ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑΟΡΥΚΤΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ ΔΙΕΘΝΩΣΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ/ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

AES CYPRIUM: Ο ΗΓΕΤΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Από Δημήτρη Κ. Κωνσταντινίδη, Δρα Οικονομικής Γεωλογίας

Aes Cyprium στα λατινικά  σημαίνει «Από την Κύπρο». Το Cuprum ή copper στα αγγλικά, ο «δικός» μας χαλκός. Credit: visualcapitalist.com

Κυπριακής προέλευσης και «με τη βούλα»

Σε μελέτη μας που δημοσιεύθηκε στο Φιλελεύθερο στις 3 Μαΐου 2020, είχαμε παρουσιάσει, εκτός άλλων, για την προέλευση του ονόματος του χαλκού: Aes Cyprium στα λατινικά, που σημαίνει «Από την Κύπρο». Το Cuprum ή copper στα αγγλικά, ο «δικός» μας χαλκός. Όπως αναγράφεται και στην πιο πάνω επιγραφή, ο χαλκός υπήρξε ένα από τα πλέον χρησιμοποιούμενα μέταλλα στον πλανήτη εδώ και χιλιετίες. Και αυτό λόγω των ιδιοτήτων του, γιατί είναι ένας πολύ καλός αγωγός του ηλεκτρισμού και της θερμότητας και ταυτόχρονα ευπροσάρμοστο υλικό, για αυτό και τα καλώδια και τα φύλλα του μπορούν εύκολα να χρησιμοποιηθούν σε εκατοντάδες εφαρμογές.

Πανταχού παρών

Κυριολεκτικά ο χαλκός είναι πανταχού παρών. Η ποσοστιαία παγκόσμια κατανάλωση του σε βασικούς κλάδους της οικονομίας το 2019 διαμορφώθηκε ως εξής[1]:

α.      Εξοπλισμός 31%

β.      Κατασκευές 28%

γ.       Υποδομές 16%

δ.       Μεταφορές 13% και

ε.       Βιομηχανικές εφαρμογές 12%

Η Εικ. 1 μας δίδει μια πολύ μικρή ιδέα για το πόσο απαραίτητο μας είναι το μέταλλο αυτό για την κατασκευή τεσσάρων «εργαλείων» της καθημερινής μας ζωής.

 Εικ. 1: Ο χαλκός σε βασικά εργαλεία της καθημερινής μας ζωής. Πηγή  [2]. Ένα άλλο μεγάλο πλεονέκτημα του χαλκού είναι ότι ανήκει στα ανανεώσιμα μέταλλα. Είναι, δηλαδή, ένα από τα λίγα υλικά που μπορούν να ανακυκλωθούν 100% ΞΑΝΆ ΚΑΙ ΞΑΝΆ χωρίς να χάνουν τις ιδιότητες τους. Επομένως, ο ρόλος του στη κυκλική οικονομία θα είναι εξίσου σημαντικός. Είναι χαρακτηριστικό πως το 50% των αναγκών της Ευρωπαϊκής ‘Ένωσης σε χαλκό προέρχεται από την ανακύκλωση.

Μάλιστα, εδώ και κάποια χρόνια έχει αρχίσει να παίζει και ένα άλλο σημαντικό ρόλο, του «καλωδιωτή» της πράσινης οικονομίας. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της βιομηχανίας, τα ηλεκτρικά οχήματα χρειάζονται περίπου τέσσερις φορές περισσότερο χαλκό από εκείνα με κινητήρες καύσης, ενώ τα ηλιακά πάνελ και τα αιολικά πάρκα απαιτούν έως και πέντε φορές περισσότερο χαλκό απ’ όσο χρειάζεται για την αντίστοιχη παραγωγή ενέργειας από ορυκτά καύσιμα[3]. Η χρήση του στην παραγωγή ενέργειας από ηλιακές, υδροηλεκτρικές, θερμικές και αιολικές πηγές σε όλο τον κόσμο, θα βοηθήσει στην ουσιαστική μείωση των εκπομπών του CO2 και κατ’ επέκταση στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αφού μάλιστα οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) αυξάνουν σταθερά τα ποσοστά τους στην παγκόσμια παραγωγή ηλεκτρικής ισχύος, ο χαλκός θα παίζει όλο και πιο σημαντικό ρόλο στον  περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου.

