ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑΑΡΧΑΙΑ ΛΑΤΟΜΕΙΑ & ΤΕΧΝΗ/ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Αρχαία λατομεία «Ελούντας- Σπιναλόγκας» Λασιθίου Κρήτης (Ι)

Χάρτης των λατομείων Ελούντας – Κολοκύθας.

[του Σ. Μανωλιούδη, γεωλόγου]

Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα: «Η πόλη του Ολούντος παρακολουθείται με αρκετή σαφήνεια στις αρχαίες πηγές, κυρίως τις επιγραφικές. Οι σποραδικές σωστικές ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή του κόλπου και ιδιαίτερα στην περιοχή των Αλυκών και του Πόρου, στο σημείο όπου ενώνεται η χερσόνησος της Κολοκύθας με την Κρήτη, δείχνουν τη χρήση του χώρου ήδη από τα προϊστορικά χρόνια. Η πόλη βρίσκεται σε ιδιαίτερη ακμή στα ιστορικά χρόνια μέχρι και την πρώτη βυζαντινή περίοδο, οπότε εγκαταλείπεται και πιθανότατα ξεκινά η βύθισή της». (ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, 31.1.2020. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 31.1.2020).

Η παρατήρηση του συγγραφέα, πως η βύθιση σε κάποια λατομεία φτάνει η ξεπερνά τα δύο μέτρα, οδηγεί στο συμπέρασμα πως πρόκειται πιθανότατα για προϊστορικά λατομεία, αφού βύθιση τέτοιου βάθους παρατηρείται σε μινωικές εγκαταστάσεις. Επομένως η ύπαρξη λατομείων εκείνης της περιόδου προϋποθέτει μνημεία σε κοντινή περιοχή, στα οποία κατευθύνονταν οι εξαγχθέντες γωνιόλιθοι. Ας δούμε τα λατομεία που μελετήθηκαν σε αδρές γραμμές.

Μεγάλοι Γωνιόλιθοι από το βυθό στο όρμο της Ελούντος

1. Λατομείο Ακονόπετρας στο «Καρφί» Ελούντας
Σε απόσταση 1500 μέτρων δυτικά – νοτιοδυτικά από την Ελούντα, στο ύψωμα Καρφί, λειτούργησαν, συνεχώς σύμφωνα με τα γραπτά μνημεία (Πίνδαρος, Ισθμιονίκαι, VI, στιχ. 72-73: «φαίης κέ νιν ανδρ΄εν αθληταίσιν έμμεν Ναξίαν πέτραις εν άλλαις χαλκοδαμάντ΄ ακόναν» δηλαδή σε μετάφραση «θα μπορούσε να πεις ότι ο άνδρας αυτός είναι για τους αθλητές Ναξιακή χαλκολειαντική ακονόπετρα ανάμεσα στις άλλες πέτρες») και μαρτυρίες, λατομεία ακονόπετρας. Αυτό πιστοποιείται τόσο από τα ίχνη των εξορύξεων όσο και από την λατύπη που σε μεγάλες ποσότητες καλύπτουν τα πρανή γύρω από το ύψωμα. Τα πλακώδη μάρμαρα (Platenkalk) έχουν στρώσεις ή βολβούς πυριτικού υλικού. Από το υλικό αυτό κατασκευαζόταν μικρά ακονάκια με τα οποία ακόνιζαν τα όπλα (σπαθιά κλπ) τα μαχαίρια και γενικά κάθε κοπτικό εργαλείο που χρειάζεται ακόνισμα.

Ο διαχωρισμός του ακονιού από το υπόλοιπο πέτρωμα γινόταν στην τελική φάση, μετά την εξόρυξη του βράχου, με την χρήση φωτιάς. Δηλαδή με τη συστολή – διαστολή ξεχώριζε το πυριτικό υλικό, το ακόνι δηλαδή από το ασβεστολιθικό.

Λατομεία στο Καρφί Ελούντας. Φαίνεται η λατύπη των αρχαίων λατομείων.
Ακόνι (ανοιχτότερο) με μορφή στρώσεων ή βολβών στα λατομεία Ελούντας

2. Λατομείο στην «Πελεκητή Κολοκύθας» Ελούντας.
Στο ΒΑ άκρο της χερσονήσου Κολοκύθας Ελούντας βρίσκεται μεγάλο λατομείο από παράκτιους ψαμμίτες σημαντικού πάχους, οι οποίοι επικάθονται πάνω στους πλακώδεις ασβεστόλιθους (Platenkalk). Πρόκειται για αιολιανίτη (ψαμμίτη μεταγενέστερο). Ο ψαμμίτης έχει μικρή κλίση 15-30ο κυρίως Βόρεια. Πρόκειται για εξορύξεις με τον κλασσικό τρόπο, δηλαδή διάνοιξη περιμετρικών αυλακιών (φαλκών) γύρω από τον προς εξόρυξη γωνιόλιθο.

Πανοραμική άποψη του μεγάλου λατομείου στην «Πελεκητή» Κολοκύθας

Υπάρχουν ίχνη ορθών επιμήκων βαθμίδων μικρού ύψους από τις οποίες εξορύχτηκαν σε δύο ή τρεις φάσεις γωνιόλιθοι. Σε δέκα θέσεις εντοπίσθηκαν εξορύξεις.
Κάποια τμήματα του λατομείου έχουν βυθισθεί σε βάθος 80 εκατοστά του μέτρου έως ένα μέτρο.

Μέρος του λατομείου στην «Πελεκητή» Κολοκύθας
Παράκτια εξόρυξη και βυθισμένο τμήμα του λατομείου στην «Πελεκητή» Κολοκύθας
Μέτωπο του λατομείου στην «Πελεκητή» Κολοκύθας
Βυθισμένο κανάλι και ίχνη εργαλείων του λατομείου στην «Πελεκητή» Κολοκύθας
Βυθισμένη δέστρα στη ράμπα φόρτωσης του λατομείου στην «Πελεκητή» Κολοκύθας

Ράμπες φόρτωσης είναι διακριτές σε τρία σημεία και μία δέστρα λαξεμένη. Τα υλικά χρησιμοποιήθηκαν για τα δομικά έργα της Ολούντος.

Σχετικά Άρθρα