Τα ορυχεία του Αιγαίου μπορούν να εκληφθούν ως μνημεία κυρίως με τη μορφή τοπίων, όπως προσδιορίζονται τα ιστορικά τοπία στις διεθνείς χάρτες προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Κορυφαία μνημεία, όπως αυτά του εναέριου συστήματος μεταφοράς και των εγκαταστάσεων των σμυριδωρυχείων της Νάξου (φωτο παρακάτω), τα κτίρια, οι σκάλες φόρτωσης και οι διαμορφώσεις στο Μέγα Λιβάδι (άνω φωτο) και τον Κουταλά της Σερίφου, το εργοστάσιο και τα κτίρια στα Λιμενάρια της Θάσου, το εργοστάσιο των θειωρυχείων στο Παλιόρεμα της Μήλου αποτελούν τόσο σημαντικούς τόπους για την ιστορία των νησιών, την ιστορία της βιομηχανίας και των τεχνικών που οφείλουν να τύχουν απόλυτης προστασίας, ακόμη και ως νεκρές σήμερα εγκαταστάσεις. Η αξία των μνημείων και η σημειολογία των ερειπίων είναι τόσο ισχυρή, που αποτρέπει τη χωροθέτηση τυχαίων νέων χρήσεων οι οποίες θα αλλοιώσουν και πιθανόν θα εξαφανίσουν τα ιστορικά τεκμήρια.
Δεκάδες άλλοι τόποι με μικρότερη ιστορική, αρχιτεκτονική ή τεχνική σημασία και μικρότερης κλίμακας εγκαταστάσεις απλώνονται σε πολλά νησιά. Αναφέρουμε ενδεικτικά τις σκάλες φόρτωσης και τα ορυχεία που απλώνονται περιμετρικά των ακτών της Μήλου, το μεταλλείο του Άγιου Μηνά στην Κίμωλο, τις εγκαταστάσεις του μεταλλείου αντιμονίου μέσα στο δάσος της Κεράμου στη βόρεια Χίο, τις στοές και τους σταθμούς του εναέριου στα βουνά της Σίφνου, το μεταλλείο βωξίτη στο Κρίκελο της Αμοργού, τις λιμενικές εγκαταστάσεις στα Λουτρά της Κύθνου, στον Ορκό της Κέας, στο Πεύκο της Σκύρου, το εργοστάσιο θειοχωμάτων της Αγίας Ειρήνης στον κρατήρα της Νισύρου, το εργοστάσιο «Ήφαιστος» στα Φηρά της Σαντορίνης, τα λατομεία μαρμάρου στην Τήνο και το σχιστήριο στη Βαθή.
Η έρευνα για τη βιομηχανική αρχαιολογία στην Ελλάδα αναπτύσσεται όλο και περισσότερο. Παρακολουθεί και συνομιλεί με τα αντίστοιχα διεθνή ρεύματα εδώ και δύο δεκαετίες, σε μία χώρα που γαλουχήθηκε ως πριν λίγο καιρό, να αναγνωρίζει την ιστορική της ταυτότητα μόνο στην κλασική και τη βυζαντινή αρχαιότητα. Σε μια χώρα που συνήθισε να εκτιμά ως μνημεία μόνο τα εμβληματικά τεχνουργήματα εκείνων των εποχών, τους ναούς, τα θέατρα, τα στάδια, τις αγορές, τα καλλιτεχνήματα.
Σήμερα, ο τεχνικός πολιτισμός, η ιστορία και η αρχαιολογία της εργασίας, έχουν πάρει τη θέση τους πλέον στο στερέωμα των γνώσεων μας για το παρελθόν, χάρη στην προσπάθεια πολλών επιστημόνων από τον χώρο τόσο των ανθρωπιστικών όσο και των θετικών επιστημών. Τα τεχνικά έργα, τα εργοστάσια, οι μηχανές, οι μεταλλευτικές στοές, οι σκάλες φόρτωσης, τα λαμπρά διοικητήρια και οι ταπεινές εργατικές κατοικίες, τα καμίνια, τα χημεία, τα κεκλιμένα, οι σιδηροδρομικές γραμμές και οι πυλώνες των εναέριων αποτελούν τα υλικά ίχνη της ανθρώπινης επινόησης και του ανθρώπινου μόχθου, τεκμήρια άξια να διασωθούν για το μέλλον.
[Εισαγωγή στο Ορυχεία στο Αιγαίο. Βιομηχανική Αρχαιολογία στην Ελλάδα, επιμ. Ν. Μπελαβίλας, Λ. Παπαστεφανάκη,Εκδόσεις Μέλισσα, Αθήνα 2009]