Πιο συγκεκριμένα:

  1. Για την παραγωγή ενός μεγαβάτ (MW) ηλιακής ενέργειας απαιτούνται 5,5 τόνοι χαλκού.
  2. Τα χερσαία αιολικά πάρκα χρειάζονται περίπου 3,5 τον.  χαλκού ανά MW, ενώ μια  εγκατάσταση υπεράκτιας αιολικής ενέργειας 9,5 τον. ανά MW. Η καλωδίωση, δηλαδή, των υπεράκτιων αιολικών πάρκων απαιτεί πολύ περισσότερο χαλκό[4].
  3.  Εξάλλου, η παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων θα έχει σημαντική επίδραση στη ζήτηση χαλκού, δεδομένου ότι αποτελεί αναπόσπαστο συστατικό στοιχείο της τεχνολογίας τους και της υποστηρικτικής υποδομής τους. Ο χαλκός χρησιμοποιείται σε όλα τα τμήματα των ηλεκτρικών οχημάτων, συμπεριλαμβανομένου του κινητήρα και της μπαταρίας. Επίσης, οι σταθμοί φόρτισης τους περιέχουν χαλκό, λόγω της υψηλής ηλεκτρικής αγωγιμότητας του. Το αυτοκίνητο με μηχανή εσωτερικής καύσης περιέχει, κατά μέσο όρο, 22 κιλά χαλκού, το υβριδικό ηλεκτρικό όχημα 40 κιλά, ενώ τo ηλεκτρικό αυτοκίνητο μπαταρίας χρειάζεται πάνω από 85 κιλά. 
  4.  Οι σφόνδυλοι αντλιοστασίων σε υδροηλεκτρικές υποδομές απαιτούν 0,3-4 τόνους χαλκού ανά MW[5].

Ένα άλλο μεγάλο πλεονέκτημα του χαλκού είναι ότι ανήκει στα ανανεώσιμα μέταλλα. Είναι, δηλαδή, ένα από τα λίγα υλικά που μπορούν να ανακυκλωθούν 100% ΞΑΝΆ ΚΑΙ ΞΑΝΆ χωρίς να χάνουν τις ιδιότητες τους. Επομένως, ο ρόλος του στη κυκλική οικονομία θα είναι εξίσου σημαντικός. Είναι χαρακτηριστικό πως το 50% των αναγκών της Ευρωπαϊκής ‘Ένωσης σε χαλκό προέρχεται από την ανακύκλωση.

Η Πράσινη Επανάσταση βάζει το χαλκό στη θέση  του Ηγέτη

Mε κάθε ενεργειακή μετάβαση έρχεται και μια νέα ανάγκη για ορυκτές πρώτες ύλες. Από όσα προαναφέρθηκαν γίνεται σαφές ότι η εξόρυξη είναι το κλειδί για την ανάπτυξη των ΑΠΕ, καθώς η πράσινη τεχνολογία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από ορισμένα μέταλλα και ορυκτά. 

Ανάμεσα στα στρατηγικά μέταλλα, χωρίς τα οποία δεν θα ήταν δυνατή η μετάβαση στην πράσινη ανάπτυξη και οικονομία, ανήκουν το νικέλιο, το λίθιο, το κοβάλτιο, ο γραφίτης, το αλουμίνιο, το βανάδιο και ορισμένες σπάνιες γαίες (Εικ. 2). Ωστόσο, όλοι οι τεχνολόγοι  μετάλλων συμφωνούν ότι πρακτικά καμιά υποδομή παραγωγής πράσινης ενέργειας δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς χαλκό.  Έτσι δίκαια ο χαλκός μπορεί να ονομαστεί ως ο ηγέτης της πράσινης επανάστασης (Εικ. 2).

