Από Ηρακλή Κατσάρο και Δρ. Δημήτρη Μπίτζιο
Επίσης ο οδηγός –ξεναγός θα ενημερώνει για την γεωλογική δομή (ΕΙΚΟΝΑ 8) και τα πετρώματα που συναντάμε καθώς και για την ανάπτυξη του αργυρο-μολυβδούχου κοιτάσματος το οποίο εκμεταλλεύτηκαν οι μεταλλευτές κυρίως κατά τον 20ον αι.
Πριν από το τέλος της στοάς “80” και αφού έχουν ήδη διανυθεί με το βαγονέτο 1400 περίπου μέτρα, οι επισκέπτες θα αποβιβάζονται από το βαγονέτο και θα συνεχίζουν την περιήγηση με τα πόδια για περίπου 500μ. Στρίβοντας προς τα δεξιά με διεύθυνση προς ανατολάς (ΕΙΚΟΝΑ 3) και ακολουθώντας μία ελικοειδή κεκλιμένη στοά θα ανεβαίνουν σε υψηλότερα επίπεδα, φτάνοντας σε μία πολύ μεγάλη και άκρως εντυπωσιακή αίθουσα (θάλαμος) εκμετάλλευσης με ύψος έως και 15μ. (ΕΙΚΟΝΑ 9), που προέκυψε από την εξόρυξη του μεταλλεύματος.
Η αίθουσα αυτή θα είναι κατάλληλα φωταγωγημένη με αποτέλεσμα να μας προκαλεί ένα θετικό συναίσθημα δέους και θαυμασμού. Εκεί οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να παρατηρήσουν τους “στύλους” από το Ανώτερο Μάρμαρο που άφηναν οι μεταλλευτές για την υποστήριξη της οροφής (ΕΙΚΟΝΕΣ 9) , την μεταλλοφορία που έχει απομείνει (ΕΙΚΟΝΑ 10 ) καθώς και το Ρήγμα Αποκόλλησης (ΕΙΚΟΝΕΣ 9 & 11) στην οροφή της στοάς, που ήταν ενεργό πριν από 8-4 εκατομμύρια χρόνια.
Ο οδηγός- ξεναγός θα ενημερώνει τους επισκέπτες για την κύρια μέθοδο εκμετάλλευσης που εφαρμόστηκε, δηλαδή των “Θαλάμων και Στύλων”, που ήταν όμοιου τύπου με την αντίστοιχο μέθοδο εκμετάλλευσης των αρχαίων μεταλλευτών πριν τουλάχιστον από 2500 χρόνια. Στην επιβλητική αυτή αίθουσα(θάλαμος) θα έχει προσαρμοσθεί και μία γιγαντοοθόνη, όπου θα προβάλλονται θέματα που έχουν σχέση με την σκληρή εργασία των μεταλλωρύχων, από την αρχαιότητα μέχρι και τον 20ον αι., καθώς και τις θυσίες και τους αγώνες τους, αποτίωντας έτσι ένα ελάχιστο φόρο τιμής σε αυτούς τους ήρωες υπογείτες του Λαυρίου.
Πριν ολοκληρωθεί η υπόγεια αυτή διαδρομή η ομάδα των επισκεπτών θα βγάζει και την καθιερωμένη αναμνηστική φωτογραφία με τα “Χέρια Ψηλά” κάτω από το Ρήγμα Αποκόλλησης (ΕΙΚΟΝΑ 11), που είναι σαν να “κρατάνε” μία υπερκείμενη του ρήγματος βραχομάζα που συνίσταται από πετρώματα της Ανώτερης Τεκτονικής Ενότητας, με πάχος πάνω από 100 μ.
Στη συνέχεια οι επισκέπτες θα κατευθύνονται στην θέση του φρέατος του Βορρά – Βιλίων (ΕΙΚΟΝΑ 12) από όπου θα μπορούν να ανέρχονται με έναν ανελκυστήρα με καμπίνα κατάλληλης οροφής για πλήρη ορατότητα, διανύοντας μία κατακόρυφη διαδρομή των 100μ. περίπου, προς την επιφάνεια, ακολουθώντας έτσι την πορεία των μεταλλωρύχων της εποχής και αποκομίζοντας μία ιδιαίτερη βιωματική εμπειρία.
