Παρέμβαση στο θέμα της ενδεχόμενης μετονομασίας του Δήμου Λαυρεωτικής σε Δήμο Λαυρίου-Κερατέας-Καμάριζας κάνει με ανακοίνωσή της η Εταιρία Μελετών Λαυρεωτικής (Ε.ΜΕ.Λ). Πρόκειται για παρέμβαση που αφορά την πρόσφατη απόφαση που εξέδωσε το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Λαυρεωτικής, στη συνεδρίασή του της 8ης Μαΐου 2018, με την οποία εισηγείται την ανωτέρω μετονομασία.
Σύμφωνα με την Εταιρία Μελετών, “για την αποκατάσταση της αλήθειας και αναίρεση των όσων ανακριβειών ελέχθησαν κατά την συνεδρίαση του Δ.Σ. του Δήμου, οφείλουμε και έχουμε υποχρέωση από το Καταστατικό μας, να ενημερώσουμε τους δημότες του ενιαίου μας Δήμου Λαυρεωτικής, με μερικά από τα αδιάσειστα ιστορικά και άλλα στοιχεία που συνηγορούν για την διατήρηση της ονομασίας του Δήμου μας, ως έχει. Επιπροσθέτως, κάνουμε γνωστό ότι το κείμενό μας με την όλη επιχειρηματολογία μας (νομική, ιστορική, αυτοδιοικητική, κοινωνική, αναπτυξιακή) κατετέθη προς το Υπουργείο Εσωτερικών, επιφυλασσόμενοι παντός νομίμου δικαιώματός μας”.
Η ανωτέρω απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου πλήττει βάναυσα την ιστορικότητα της περιοχής του Δήμου Λαυρεωτικής. Κι αυτό διότι Ιστορικός και Γεωγραφικός ορισμός του όρου «Λαύρειο» (Ηρόδοτος, VII.144) υφίσταται από την αρχαιότητα. Προέρχεται από τη ρίζα «ἡ λαύρ-α, λαύρ-η» που σημαίνει στενωπός, μεταλλευτική στοά, και κατά συνέπεια, Λαύρειο (Λαύριο) είναι ο τόπος των μεταλλευτικών στοών, των μεταλλευτικών έργων, που με αυτήν την ευρύτερη σημασία του – όχι με τη στενή έννοια της νεότερης πόλης του Λαυρίου – ταυτίζεται με τον όρο Λαυρεωτική. Εμπεριέχει δε τα σημερινά διοικητικά όρια του Δήμου Λαυρεωτικής.
Ο όρος είναι τόσο ισχυρός, ώστε με την πρώτη διαίρεση του ελληνικού κράτους σε δήμους το 1835, ονομάσθηκε «Δήμος Λαυρίου» (Β.Δ. της 1-10-1835 «Περί του σχηματισμού των δήμων της επαρχίας Αττικής» ΦΕΚ 17/11-11-1835) και κάλυπτε την γεωγραφική έκταση της Λαυρεωτικής, παρ’ όλο που δεν υπήρχε τότε οργανωμένος οικισμός στη σημερινή πόλη του Λαυρίου, γι’ αυτό και έδρα του ήταν η Κερατέα.
Στην εισηγητική έκθεση με ημερομηνία 7/19 Αυγούστου 1835 προς τον βασιλιά Όθωνα ο τότε Υπουργός Εσωτερικών Γ. Πραΐδης αναφέρει (μετάφραση από το γαλλικό πρωτότυπο) «Ο τελευταίος δήμος [εννοεί του Λαυρίου] περιλαμβάνει πολλές διάσημες τοποθεσίες, όπως το Σούνιο όπου ο Πλάτων αφιερώθηκε στη μελέτη του υπερτάτου όντος και το Λαύριο φημισμένο για τα μεταλλεία του, απ’ όπου δόθηκε το όνομα σ’ αυτόν τον δήμο». (βλ. Γεν. Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Περιόδου Όθωνος, Υπ. Εσωτερικών, Φάκ.113).
Ως γνωστόν, τα «αργυρεία του Λαυρίου» απετέλεσαν την οικονομική βάση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας (ναυτικός νόμος του Θεμιστοκλέους, Ναυμαχία της Σαλαμίνος, χρυσούς αιώνας του Περικλέους, η παραγωγή του αργύρου ανήλθε στον 5ο και τον 4ο π.Χ. αιώνα στους 2.600 τόννους).
Με την ανάπτυξη της πόλης του Λαυρίου από το 1865, λόγω των μεταλλευτικών και μεταλλουργικών βιομηχανιών, ο μέχρι τότε Δήμος Λαυρίου, διαιρέθηκε το 1890 σε δύο δήμους που πήραν τα ονόματα των δύο πλέον επιφανών αρχαίων δήμων της περιοχής της Λαυρεωτικής, ήτοι Δήμος Σουνιέων (έδρα τα Εργαστήρια Λαυρίου) και Δήμος Θορικίων (έδρα Κερατέα) (Β.Δ. της 4-7-1890 ΦΕΚ 162/5-7-1890) και αμέσως τον επόμενο χρόνο, ο Δήμος Σουνιέων μετονομάσθηκε σε Δήμο Λαυρεωτικής (Β.Δ. της 22-11-1891 ΦΕΚ 333/26-11-1891), γεγονός που φανερώνει ότι ο όρος «Λαυρεωτική» κατίσχυσε του όρου «Σούνιο», όπως ακριβώς είχε γίνει και το 1835.