Εικ. 2: Mε κάθε ενεργειακή μετάβαση υπάρχει νέα ανάγκη για ορυκτές ύλες. Credit: Revolution-green.com

Τι λένε οι επενδυτές;

Απ’ όσα προαναφέραμε, δεν μας κάνει εντύπωση το γεγονός ότι η τιμή του χαλκού έφτασε στα υψηλότερα επίπεδα των επτά τελευταίων χρόνων – τα 8.000 δολάρια/τόνο – παρουσιάζοντας, τους τελευταίους μήνες, αύξηση μεγαλύτερη από 70% από τα χαμηλά του Μάρτη του 2020 (Εικ. 3).

Εικ. 3: Η τιμή του χαλκού στο Χρηματιστήριο Μετάλλων του Λονδίνου από 23/03 έως 18/20/20. Πηγή: LME.com

Επίσης, δεν είναι καθόλου περίεργο που οι χρηματιστηριακοί αναλυτές ισχυρίζονται ότι με την προβλεπόμενη ζήτηση στην αγορά και τη σχετική ανεπάρκεια του, θα φθάσει μέσα στο 2021 ή στις αρχές του 2022 την τιμή των 10.000 $/τον[6].

Πιο συγκεκριμένα, οι ειδικοί του Ομίλου της Trafigura, ενός από τους μεγαλύτερους παραγωγούς και μεταπράτες χαλκού στον κόσμο, προβλέπουν ότι η αυξανόμενη ζήτηση για έργα υποδομών ΑΠΕ και ηλεκτρικών οχημάτων θα συμβάλει στην αύξηση της παγκόσμιας κατανάλωσης του χαλκού από 23,4 εκατομμύρια το 2020 σε 33,3 εκατομ. τόνους το 2030. Πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας, έχουν δεσμευτεί φέτος να επιτύχουν την ουδετερότητα του άνθρακα έως το 2050, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πρόσφατα ανακοινώσει τα σχέδια της για μείωση των εκπομπών CO2 κατά τουλάχιστον 55% στα επόμενα 10 χρόνια.

Ασφαλώς η Κίνα προσελκύει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, αφού δεσμεύτηκε να τριπλασιάσει κατά την επόμενη δεκαετία, την αιολική και ηλιακή ισχύ της χώρας σε σχέση με τα επίπεδα του 2019, κίνηση που θα δώσει σημαντική ώθηση στη ζήτηση χαλκού. Η Trafigura προβλέπει αύξηση σχεδόν 800.000 τόνων στην κινεζική ζήτηση χαλκού μόνο το 2021[7]Εξ΄ άλλου οι αναλυτές της Goldman Sachs εκτιμούν ότι το έλλειμα στην προσφορά χαλκού μέχρι το 2030 θα είναι μεγαλύτερο από 5,6 εκατομμύρια τόνους.

Οφείλουμε, πάντως, να τονίσουμε ότι η παραγωγή ορισμένων άλλων μετάλλων, όπως του λιθίου, του κοβαλτίου και του γραφίτη θα χρειαστεί να αυξηθεί κατά 500% μέχρι το 2050 για να μπορέσει να ανταποκριθεί στη ζήτηση για τις τεχνολογίες καθαρής ενέργειας[8].

