Βιοτεχνική ή μικρής κλίμακας εξόρυξη (artisanal & small scale mining) :θετικά και αρνητικά στοιχεία

Το πλήθος των απασχολουμένων.  Η παγκόσμια πλατφόρμα DELVE [2] , που ασχολείται με δεδομένα ΒΜΚΕ, εκτιμά ότι σήμερα υπάρχουν 41,5 εκατομμύρια τέτοιων μεταλλωρύχων, ενώ εκατομμύρια περισσότερα άτομα εξαρτώνται από αυτούς. Το 2014 ο αριθμός των απασχολούμενων ήταν 30 εκατομμύρια, ενώ το 1999 και 1993 μόλις 13 και 6 εκατομμύρια, αντίστοιχα. Για συγκριτικούς λόγους, αναφέρουμε ότι τα άτομα που εργάζονταν στη επίσημη εξορυκτική βιομηχανία το 2013 ήταν μόνο 7 εκατομμύρια [3] .

• 150 εκατομμύρια άνθρωποι σε 80 χώρες του νότιου ημισφαίριου εξαρτώνται από τη ΒΜΚΕ 
• Το 20% της παγκόσμιας παραγωγής χρυσού προέρχεται από τη ΒΜΚΕ 
• Το 80% της παγκόσμιας προσφοράς σάπφειρου (ζαφειριού) και το 20% της παγκόσμιας αγοράς διαμαντιών πηγάζει από αυτή τη μορφή εξόρυξης, καθώς επίσης και το 26% της παγκόσμιας παραγωγής τανταλίου και το 25% της παγκόσμιας παραγωγής κασσίτερου 
•  Το 40-50% του εργατικού δυναμικού στην Αφρική είναι γυναίκες, και 
• το 70-80% των μεταλλωρύχων του κλάδου αυτού εργάζονται «ανεπίσημα», με άλλα λόγια παράνομα. Για τον παραπάνω λόγο, πολλοί φορείς προσπαθούν να οδηγήσουν αυτό το ταχέως αναπτυσσόμενο εμπόριο στην επίσημη οικονομία.
  

  

Τα κύρια χαρακτηριστικά της ΒΜΚΕ.  Οι βιοτέχνες της ΒΜΚΕ συχνά λειτουργούν ως «ελεύθεροι επαγγελματίες», οι οποίοι πληρώνουν τους ιδιοκτήτες της γης για να έχουν πρόσβαση σε μια τοποθεσία με αποθέματα ή παραδίδουν σε αυτούς ένα μερίδιο του παραγωγής τους. Ανάμεσα στα πολλά αρνητικά χαρακτηριστικά της ΒΜΚΕ είναι τα τοξικά απόβλητα, οι κατάφορες καταχρήσεις των εργασιακών συνθηκών, το οργανωμένο έγκλημα και η πορνεία. Τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται είναι κασμάδες και φτυάρια. Κάποτε γίνεται χρήση εκσκαφέων και θραυστήρων. Ανάμεσα στις απλές μεθόδους ανήκουν η χρήση “κοσκίνων” (panning), οι δονούμενες τράπεζες, κτλ. (Εικ. 2). Συχνά οι εργάτες χρησιμοποιούν τον υδράργυρο για να εξαγάγουν το χρυσό, μετατρέποντάς τον σε ημικαθαρά ψήγματα, τα οποία και πωλούν στους εμπόρους. Είναι προφανές ότι σε αυτές τις περιπτώσεις οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί δεν τηρούνται στην πράξη, με αποτέλεσμα την έκθεση των εργαζομένων σε σοβαρούς κινδύνους για την υγεία τους (Εικ. 3), αλλά και τη μόλυνση του περιβάλλοντος.

Η περίπτωση του κοβαλτίου. Ακόμα πιο θλιβερή γίνεται η εικόνα, όταν αναλογιστεί κανείς ότι στην πλειοψηφία των ορυχείων του Κογκό τα χέρια που σκάβουν για κοβάλτιο ανήκουν σε παιδιά, από τα οποία πολλά είναι μόλις τεσσάρων και πέντε χρόνων (Εικ. 4), όταν πρωταρχίζουν να δουλεύουν[5] .

