Η σημασία των ορυκτών πρώτων υλών έχει αποδοθεί πολύ εύγλωττα από προηγούμενους ομιλητές. Να προσθέσω εγώ τη σημασία τους για την Ελλάδα σε ένα διαχρονικό ταξίδι, αρχίζοντας πάλι από το παρελθόν. Την εποχή του 5ου αιώνα π.Χ., όπου ο άργυρος του Λαυρίου και η ανακάλυψη μιας πλούσιας φλέβας, επέτρεψε στους Αθηναίους να προετοιμαστούν κατάλληλα, πολλαπλασιάζοντας το στόλο τους, και τελικά να νικήσουν τους Πέρσες στην ναυμαχία της Σαλαμίνας.
Στην ίδια περίοδο, η εκμετάλλευση των μαρμαροφόρων κοιτασμάτων του Πεντελικού όρους δίνει την πρώτη ύλη για την δημιουργία των κλασικών αριστουργημάτων της Αθήνας. Έτσι ο πολιτιστικός πλούτος της Ελλάδας μένει μέχρι σήμερα ζωντανός, ενώ το Πεντελικό μάρμαρο είναι από τα πλέον αναγνωρίσιμα και ταυτόχρονα περιζήτητα στον κόσμο. Ελληνικά μάρμαρα υπάρχουν σήμερα στα πιο σημαντικά μέρη του κόσμου και θα κάνω εδώ μια ιδιαίτερη μνεία στο τζαμί της Μέκκας. Εκεί για τις εργασίες ανακατασκευής του χώρου τοποθετήθηκαν μερικές εκατοντάδες χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα μαρμάρου Θάσου.
Τα παραδείγματα αυτά δείχνουν την σημασία των πρώτων υλών στην Ελλάδα του παρελθόντος, αλλά και τα οφέλη που μπορεί να έχουν αυτές για την Ελλάδα του σήμερα, στην οικονομία, στην δημιουργία θέσεων εργασίας Έτσι, η Ελλάδα είναι παγκόσμια δύναμη στα βιομηχανικά ορυκτά, έχοντας την 1η θέση στην παραγωγή περλίτη και την 3η στην παραγωγή μπεντονίτη. Είναι 10η στον κόσμο στην παραγωγή μαρμάρων, ενώ είναι 1η στην ευρωπαική ένωση στην παραγωγή νικελίου και βωξίτη και τρίτη στην παραγωγή λιγνίτη. Ταυτόχρονα, έχει 3 κοιτάσματα χρυσού παγκοσμίας κλάσης τα οποία σταδιακά θα μπαίνουν στην παραγωγή, έχει αξιόλογες εμφανίσεις ορισμένων σπανίων γαιών, ενώ υπάρχουν αρκετά ενθαρρυντικά στοιχεία για υδρογονάνθρακες και στο θαλάσσιο και στο χερσαίο περιβάλλον της.
Ας περάσουμε τώρα στο κομμάτι της μεταλλευτικής. Υπάρχει το κομμάτι του εμπλουτισμού και της μεταλλουργικής επεξεργασίας, δεν θα επεκταθώ όμως εκεί. Οι Μηχανικοί μεταλλείων είναι υπεύθυνοι για το σχεδιασμό, την οργάνωση, τη λειτουργία, την ασφάλεια και την περιβαλλοντική διαχείριση των εκμεταλλεύσεων. Όλα αυτά είναι περιλαμβάνουν μια σειρά εργασιών που αρχίζουν
από την αρχική διερεύνηση του κοιτάσματος, την αξιολόγηση των χαρακτηριστικών του κοιτάσματος, τον καθορισμό των εκμεταλλεύσιμων τμημάτων και αποθεμάτων, τον σχεδιασμό της επιφανειακής εκμετάλλευσης,την απόφαση και τον σχεδιασμό της υπόγειας εκμετάλλευσης
Προφανώς, οι εργασίες και οι απαιτήσεις είναι σαφώς μεγαλύτερες από αυτή την απλή παράθεση, ή κρύβονται ζητήματα που η απάντησή τους απαιτεί την λεπτομερή ανάλυσή τους.Ένα από αυτά το είδαμε προηγουμένως. Το βασικό ερώτημα που αφορά αν θα γίνει η εκμετάλλευση του κοιτάσματος με επιφανειακή ή υπόγεια μέθοδο. Το πρώτο ερώτημα που τίθεται στην έναρξη κάθε σχεδιασμού.Η απάντησή της προϋποθέτει τον αναλυτικό σχεδιασμό και κοστολόγηση των εργασιών. Υπάρχουν βέβαια και ορισμένοι άλλοι παράγοντες που επιδρούν, όμως το ζήτημα του κόστους είναι το πλέον σημαντικό. Στόχος είναι η ελαχιστοποίησή του και η επιλογή της μεθόδου που το επιτυγχάνει.