Αναφορικά με τις ΗΠΑ, πιστεύεται πως μπορούν να παράγουν το 50% της ηλεκτρικής τους ισχύος από ΑΠΕ έως το 2030. Βέβαια θα χρειαστούν περισσότερα εκτελεστικά μέτρα από την νέα κυβέρνηση του Joe Biden, ο οποίος πάντως φαίνεται αποφασισμένος να επιστρέψει στη Συμφωνία των Παρισίων και να προωθήσει τις επενδύσεις και τις αλλαγές πολιτικής που απαιτούνται ώστε έως το 2030 το δίκτυο των ΗΠΑ να τροφοδοτείται κατά το ήμισυ από ΑΠΕ.  Αυτό είναι ένα πιο ρεαλιστικό σενάριο από τον πολύ μεγάλο στόχο του νέου Προέδρου για έναν ενεργειακό τομέα μηδενικού άνθρακα στις ΗΠΑ το 2035[9].

Οι ευθύνες της εξορυκτικής βιομηχανίας

Ο μεταλλευτικός τομέας παλεύει συνεχώς με την εικόνα του ως «βρώμικης» βιομηχανίας. Τα ορυχεία μπορεί να είναι επικίνδυνα για όσους εργάζονται σε αυτά και να προκαλούν ρύπανση στο περιβάλλον, ακόμη και μέσω εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Θα χρειαστεί μια μεγάλη αλλαγή στην αντίληψη του κοινού για να μετατραπεί αυτή η εικόνα. Η εξορυκτική βιομηχανία σαφώς και λαμβάνει μέτρα για να βελτιώσει το περιβαλλοντικό της πορτρέτο, αλλά αυτό θα είναι μια μακρά διαδικασία μεταβολής της κοινής γνώμης.

Οι εταιρείες εξόρυξης θα πρέπει να συνεχίσουν να βελτιώνουν τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά τους διαπιστευτήρια. Η περιβαλλοντική στρατηγική κάθε εταιρείας εξόρυξης οφείλει να ασχοληθεί με τη βελτίωση της αποδοτικότητας της ενέργειας που χρησιμοποιείται στο χώρο εκμετάλλευσης και καθετοποίησης των προϊόντων της, όπως και με την επέκταση της ανακύκλωσης απορριμμάτων μετάλλων, την αύξηση των επενδύσεων σε τεχνολογίες αποθήκευσης αερίων του θερμοκηπίου και βέβαια με τη μετάβαση σε καθαρότερες πηγές ενέργειας, συμπεριλαμβανομένου του υδρογόνου στα βαριά φορτηγά που χρησιμοποιούνται στην εξόρυξη. Προφανώς και για παραγωγή και χρήση ανανεώσιμης ενέργειας, όπου αυτό είναι εφικτό.

Είναι, επίσης, σαφές ότι οι βιομηχανίες εξόρυξης και ΑΠΕ θα πρέπει να έχουν μια συμβιωτική σχέση. Η βιομηχανία ΑΠΕ χρειάζεται τη εξορυκτική βιομηχανία για να διασφαλίσει τα μέταλλα και ορυκτά που της είναι απαραίτητα, ώστε να υλοποιήσει την πορεία της προς ένα καθαρό κόσμο με μηδενικό άνθρακα. Αντίστοιχα, η εξορυκτική βιομηχανία θα βασίζεται όλο και περισσότερο στις ΑΠΕ για να στηρίξει την ανάπτυξή της και να απαλλαγεί από  εικόνα του βρώμικου παίκτη που έχει σήμερα, έτσι ώστε να διατηρήσει και να ενισχύσει την στήριξη της χρηματοδότησης της, αλλά και την αποδοχή της κοινωνίας.

Επίσης, οι επενδυτές και οι χρηματιστές θα πρέπει να είναι μέρος της λύσης. Αντί να αποκλειστεί η εξορυκτική βιομηχανία ως επενδυτική ευκαιρία, λόγω της βρώμικης εικόνας της, οι επενδυτές και οι δανειστές της θα όφειλαν, με ανοικτό μυαλό και, αναζητώντας το δρόμο για ένα πιο πράσινο κόσμο, να συνεργαστούν με τις μεταλλευτικές εταιρείες, έτσι ώστε, με συγκροτημένο έλεγχο και κάτω από αυστηρές συμβάσεις δανεισμού, οι τελευταίες να:

  1. Βελτιώσουν σημαντικά τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές αποδόσεις τους,
  2. Αποκλείσουν αλυσίδες τροφοδοσίας που στηρίζονται σε παράνομες εκμεταλλεύσεις,
  3. Διασφαλίσουν συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας των εργαζομένων και των κοινοτήτων που γειτνιάζουν με τους χώρους εκμετάλλευσης και απόθεσης των λυμάτων, και
  4. Αναζητήσουν οι ίδιες την πράσινη ενέργεια για τις δραστηριότητες τους.    

