Εγκρίθηκε από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων η μελέτη αποκατάστασης ενός από τα ωραιότερα ακέραια σωζόμενα λιμενικά βιομηχανικά μνημεία της Ελλάδας, η Γαλλική Σκάλα της μεταφοράς μεταλλευμάτων στο λιμάνι.
Πρόκειται για μία εξαιρετικά καινοτόμο έρευνα σε ένα πεδίο όπου δεν υπάρχει προηγούμενο στη χώρα μας. Είναι η αναγνώριση, αποτύπωση, τεκμηρίωση, ανάλυση και πρόταση αποκατάστασης του μικτού μεταλλικού και λιθόκτιστου περίπλοκου τεχνουργήματος του 19ου αιώνα, θεμελιωμένου στον βυθό. Η μελέτη εκπονήθηκε από επτά εξειδικευμένα εργαστήρια του ΕΜΠ και το μεταπτυχιακό πρόγραμμα αποκατάστασης μνημείων της School of Architecture, National Technical University of Athens.
Απασχολήθηκε μία στρατιά νέων ερευνητριών/ερευνητών αρχιτεκτόνων, πολιτικών μηχανικών, τοπογράφων, ηλεκτρολόγων, μηχανολόγων και μεταλλειολόγων, με τους επικεφαλής διευθυντές τους. Οι καθηγητές που διηύθυναν το έργο διέθεσαν την εργασία και τη γνώση τους αμισθί τιμώντας την παράδοση τριάντα χρόνων παρουσίας του ΕΜΠ στο Λαύριο.
Η μελέτη διήρκεσε περίπου ένα έτος και προέκυψε μέσα από μία ιδιαίτερα επιτυχή συνεργασία του Πολυτεχνείου, του Δήμου Λαυρεωτικής, του Οργανισμού Λιμένος Λαυρίου με τη στήριξη της Περιφέρειας Αττικής. Μαζί με αυτό το ευχάριστο νέο-και την ελπίδα της γρήγορης ένταξης του σε χρηματοδότηση και έναρξης των εργασιών δεν ξεχνάμε την αποφασιστική συμβολή του θεματοφύλακα της ιστορικής μνήμης της πόλης, των καλών φίλων της Εταιρείας Μελετών Λαυρεωτικής.
Η ιστορία της Γαλλικής Μεταλλευτικής Σκάλας Λαυρίου
Η Γαλλική Σκάλα αποτελεί σημείο αναφοράς για την πόλη του Λαυρίου. Είναι ορατή από κάθε σημείο του λιμένος, αναδεικνύει τη μεταλλευτική και μεταλλουργική ιστορία του τόπου και αποτελεί δείγμα βιομηχανικής ιστορίας. Η Γαλλική Σκάλα, όπως και κάθε κατάλοιπο του βιομηχανικού παρελθόντος, εκτός από την ανάγκη της διάσωσης και ανάδειξής της, αποτελεί αντικείμενο ιστορικής μελέτης.
Η Γαλλική Σκάλα δημιουργήθηκε από τη Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου (Γ.Ε.Μ.Λ), εξ ου και η ονομασία «Γαλλική», και αποτέλεσε την πιο ολοκληρωμένη εγκατάσταση από ένα σύνολο παρόμοιων-ξύλινων, λίθινων, σιδερένιων- που είχαν κατασκευαστεί κατά καιρούς κατά μήκος της θαλάσσιας ακτής της Λαυρεωτικής για τη φόρτωση και εκφόρτωση μεταλλευμάτων και πρώτων υλών.
Οι πρώτες συζητήσεις και προτάσεις των ιθυνόντων της Γ.Ε.Μ.Λ. αφορούσαν μια πιο μόνιμη κατασκευή, ξύλινη ή σιδερένια, και έγιναν το 1882 και το 1885. Όλα έδειχναν ότι η Σκάλα θα κατασκευαζόταν και θα ήταν ξύλινη, τελικά όμως αυτή που δημιουργήθηκε και διατηρείται μέχρι τις μέρες μας είναι σιδερένια και ολοκληρώθηκε το 1888, δύο χρόνια μετά την έναρξη των εργασιών κατασκευής της.
Η Γαλλική Σκάλα αποτελεί τμήμα ενός οικοδομικού συγκροτήματος που περιλαμβάνει κτίσματα, κατοικίες εργατών και αποθήκες μεταλλεύματος. Οι αποθήκες αποτελούν το λίθινο κομμάτι της όλης κατασκευής και βασίζονται σε ισχυρότατα λίθινα θεμέλια. Η στέγη τους είναι δίρριχτη. Εκεί όπου τελειώνει το λίθινο τμήμα της κατασκευής των αποθηκών ξεκινάει το σιδερένιο τμήμα, το οποίο προχωρεί στη θάλασσα και στηρίζεται σε σιδηροδοκούς, που συνδέονται μεταξύ τους με αντιανέμια και εισχωρούν βαθιά στο έδαφος. Το συνολικό το μήκος της Σκάλας (μαζί με τις αποθήκες), υπολογίζεται στα 170μ., το ύψος της, πάνω από τη θάλασσα, υπολογίζεται σε 8 μ. Το όλο σύστημα καταλήγει σε γερανούς, που βρίσκονται στην άκρη της Γαλλικής Σκάλας. Σε αυτό το σημείο το πλάτος είναι 7,50 μ.
Στη συγκεκριμένη εγκατάσταση είναι αποτυπωμένα ο ανθρώπινος μόχθος, ο μηχανολογικός εξοπλισμός και μέρος ακόμη της σιδηροδρομικής γραμμής, αφού αυτή τερμάτιζε στη Γαλλική Σκάλα εξυπηρετώντας τη μεταφορά του μεταλλεύματος. Οι εργάτες των αποθηκών γέμιζαν τις σέσουλες με μετάλλευμα, τις οδηγούσαν στις σιδηροτροχιές στο τέρμα της Σκάλας και άδειαζαν το περιεχόμενό τους σε σιλό, που υπήρχαν χαμηλότερα για να οδηγηθεί το μετάλλευμα στο αμπάρι του πλοίου και να επιτευχθεί η φόρτωσή του.
Η εκφόρτωση των πλοίων γινόταν με τη συνδρομή των δύο περιστρεφόμενων γερανών ή, κάποιες φορές, με τους γερανούς που μπορεί να διέθετε το ίδιο το πλοίο. Σ’ αυτήν την περίπτωση το υλικό τοποθετείτο σε φορτηγίδες, οι οποίες το άδειαζαν στις μικρές ξύλινες σκάλες, που υπήρχαν γύρω από τη Γαλλική Σκάλα και ήταν διάσπαρτες στο λιμάνι του Λαυρίου. Στις σκάλες αυτές περίμεναν οι εργάτες, οι οποίοι άδειαζαν τις φορτηγίδες και γέμιζαν τα βαγόνια της Γ.Ε.Μ.Λ
Το λιμάνι του Λαυρίου με τη Γαλλική Σκάλα και την αντίστοιχη της Ελληνικής Εταιρείας, η οποία δεν σώζεται, με βάση τον παραγωγικό δυναμισμό των δύο μεγάλων εταιρειών, αναδείχθηκε ως ένα από τα τρία λιμάνια της χώρας μαζί με εκείνα του Πειραιά και της Σύρου.