Είναι καίριας σημασίας να πούμε ότι το συγκεκριμένο γνώρισμα των μηχανικών μεταλλείων – μεταλλουργών είναι και το συγκριτικό μας πλεονέκτημα. Ο συνεχής αγώνας για τον έλεγχο και την ελαχιστοποίηση του κόστους. Αυτός είναι ο βασικός αντίπαλός μας, καθώς από αυτόν εξαρτάται ο ίδιος ο χαρακτηρισμός της συγκέντρωσης των ορυκτών, ως κοίτασμα ή ως εμφάνιση, δηλαδή αν μπορεί να εκμεταλλευθεί ή όχι.Σε κάθε περίπτωση όμως η μάχη με το κόστος δεν μπορεί να μας οδηγήσει σε εκπτώσεις που θα κάνουμε σε στοιχεία του συνολικού σχεδιασμού.
Όταν ήμουν και εγώ φοιτητής ο αείμνηστος καθηγητής Οικονομόπουλος μας έλεγε για τις βασικές προτεραιότητες του μηχανικού. Αυτές έχω καταγράψει και εδώ. Όπως φαίνεται ο μηχανικός πρέπει να έχει ως στόχο την επίτευξη της μέγιστης δυνατής ασφάλειας των εργαζομένων και του έργου, την επίτευξη του μικρότερου δυνατού κόστους εκμετάλλευσης και την επίτευξη της μεγαλύτερης δυνατής απόληψης του κοιτάσματος. Η δική μου προσθήκη αφορά στην μεγαλύτερη προσοχή που πλέον χρειάζεται να δίνουμε στην περιβαλλοντική προστασία κατά τις εργασίες εκμετάλλευσης, με την προσπάθεια μείωσης των επιπτώσεων να είναι πλέον ένα αναπόσπαστο τμήμα του συνολικού σχεδιασμού του έργου. Έτσι οι μηχανικοί μεταλλείων είναι υπεύθυνοι για να υλοποιήσουν την ασφαλή, οικονομική και περιβαλλοντικά ορθή εκμετάλλευση του κοιτάσματος.Όλα αυτά πρέπει να μας προετοιμάσουν για τις νέες συνθήκες εκμετάλλευσης που διαγράφονται στο μέλλον.
Φαίνεται ότι πλέον παρά τη συνεχή αύξηση των κονδυλίων έρευνας, η ανακάλυψη νέων πλούσιων κοιτασμάτων γίνεται ολοένα και πιο σπάνια. Επιπρόσθετα, τα κοιτάσματα γίνονται ολοένα και περισσότερο βαθιά, όπως χαρακτηριστικά βλέπετε και στο σχήμα, ενώ πρέπει να τηρούνται αυστηρές περιβαλλοντικές προδιαγραφές προστασίας. Τέλος, πλέον η παγκοσμιοποίηση έχει κάνει την εκμετάλλευση μεταλλευμάτων ένα δύσκολο διεθνές παιχνίδι με πολλούς παίχτες οι οποίοι μπορούν να έχουν αντικρουόμενα συμφέροντα. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι στο μέλλον οδηγούμαστε σε μια σταδιακή μετάβαση σε υπόγειες εκμεταλλεύσεις, με περαιτέρω αύξηση στο κόστος εκμετάλλευσης.
Ταυτόχρονα, φαίνεται ότι οδηγούμαστε σε μια καινούργια για την εποχή μας φάση εθνικισμού των ορυκτών πόρων, με χώρες να επιβάλουν περιορισμούς σε εξαγωγές κρίσιμων κυρίως ορυκτών. Το τελευταίο είναι ένας παράγοντας που μπορεί να λειτουργήσει απρόβλεπτα για τους παραγωγούς αλλά και τους καταναλωτές των ορυκτών. Σήμερα για παράδειγμα δημιουργεί ευκαιρίες στη ΛΑΡΚΟ, με την αύξηση στις τιμές του νικελίου περίπου 50% από τις αρχές του χρόνου, μετά την απόφαση της Ινδονησίας, της μεγαλύτερης παραγωγού στον κόσμο για απαγόρευση των εξαγωγών της.