Η Μήλος, με έκταση 160,1 km² περίπου, διαθέτει εξαιρετικά πλούσια χλωρίδα με 810 είδη και υποείδη, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία (Raus 2012, Strid. 2016, Trigas 2016). Έντεκα από αυτά έχουν εντοπιστεί κοντά σε ορυχεία μας στο νησί και παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον (Trigas 2016). Τρία από αυτά (Dianthus fruticosus subsp. fruticosus, Hymenonema graecum and Silene cythnia) προστατεύονται από την ελληνική νομοθεσία (Προεδρικό Διάταγμα 67/81).
Το 1994 το φυτώριο της IMERYS Βιομηχανικά Ορυκτά Ελλάς Μονοπρόσωπη Ανώνυμη Εταιρία στην Μήλο άρχισε την αναπαραγωγή τοπικών και ενδημικών στη Μήλο ειδών φυτών με στόχο να τα χρησιμοποιήσει στις εργασίες αποκατάστασης των ορυχείων της Imerys στο νησί. Έτσι, έγινε αρκετά νωρίς ο “πυρήνας” της πολιτικής βιοποικιλότητας της Εταιρείας, και πολύ συχνά κλήθηκε να προσφέρει την πολύτιμη τεχνογνωσία του σε άλλα Κυκλαδικά νησιά και περιοχές της Αττικής. Πρόκληση λοιπόν αποτέλεσε ο εντοπισμός, προστασία και ανάπτυξη σπάνιων, ενδημικών κι απειλούμενων φυτών της Μήλου και ο εμπλουτισμός της αποκατάστασης των παλαιών ορυχείων. Επιπλέον, στόχος του έργου είναι η δημιουργία νέων ασφαλών οικοτόπων για τα προαναφερθέντα φυτικά είδη εντός των περιοχών αποκατάστασης.
Η πρωτοβουλία αυτή ξεκίνησε το 2015 και έγινε με την συνεργασία του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας(ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε) για την καταγραφή, ταυτοποίηση, αναπαραγωγή των παραπάνω σπάνιων ενδημικών και απειλούμενων ειδών της Μήλου.
Το έργο περιλαμβάνει τη συλλογή σπόρων από σπάνια, ενδημικά και απειλούμενα φυτά της Μήλου, την αναπαραγωγή αυτών των φυτών στο φυτώριο της Εταιρείας και τη φύτευσή τους σε αποκαταστάσεις ορυχείων για εμπλουτισμό του φυτικού δυναμικού της αποκατάστασης.
Στο φυτώριο, οκτώ από αυτά τα είδη αναπαράχθηκαν και από το 2017 χρησιμοποιούνται στην αποκατάσταση ορυχείων της IMERYS στη Μήλο:
1. Dianthus fruticosus subsp. fruticosus: Στο φυτώριο της Μήλου το φυτό αναπαράγεται μαζικά (400 φυτά / χρόνο) και χρησιμοποιείται με επιτυχία στις αναβαθμίδες των ορυχείων.
2. Hymenonema graecum: Το Τμήμα Αποκατάστασης της εταιρείας ταυτοποίησε το είδος το 2009. Στο φυτώριο αναπαράγονται ολιγάριθμα δείγματα του είδους (100 φυτά / χρόνο) αλλά έχει φυτευτεί με επιτυχία στις αποκαταστάσεις των ορυχείων μας στον Τράχηλα και στο Τσιγκράδο. Σε στενή συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, η εταιρεία προωθεί την καλλιέργεια του φυτού από αγρότες.
3. Silene cythnia: Το Τμήμα Αποκατάστασης της εταιρείας ταυτοποίησε το είδος το 2003. Στο φυτώριο αναπαράγονται ολιγάριθμα δείγματα του είδους (100 φυτά / χρόνο) και χρησιμοποιείται σε επιλεγμένα σημεία σε όλες τις αποκαταστάσεις ορυχείων μας στη Μήλο. Καταβάλλονται προσπάθειες να δημιουργηθεί ένα «τεχνητό» σύμπλεγμα φυτών σε εύκολα προσβάσιμο σημείο για εποπτεία και συλλογή σπόρων.
4. Caroxylon aegaeum: Το Τμήμα Αποκατάστασης της εταιρείας ταυτοποίησε το είδος το 2000. Το είδος αναπαράγεται μαζικά στο φυτώριο της Μήλου (1200 φυτά / χρόνο) και χρησιμοποιείται με επιτυχία σε όλες τις αποκαταστάσεις ορυχείων της Imerys στο νησί. Επίσης διερευνάται η χρήση των σπόρων για υδροκαλλιέργεια.
5. Dianthus diffusus: Ταυτοποιήθηκε το 2016 (μελέτη Trigas). Στο φυτώριο αναπαράγονται ολιγάριθμα δείγματα του είδους (100 φυτά / χρόνο) και χρησιμοποιούνται με επιτυχία σε επιλεγμένες αποκαταστάσεις ορυχείων της εταιρέιας στο νησί.