Ο όρος «Λαυρεωτική» (βλ. «Λαυρεωτική γλαῦκα» «…γλαῦκες ὑμᾶς οὔποτ’ ἐπιλείψουσι Λαυρεωτικαί», μτφρ.: …δεν θα σας λείψουν ποτέ οι Λαυρεωτικές γλαύκες, στο Αριστοφάνης Όρνιθες 1106 το 414 π.Χ.), έχει ένα ιστορικό βάθος 2.500 χρόνων. Ως γνωστόν, η λαυρεωτική γλαύκα ήταν στη μία όψη του αργυρού τετραδράχμου της Αθήνας, ενώ από την άλλη πλευρά ήταν η κεφαλή της Αθηνάς. Σημειωτέον ότι το σύγχρονο ελληνικό κράτος χρησιμοποίησε το 2002 την «λαυρεωτική γλαύκα» για να σημάνει την ελληνική έκδοση του νομίσματος του ενός ευρώ.
Εξ άλλου, με την διοικητική μεταρρύθμιση της χώρας το 1912 (Ν. ΔΝΖ/1912 ΦΕΚ 58/14-2-1912 και Β.Δ. της 31-8-1912 ΦΕΚ 262-Α/31-8-1912), οι μόνοι δήμοι που διατηρήθηκαν στον τότε ενιαίο νομό Αττικο-Βοιωτίας ήταν οι Δήμοι Αθηναίων, Πειραιώς και Λαυρεωτικής (ως έχοντες πληθυσμό άνω των 10.000 κατοίκων), ενώ ο Δήμος Θορικίων καταργήθηκε και τότε ιδρύθηκε η Κοινότητα Κερατέας και εμφανίσθηκε για πρώτη φορά σε αυτοδιοικητική δομή ο όρος «Κερατέα». Έκτοτε, δηλ. από το 1891, και μέχρι σήμερα, ο όρος «Δήμος Λαυρεωτικής» παραμένει σε ισχύ για 127 χρόνια.
Το αναμφισβήτητο γεγονός της σημασίας του όρου «Λαυρεωτική» λήφθηκε υπ’ όψη και κατά την διοικητική αναδιοργάνωση το 2010 μέσω του Ν. «Καλλικράτης» και γι’ αυτόν τον λόγο ο νέος – ευρύτερος – δήμος που προέκυψε από την συνένωση των μέχρι τότε τριών αυτοδιοικητικών οντοτήτων – του Δήμου Λαυρεωτικής, του Δήμου Κερατέας και της Κοινότητας Αγ. Κωνσταντίνου (Καμάριζας) – διατήρησε την ονομασία «Δήμος Λαυρεωτικής».
Ενδεικτικά, για το τοπωνύμιο «Λαυρεωτική» παραθέτουμε την βιβλιογραφία:
- Κωνσταντίνος Κονοφάγος, Η δημοκρατία της Αθήνας και οι παραχωρήσεις στους πολίτες της των μεταλλείων της Λαυρεωτικής κατά τον 4ο π.Χ. αι. – Ο βασικός ρόλος του αργύρου του Λαυρίου στην ισχύ και τον πολιτισμό της Αθήνας (δακτυλ. 1988, 1ηέκδ. Αθήνα 1997)
- Γιώργος Ν. Δερμάτης,Λαύρειο, το Μαύρο Φως. Η Μεταλλευτική και Μεταλλουργική Βιομηχανία στο Λαύρειο 1860-1917, Ελληνική και Ευρωπαϊκή Διάσταση, έκδ. Τεχνολογικού Πολιτιστικού Πάρκου Λαυρίου (Ε.Μ. Πολυτεχνείο), Λαύρειο, 2003, βλ. σελ. 35-67.
- Ευάγγελος Χ. Κακαβογιάννης, Μέταλλα εργάσιμα και συγκεχωρημένα – Η οργάνωση της εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου της Λαυρεωτικής από την Αθηναϊκή Δημοκρατία (Αθήνα 2005).
Συμπερασματικά λοιπόν, θα λέγαμε δίχως υπερβολή, πως με την προτεινόμενη μετονομασία επιχειρείται η «βίαιη» κατάλυση μιας βαθειάς ιστορικότητας 2.500 χρόνων.
Επισημαίνουμε δε, ότι ο όρος «Λαυρεωτική» εμπεριέχει και τις τρεις προηγούμενες αυτοδιοικητικές ενότητες (Λαύριο, Κερατέα, Καμάριζα) που απαρτίζουν τον σημερινό Καλλικρατικό Δήμο Λαυρεωτικής, ενώ κάθε μία απ’ αυτές υπάρχει διακριτή δια μέσου των αντίστοιχων δημοτικών κοινοτήτων.