Εκεί στην επιφάνεια, δίπλα στον εμβληματικό σιδερένιο πύργο – γάβρια, σε ένα κτίσμα της εποχής (ΕΙΚΟΝΑ 13.), που θα έχει ανακαινιστεί και διαμορφωθεί κατάλληλα οι επισκέπτες θα έχουν την δυνατότητα να ξεκουραστούν το αναψυκτήριο, βλέποντας χάρτες και σχεδιαγράμματα της διαδρομής και παρατηρώντας χαρακτηριστικά δείγματα, αλλά και απολαμβάνοντας μία πανοραμική θέα προς τις ανατολικές ακτές της Λαυρεωτικής.
Η επιστροφή των επισκεπτών θα μπορούσε να γίνει στη συνέχεια είτε οδικώς είτε να κατέβουν με τον ανελκυστήρα του φρέατος πάλι στην στοά “80” και από εκεί επιβιβαζόμενοι στο βαγονέτο να βγουν από την στοά, διαμέσου της διαδρομής εισόδου.
Χρόνος διαδρομής περίπου 2.30- 3.00 ώρες, ανάλογα με την επιλογή του σεναρίου της επιστροφής .
Είναι άραγε εφικτό να γίνει αυτό που ονειρευόμαστε;
Για να απαντήσουμε στο καίριο αυτό ερώτημα θα πρέπει να έχουν γίνει οι απαραίτητες τεχνικο-οικονομικές και μελέτες ασφαλείας. Σε πρώτο στάδιο θα μπορούσε μέσα σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα να προηγηθεί μία προκαταρκτική μελέτη από μία έμπειρη επιστημονική και τεχνική ομάδα, που θα διερευνήσει τις τεχνικές δυνατότητες της ασφαλούς επισκεψιμότητας της στοάς “80”. Στην κύρια μελέτη που θα ακολουθήσει θα διερευνηθεί και η δυνατότητα λειτουργίας του φρέατος του Βορρά -Βιλίων σε συνδυασμό με την τεχνική και στατική του επάρκεια ώστε να μπορεί να δεχθεί την εγκατάσταση και λειτουργία ενός ανελκυστήρα επιβατών. Εφόσον το προτεινόμενο σενάριο της εξόδου μέσω του φρέατος αποδειχθεί μη εφικτό ή μη ασφαλές ή πολύ δαπανηρό, θα προταθεί και η εναλλακτική λύση της επιστροφής των επισκεπτών , χωρίς την χρήση του φρέατος, αλλά από την ίδια διαδρομή της εισόδου τους.
Θεωρούμε ότι θα πρέπει να γίνουν επαφές με φορείς αλλά και η αναζήτηση εν δυνάμει χορηγών, ώστε να γίνει πραγματικότητα το όνειρό μας αυτό, που αποτελεί και όνειρο όσων αγαπούν το Μεταλλευτικό και Ιστορικό Λαύριο. Χρειάζονται ενέργειες από το ΥΠΕΝ ώστε να γίνει εφικτή η επανάχρηση και εναλλακτική χρήση των μεταλλευτικών αυτών χώρων για πολιτιστικούς σκοπούς, με δεδομένο ότι έχει περατωθεί η μεταλλευτική δραστηριότητα. Επίσης να γίνουν συνεννοήσεις με το ΕΜΠ και ενεργές Μεταλλευτικές εξορυκτικές εταιρείες για τη δυνατότητα εθελοντικής προσφοράς στο στάδιο των μελετών αλλά και της υλοποίησης του μεγαλεπήβολου αυτού έργου. Επιδίωξη είναι να συνεισφέρουν εθελοντικά τα Πανεπιστήμια και το ΙΓΜΕ στο σχεδιασμό και στην έκδοση ενημερωτικών φυλλαδίων αλλά και αργότερα στην εκπαίδευση οδηγών –ξεναγών. Το Τ. Π.Π.Λ. θα μπορούσε να συνδράμει με την συγκέντρωση αρχείων της Γαλλικής, όσον αφορά στη στοά “80” και των γειτονικών γαλαριών. Η Ε.ΜΕ.Λ με το κύρος της και την μακρόχρονη προσφορά της σε πολιτιστικά και Ιστορικά θέματα, θα μπορούσε να συμβάλει στην προσπάθεια αυτή δεδομένης και της εμπειρίας της με την οργάνωση και τη λειτουργία του Ορυκτολογικού Μουσείου.
