Είναι γνωστό ότι Ελλάδα είναι μία από τις χώρες της ΕΕ που διαθέτει σημαντική εξορυκτική δραστηριότητα. Η εξορυκτική βιομηχανία και γενικότερα ο μεταλλευτικός και μεταλλουργικός κλάδος, αποτέλεσαν και αποτελούν δραστηριότητες που συνεισφέρουν παγίως στην εξασφάλιση των εθνικών ενεργειακών πόρων, στη βάση της βαριάς βιομηχανίας, των κτιριακών έργων, των έργων υποδομής και μια πληθώρας δευτερογενών και τριτογενών δραστηριοτήτων που σε μεγάλο βαθμό είναι εξαγωγικές.
Για πρώτη φορά μετά από μια μακρά περίοδο θετικής οικονομικής ανάπτυξης που προκάλεσαν αύξηση της παραγωγής, η εξορυκτική βιομηχανία ήδη από το δεύτερο εξάμηνο του 2008 και μετά, βιώνει μια σημαντική μείωση τόσο στην ζήτηση και την παραγωγή όσο και τις πωλήσεις αλλά και τις τιμές των προϊόντων. Η μείωση αυτή ακολούθησε την απότομη πτώση της ζήτησης των πρώτων υλών στους τομείς του χάλυβα, των κατασκευών και γενικότερα των υποδομών.
Παρά την οικονομική ύφεση που ακολουθείται από την έλλειψη επενδυτικών πρωτοβουλιών και την κατάρρευση της εγχώριας αγοράς υλικών, η προοπτική της ελληνικής βιομηχανίας ορυκτών φαίνεται να είναι θετική, στηριζόμενη κυρίως στο εξαγωγικό προσανατολισμό της. Ωστόσο, ο κλάδος πρέπει να εντοπίσει και να αξιοποιήσει τις τάσεις και τις ευκαιρίες του διεθνούς επιχειρηματικού περιβάλλοντος, προκειμένου να ξεπεράσει την κρίση, να παραμείνει ανταγωνιστική και να βελτιώσει περαιτέρω τη θέση και τις προοπτικές της. Επίσης, στα χρόνια της οικονομικής ύφεσης, οι προκλήσεις για τη βιώσιμη διαχείριση, την ασφάλεια και την προστασία του περιβάλλοντος, όχι μόνο παραμένουν, αλλά και αποτελούν τις πιο επείγουσες ανάγκες της εποχής – επηρεάζοντας όχι μόνο την ανάπτυξη της εξορυκτικής βιομηχανίας, τον παραδοσιακό της χαρακτήρα και την εικόνα της για πολλούς αιώνες αλλά τελικά, την ίδια την ύπαρξή της.
Σε μια περίοδο δύσκολη για την εξορυκτική δραστηριότητα, η οποία θα πρέπει καθημερινά να αποδεικνύει τις υγιείς προθέσεις αλλά και την αποτελεσματικότητά της, τόσο στον περιβαλλοντικό όσο και στον κοινωνικό τομέα, η παρούσα εργασία παρουσιάζει αναλυτικούς δείκτες βιωσιμότητας (12 σετ δεικτών: ασφάλειας, απασχόλησης, εκπαίδευσης των εργαζομένων, ενεργειακής κατανάλωσης, περιβαλλοντικών επιδόσεων, διαχείρισης αποβλήτων, κοινωνικών επιδόσεων κλπ) των ελληνικών μεταλλευτικών επιχειρήσεων. Σε μια εποχή που -γενικά κι αόριστα- προωθείται η άποψη ότι δεν υφίσταται «βιώσιμη μεταλλεία» και ότι ο όρος και μόνον αποτελεί οξύμωρο σχήμα, παρουσιάζουμε τη μόνη εργασία των τελευταίων ετών που προσδιορίζει «δείκτες βιωσιμότητας» για την εξορυκτική βιομηχανία. Οχι δείκτες “φαλκιδευμένους” που υπηρετούν …science politics, αλλά δείκτες που είναι μετρήσιμοι, δεν ωραιοποιούνται και δεν χαρίζονται σε κανέναν.
Τα αποτελέσματα από τη λίστα των βασικών δεικτών αειφορίας αποδεικνύουν τα σημαντικά βήματα, που έχουν γίνει -παρά την οικονομική κρίση-σε σχέση με τη ασφάλεια και γενικά την “βιωσιμότητα” την περίοδο 2007-2011. Είναι επίσης σαφές ότι εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη για βελτίωση των περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιδόσεων και οι καλές πρακτικές (ΒΑΤ’s) έχουν ακόμη αρκετό δρόμο πριν επεκταθούν σε όλα τα μέρη της εξορυκτικής βιομηχανίας, ιδίως αναφορικά με την εξόρυξη μικρής κλίμακας (small scale mining). Επίσης, εξακολουθούν να υπάρχουν ερωτήματα ως προς το κατά πόσον οι τρέχουσες αξιολογήσεις αλλά και οι δείκτες που υπολογίζονται, μπορούν τελικά να μεταφραστούν σε πολύτιμες γνώσεις εφαρμοζόμενες στο πεδίο, παρέχοντας επαρκή εργαλεία όχι μόνο για την επικοινωνία των αποτελεσμάτων στους κοινωνικούς εταίρους αλλά για την ουσία τόσο της ανάγκης περί ασφαλούς και ορθολογικής εξορυκτικής/μεταλλουργικής δραστηριότητας, όσο και για την προώθηση της περιβαλλοντικής προστασίας και κοινωνικής συνοχής.
[του Πέτρου Τζεφέρη] [by Tzeferis Petros]