Επιπρόσθετα, πρέπει να ληφθεί υπ’ όψη ότι ο όρος «Λαυρεωτική» έχει καθιερωθεί από την δημόσια διοίκηση και χρησιμοποιείται σε υφιστάμενες διοικητικές δομές του Κράτους, όπως ενδεικτικώς η «Ιερά Μητρόπολη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής», το «Αστυνομικό Τμήμα Λαυρεωτικής», το «Παράρτημα Ασφαλείας Λαυρεωτικής», ο «Αναπτυξιακός Σύνδεσμος Λαυρεωτικής» ή ακόμα παλαιότερα όπως η «Υποδιοίκηση Χωροφυλακής Λαυρεωτικής», κ.α. Ακόμη και σύγχρονες εκδόσεις κρατικών υπηρεσιών χρησιμοποιούν τον όρο «Λαυρεωτική», όπως ενδεικτικώς ο «Αρχαιολογικός Οδηγός για τη Λαυρεωτική και το Μουσείο του Λαυρίου» της Ελ. Ανδρίκου (δίγλωσσο: ελλην.-αγγλικά, έκδ. Υπ. Πολιτισμού, 2011), όπως και η παλαιότερη παρόμοια έκδοση του ίδιου υπουργείου «Λαυρεωτική, το μουσείο του Λαυρίου» της Μ. Σαλλιώρα-Οικονομάκου, (Λαύριο 2000).
Επί πλέον των όσων αναφέρουμε παραπάνω, επισημαίνουμε και τα εξής:
- Ο συγγραφέας Γιώργος Ιατρού, κάτοικος Κερατέας, τιτλοφορεί το έργο του ως «Το κινηματογραφικό πλατώ της Λαυρεωτικής» (Αθήνα, 2010), όπου ευνοήτως εντάσσει στον όρο «Λαυρεωτική» τις ενότητες Λαυρίου, Κερατέας και Αγίου Κωνσταντίνου (Καμάριζας).
- Ο πρώην δήμαρχος Κερατέας Σταύρος Ιατρού, προλογίζοντας το συλλογικό έργο «Ο αρχαιολογικός χώρος του Οβριοκάστρου Κερατέας» (έκδ. Δήμου Κερατέας – Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ανατολικής Αττικής, Κερατέα 2007), στη σελ. 12 αναφερόμενος στους Κούρους που έχουν βρεθεί στην περιοχή, γράφει «είναι 12 και οι περισσότεροι έχουν βρεθεί στην περιοχή μας, στα Μεσόγεια και την Λαυρεωτική», οι δε συντάκτες του τόμου επίσης αυτονόητα χρησιμοποιούν τον όρο «Λαυρεωτική».
- Ο ίδιος ο πρώην δήμαρχος Κερατέας Σταύρος Ιατρού, προλογίζοντας το έργο του Γιώργου Ιατρού «Η νήσος του Πατρόκλου του Δήμου Κερατέας» (έκδ. Δήμου Κερατέας, Καλύβια 2010), στη σελ. 8, γράφει ότι το βιβλίο αυτό απευθύνεται «όχι μόνο στους δημότες Κερατέας και των επτά άλλων δήμων και κοινοτήτων της Λαυρεωτικής, αλλά και στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό», ενώ στη σελ. 9 αναφέρεται στον υπαρκτό Αναπτυξιακό Σύνδεσμο Λαυρεωτικής που συναπάρτιζαν τότε 8 Δήμοι και Κοινότητες, όρος που είναι πολύ ευρύτερος (βλ. αρχή).
Πάνω στο αντικειμενικό έδαφος της ιστορικής βαρύτητας, αρχαίας και νεότερης, και αυτοδιοικητικής, έχουμε να προσθέσουμε για το σήμερα :
Ο όρος «Δήμος Λαυρεωτικής», ως εμπεριέχων πέραν του προϋφιστάμενου Δήμου Λαυρεωτικής, και τον πρώην Δήμο Κερατέας και την πρώην Κοινότητα Αγίου Κωνσταντίνου (Καμάριζας), δεν τεμαχίζει, αλλά ενώνει,δεν διχάζει, αλλά ενοποιεί την δημοτική συνείδηση,και συνθέτει σε μία ενιαία αυτοδιοικητική οντότητα το παρόν και το μέλλον, οικονομικό, πολιτιστικό, και προωθεί την κοινωνική σύσφιγξη, αλληλοκατανόηση και αλληλεγγύη.
Αναμφισβήτητα, η κατάργηση ενός παρόμοιου ισχυρού ονόματος ταυτότητας (brandname), όπως η «Λαυρεωτική», θα επιφέρει σοβαρές συνέπειες στην οικονομική ζωή της περιοχής μας, τη στιγμή μάλιστα που η Πολιτεία και ο Δήμος Λαυρεωτικής αγωνίζονται και προωθούν την ανάπτυξη της.
Λαύριο, 17 Ιουλίου 2018 Το Διοικητικό Συμβούλιο της Εταιρείας Μελετών Λαυρεωτικής