Η συνεργατική σχέση: πηγή νοημοσύνης και πράσινου μέλλοντος

Τέλος, και με βάση την εμπειρία μερικών δεκαετιών στην ερευνητική και εξορυκτική βιομηχανία, θα έλεγα ότι η ιδανική περίπτωση, στην οποία ελπίζω ότι η ανθρώπινη λογική θα καταλήξει κάποια στιγμή, είναι η συνεργατική σχέση των κύριων συντελεστών που απεικονίζει η Εικ. 4. Όπως υπονοώ και με την τοποθέτηση στο σχήμα των επί μέρους φορέων, αυτοί που στο φινάλε θα στηρίξουν την αλυσίδα είναι οι καταναλωτές, αλλά χωρίς τη συναίνεση των τοπικών κοινοτήτων, τίποτα δεν μπορεί να προχωρήσει, ούτε καν να αρχίσει. Γι’ αυτό και η πιο κρίσιμη εξίσωση (?) βρίσκεται κάπου ανάμεσα στο Κράτος, τις Τοπικές Κοινωνίες και την Υπεύθυνη Εξόρυξη. Όπως δείχνει και η εικόνα, οι τοπικές κοινότητες «θα κουβαλήσουν στους ώμους τους» τα βάρη της εξόρυξης, επεξεργασίας και εφαρμογών, για αυτό και έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο θέατρο της νοημοσύνης

Εικ. 4: Η συνεργατική σχέση των συντελεστών της πράσινης ανάπτυξης.Οι εταιρείες εξόρυξης θα πρέπει να συνεχίσουν να βελτιώνουν τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά τους διαπιστευτήρια. 

Αν αυτό συμβεί, οι πιο πάνω «παίκτες» θα λειτουργήσουν ως καταλύτης της συμβίωσης που θα απαλλάξει τη Γη από τα αέρια του θερμοκηπίου, που θα τη μετατρέψει σε ένα πλανήτη, όπου ο άνθρωπος, και όχι μόνο, θα μπορεί να επιβιώσει. Αλλιώς;

Πηγές και σύνδεσμοι

[1] https://www.statista.com/statistics/605463/distribution-of-copper-consumption-worldwide-by-end-use/

[2] https://www.visualcapitalist.com/wp-content/uploads/2014/04/copper-infographic-part-1.jpg

[3] https://copperalliance.org.uk/about-copper/applications/energy-and-renewables/

[4] https://www.copper.org/environment/sustainable-energy/renewables/

[5] https://www.visualcapitalist.com/copper-driving-green-energy-revolution/

[6] Financial Times, 18 Dec. 2020.

[7] https://www.ft.com/content/c9ec52d2-9585-4c57-a138-581ef9715e4e

[8] https://www.worldbank.org/en/topic/extractiveindustries/brief/climate-smart-mining-minerals-for-climate-action

[9] https://www.greentechmedia.com/articles/read/report-charts-a-path-for-u.s-to-reach-50-renewables-by-2030?utmmedium=email &utm_source=Daily&utm_campaign=GTMDaily

Πηγή: https://scarinou.blogspot.com/2020/12/aes-cyprium.html?fbclid=IwAR1V6sv7aOYL-5AeDIyrb4FWy3tBrOjbjjApj0_VlK9bUPtIY_hmqiNKG8g

Σχετικά Άρθρα