Ο Δήμος με την νέα Δημοτική εταιρία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα “Τα Μεταλλεία Λαυρίου “ θα μπορούσε να έχει σημαντικό και κυρίαρχο ρόλο στον συντονισμό της υλοποίησης του έργου και στη συνέχεια στη διαχείριση της λειτουργίας του. Τέλος οι παλαιοί μεταλλωρύχοι θα έχουν σημαντικό ρόλο στον σχεδιασμό και στην προβολή του έργου καθώς και οι Λαυριώτες που έχουν ζήσει ή γνωρίζουν ιστορίες από την εποχή των μεταλλείων του 19ου και 20ου αι. θα μπορούν να βοηθήσουν στην δημιουργία της ταινίας που θα προβάλλεται στην αίθουσα (θάλαμο) της στοάς.
Στοχεύουμε να προσελκύσουμε ένα κόσμο που ενδιαφέρεται για τον λεγόμενο εναλλακτικό τουρισμό, που είναι ένας τομέας που ολοένα κερδίζει στις προτιμήσεις της σύγχρονης κοινωνία μας. Σημειώνουμε ότι το Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας – “Vagonetto” και πιο συγκεκριμένα η υπόγεια περιήγηση της εγκαταλειμμένης στοάς “850” προσελκύει ετησίως 10.000 άτομα μεταξύ των οποίων οικογένειες, σχολεία κ.α.
Η υπόγεια μεταλλευτική περιήγηση της στοάς “80” στην Πλάκα του Λαυρίου, δεν έρχεται να ανταγωνιστεί την εξαιρετική προσπάθεια που γίνεται σήμερα στο “Vagonetto”, αλλά στοχεύει να προβάλει τα διαφορετικά και μοναδικά γεω-μεταλλευτικά χαρακτηριστικά του μεταλλευτικού Λαυρίου και να τιμήσει την μακραίωνη μεταλλευτική του ιστορία, καθώς και να αποτίσει έναν ελάχιστο φόρο τιμής στους μεταλλωρύχους πολλοί από τους οποίους έδωσαν ακόμη και τη ζωή τους . Θεωρούμε ότι με το έργο αυτό της υπόγειας μεταλλευτικής περιήγησης θα τονωθεί το γενικότερο ενδιαφέρον για το Λαύριο, αφού θα ωφεληθούν και άλλα ομοειδή ενδιαφέροντα, όπως οι απαράμιλλοι αρχαιο – μεταλλουργικοί χώροι, τα Ορυκτολογικά μουσεία, το Τ.Π.Π.Λ. με τα διασωθέντα κτίρια της βιομηχανικής αρχιτεκτονικής του 19 ου αι., ενώ θα συμβάλει βέβαια και στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας.
Επιπλέον, εφόσον λειτουργήσουν επίσημα με ασφάλεια και οργανωμένα οι υπόγειες μεταλλευτικές περιηγήσεις, θα εκμηδενιστεί η πιθανότητα ενός ατυχήματος, που ενέχει πάντα τον κίνδυνο να συμβεί σήμερα διότι πολλοί εισέρχονται στα υπόγεια του Λαυρίου έχοντας άγνοια της κατάστασης των στοών όπως έχει διαμορφωθεί μετά από τόσα χρόνια εγκατάλειψης και χωρίς μάλιστα να τηρούν τα μέτρα ασφαλείας που θα πρέπει να λαμβάνονται .
ΕΠΙΛΟΓΟΣ. Ονειρευόμαστε να μεταμορφώσουμε τα εγκαταλειμμένα υπόγεια μεταλλευτικά έργα, που χάνονται στο αδυσώπητο πέρασμα του χρόνου, σε πολιτιστικούς θησαυρούς και να “ξαναζωντανέψουμε” τις στοές με τον κόσμο που θα κυκλοφορεί αλλά και με τις μνήμες και τις ιστορίες των μεταλλωρύχων που θα διηγούμαστε.!!