6. Crocus tournefortii: Ταυτοποιήθηκε το 2014 (Trigas).Το 2017 καταφέραμε να συλλέξουμε σπόρους του από φυτά που καλλιεργήθηκαν σε μεγάλα δοχεία. Διερευνούμε τον τρόπο εκβλάστησής τους και το φαινόμενο της φυτικής νάρκης. Η αναπαραγωγή του φυτού σε μικρή κλίμακα γίνεται μετά τη συλλογή βολβών από συγκεκριμένη περιοχή του ορυχείου της Imerys στον Τράχηλα (περίπου 100 φυτά / χρόνο). Χρησιμοποιούνται με επιτυχία σε επιλεγμένες αποκαταστάσεις ορυχείων μας στο νησί.
7. Helictocloa agropyroides: Ταυτοποιήθηκε το 2016 (μελέτη Trigas). Στο φυτώριο αναπαράγεται από το 2018 μαζικά (700 φυτά / χρόνο) και χρησιμοποιείται με επιτυχία στις αποκαταστάσεις ορυχείων της εταιρείας στο νησί.
8. Centaurea laconica subsp lineariloba : Ταυτοποιήθηκε το 2016 (μελέτη Trigas). Στο φυτώριο αναπαράγονται ολιγάριθμα δείγματα του είδους (100 φυτά / χρόνο) και χρησιμοποιούνται με επιτυχία σε επιλεγμένες αποκαταστάσεις ορυχείων της εταιρείας στο νησί.
Η έρευνα της εταιρείας συνεχίζεται για τα υπόλοιπα τρία (3) είδη σπάνιων και ενδημικών φυτών: Onopordum caulescens, Allium pilosum, Sedum praesidis.
Η πρωτοβουλία αυτή ενισχύει την Πολιτική Βιοποικιλότητας και την Πολιτική Κοινωνικής Συνεισφοράς της Imerys για την τοπική κοινωνία της Μήλου, όπου η Εταιρεία λειτουργεί πάνω από οκτώ δεκαετίες. Η τοπική κοινωνία ωφελείται από το καινοτόμο χώρο του φυτώριου καθώς το φυτώριο μετατρέπεται σε ένα δυναμικό εκπαιδευτικό προορισμό για τα σχολεία της τοπικής κοινωνίας. Το φυτώριο της Imerys στην Μήλο μετρά ήδη 2 δεκαετίες καινοτόμων μεθόδων αποκατάστασης περιβάλλοντος και βιοποικιλότητας, καθώς και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων για τα σχολεία της τοπικής κοινωνίας, και ταυτόχρονης προσφοράς πολύτιμης τεχνογνωσίας στα άλλα νησιά του συμπλέγματος των Κυκλάδων.
Αν και αποτελούσε δραστηριότητα που χρονολογείται παλαιότερα από το 2010, το 2016 προτάθηκε η ιδέα να οργανωθούν οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες του φυτωρίου καθιερώνοντας ένα πλαίσιο επισκέψεων μαθητών και σπουδαστών στον τόπο του φυτωρίου και διαφωτιστικών σεμιναρίων και ομιλιών επιτόπου ή στις εταιρικές εγκαταστάσεις στο νησί. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα είναι δομημένο πάνω στη “ραχοκοκαλιά” των διάφορων παραδοσιακών ενεργειών περιβαλλοντικής προστασίας, όπως οι δενδροφυτεύσεις, ή άλλες πρακτικές αποκατάστασης, όπως η διατήρηση ή η επέκταση υφιστάμενων εργασιών ανάπλασης τοπίου. Εντός αυτού του πλαισίου αρκετές τέτοιες εκπαιδευτικές δραστηριότητες έχουν λάβει χώρα ως τώρα. Επίσης, η πρωτοβουλία αναπαραγωγής σπάνιων και προστατευόμενων ειδών βοηθάει έναν μακροχρόνιο στόχο της Ελλάδας για την προστασία και την διατήρησης της βιοποικιλότητας και συνδέεται με τον παγκόσμιο στόχο Βιώσιμης Ανάπτυξης 15 «Ζωή στη στεριά» που έχει οριστεί από τα Ηνωμένα Έθνη.
Περαιτέρω, το φυτώριο έγινε τόπος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για τα πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια σχολεία της Μήλου και της Κιμώλου. Από το 2015 οργανώνονται εκπαιδευτικά προγράμματα με στόχο να εισαγάγει τα παιδιά της Μήλου στον υπέροχο κόσμο των φυτών και της βιοποικιλότητας και να τα κάνει να καταλάβουν τους μηχανισμούς σύνδεσης ανάμεσα στα είδη των φυτών και το περιβάλλον του νησιού (τις κλιματικές και εδαφολογικές συνθήκες του). Ειδικά “μαθήματα” οργανώθηκαν απευθυνόμενα στα παιδιά των νηπιαγωγείων, δημοτικών, γυμνασίων και λυκείων της Μήλου. Εντός του πλαισίου των προαναφερθέντων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, γίνεται επίσης μια λεπτομερής αναφορά στις Εταιρικές μεθόδους αποκατάστασης ορυχείων που έχουν προσαρμοστεί στις ειδικές περιβαλλοντικές συνθήκες του νησιού και στην πολιτική βιοποικιλότητας. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα είναι άμεσα συνυφασμένο με άλλες κοινωνικές δραστηριότητες, με τη συνεργασία διάφορων κοινωνικών φορέων που ενεργοποιούνται σε περιβαλλοντικά ζητήματα.