στους πνεύμονες, και επειδή συσσωρεύεται χωρίς να φεύγει, μπορεί να εκδηλωθεί καρκίνος ακόμη και έπειτα από  χρόνια. Γενικά θεωρείται επικίνδυνο και τοξικό υλικό που πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή και ιδιαίτερους κανόνες ασφαλείας.

Εριονίτης 

Ο εριονίτης είναι μέλος της οικογένειας των ζεολίθων. Ανακαλύφθηκε στις ΗΠΑ στα τέλη του 19ου αιώνα και αποτελείται από πυκνούς, ινώδεις κρυστάλλους παρόµοιους µε εκείνους του αµιάντου. Είναι εξαιρετικά σπάνιο ορυκτό και δηµιουργείται από τις χηµικές αντιδράσεις που προκαλούνται όταν λάβα πέφτει σε νερό µε αλάτι.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) το έχει χαρακτηρίσει 200 µε 1.000 φορές πιο καρκινογόνο από τον αµίαντο. Στο χωριό Τουζκόι της Καππαδοκίας στην Τουρκία οι δρόµοι και οι τοίχοι των σπιτιών είναι φτιαγµένοι από εριονίτη, με αποτέλεσμα το χωριό να είναι γνωστό ως «το χωριό του καρκίνου». Το χωριό µαζί µε άλλα δύο στην περιοχή που έχουν εµφανίσει τόσο υψηλά ποσοστά καρκίνου, έχει κηρυχθεί ζώνη φυσικής καταστροφής εδώ και 30 χρόνια, όµως οι κάτοικοι αρνούνταν να φύγουν διότι δεν είχαν πού να πάνε.

Yπάρχουν επικίνδυνα ορυκτά (I);


[επιμέλεια:  Π. Τζεφέρη]

Σχετικά Άρθρα