Σε μεταγενέστερη έκθεση της, η Διεθνής Αμνηστία τονίζει ότι οι Apple και Samsung SDI έχουν λάβει τα κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που αφορούν στην αλυσίδα εφοδιασμού τους με κοβάλτιο. Αναφέρεται, επίσης, ότι οι Dell, HP και LG Chem και οι κατασκευαστές αυτοκινήτων BMW και Tesla ανέλαβαν μέτρια δράση, ενώ 20 άλλες εταιρείες, όπως η Microsoft, η Sony, Electronics και η Vodafone, καθώς και οι κατασκευαστές αυτοκινήτων General Motors, Volkswagen, Daimler και Renault, πήραν ελάχιστα μέτρα[6].

Τέλος, το έγγραφο αναφέρεται συγκεκριμένα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό, όπου δύο χρόνια μετά τη δημοσίευση της αρχικής έκθεσης λήφθηκαν ελάχιστα ή καθόλου μέτρα για τη βελτίωση της κατάστασης. Εντούτοις μόλις πρόσφατα ανακοινώθηκε[7] ότι η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό δημιούργησε κρατικό μονοπώλιο για το κοβάλτιο που εξορύσσεται στα πλαίσια της ΒΜΚΕ, καθώς η κυβέρνηση προσπαθεί να ασκήσει μεγαλύτερο έλεγχο της αγοράς του βασικού υλικού των μπαταριών. Οι «μεταλλωρύχοι» θα πρέπει να πωλούν το προϊόν τους στην νέα εταιρεία Gecamines που ελέγχεται από τις κράτος, σύμφωνα με κυβερνητικό διάταγμα. Δεν είναι ακόμα σαφές πώς ακριβώς θα λειτουργεί το νέο μονοπώλιο και πόσο αποτελεσματικό θα είναι, αλλά η αλλαγή δείχνει ότι το Κονγκό θέλει να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στην παραγωγή και εμπορία του κοβαλτίου.Η κίνηση θα μπορούσε επίσης να επηρεάσει τους παραγωγούς και τους εμπόρους, οι οποίοι, ως μεσάζοντες, θα έχουν να αντιμετωπίσουν τη Gecamines. Δοθέντος ότι οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας και αυτοκινήτων εξαρτώνται κατά 50% από το κοβάλτιο που παράγει το Κογκό και ανέρχεται σε 3,6 εκατομμύρια τόνους ετησίως (Εικ. 5), όλα τα παραπάνω στοιχεία είναι σημαντικά για τη συνέχιση του ρόλου του μετάλλου αυτού στη βιομηχανία των προαναφερθέντων κλάδων.

Άλλα προβλήματα της ΒΜΚΕ. Όπως προαναφέρθηκε, η ΒΜΚΕ τροφοδοτεί μια σκιώδη οικονομία που στερεί τα κράτη από νενομισμένους φόρους, αφού για παράδειγμα κάθε χρόνο εξάγεται λαθραία χρυσός, κοβάλτιο, κτλ. αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων. Εξάλλου οι έμποροι ναρκωτικών και οι τοπικοί πολέμαρχοι χρησιμοποιούν το χρυσό για να ξεπλύνουν κέρδη ή να αγοράζουν όπλα.

Είναι γεγονός ότι πολλές μεγάλες τράπεζες, κοσμηματοπωλεία και παραγωγοί ραφιναρισμένου χρυσού είναι επιφυλακτικοί για ό,τι προέρχεται από τη ΒΜΚΕ. Συνήθως αγοράζουν μόνο από προσεκτικά ελεγχόμενες πηγές που εξασφαλίζουν ότι οι εργαζόμενοι αντιμετωπίζονται δίκαια και ότι η προέλευση του χρυσού είναι ανιχνεύσιμη. Δυστυχώς όμως σε πολλές περιοχές οι ποσότητες που παράγονται με αυτόν τον τρόπο είναι μικρές. Σε μέρη όπως η Μέση Ανατολή και η Ινδία, οι περισσότερες προμήθειες οδηγούνται στους αγοραστές κάτω από ελάχιστο έλεγχο.