ΑΡΘΡΑΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑΟΡΥΚΤΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ & ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ/ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Εχει μέλλον η εξαγωγική Μεταλλουργία στον τόπο μας;(II)

Η Μεταλλουργία είναι εφικτή στον τόπο μας, ειδικότερα οι προαναφερθείσες Υδρομεταλλουργικές τεχνικές οι οποίες – υπό προϋποθέσεις -μπορεί να είναι και αποδεκτές από τους απλούς πολίτες και τις τοπικές κοινωνίες.

Δρ. Π. Τζεφέρης*

Δυστυχώς, οι περισσότεροι κρίνουν με βάση την αρνητική ή θετική χροιά που έχουν αποκτήσει πλέον οι λέξεις μετά από την χρόνια κατάχρηση και κακοποίησή τους. Για παράδειγμα, κάποιοι ακούγοντας τη λέξη «κυάνωση» και τα παράγωγά της, ή ακόμη και την λέξη «συμπυκνώματα» (πχ. σφαλερίτη, γαληνίτη, σιδηροπυρίτη κλπ.) τα θεωρούν a priori ως απαγορευμένη ζώνη ενασχόλησης και η παραγωγική συζήτηση σταματά εκεί. Κάποιοι άλλοι πάλι στο άλλο άκρο, θεωρούν ότι τα ίδια αυτά μεταλλεύματα, πχ. τα BPG’s της Λαυρεωτικής, απετέλεσαν τον οικονομικό στυλοβάτη της κλασικής εποχής αλλά και της νεώτερης Ελλάδας του 19ου αι. χωρίς απολύτως καμία περιβαλλοντική επιβάρυνση (μάλλον δεν έχουν επισκεφθεί ποτέ το Λαύριο!). Και κάποιοι τελευταίοι, ελπίζω αρκετοί, θεωρούμε ότι τίποτε δεν είναι απολύτως άσπρο ή απολύτως μαύρο, όπως το ρεύμα δεν παράγεται στην πρίζα! Τα συμπυκνώματα λοιπόν μπορούν να αποτελέσουν μεταλλουργικό θησαυρό αρκεί να πάψουμε να τα βλέπουμε μόνον έτσι! Δηλ. ως ευκαιριακοί χρήστες που θέλουμε να απολαύσουμε μόνο το ωφέλιμο περιεχόμενό τους ξεχνώντας την ορθή και ασφαλή διαχείριση του στείρου περιτυλίγματος!

Ας αντισταθούμε λοιπόν στην κακοποίηση των επιστημονικών όρων, ας υπερασπιστούμε και ας εκλαϊκεύσουμε ορθά τους όρους αυτούς. Δεν υφίστανται τοξικές λέξεις στο επιστημονικό λεξιλόγιο, μόνο τοξικές ουσίες! Και η Μεταλλουργία είναι εφικτή στον τόπο μας, ειδικότερα οι προαναφερθείσες Υδρομεταλλουργικές τεχνικές οι οποίες – υπό προϋποθέσεις -μπορεί να είναι και αποδεκτές από τους απλούς πολίτες και τις τοπικές κοινωνίες.

Μολαταύτα, στην Xώρα μας δεν υλοποιείται σήμερα καμία υδρομεταλλουργική εφαρμογή σε βιομηχανικό επίπεδο, με εξαίρεση το Αλουμίνιο της Ελλάδος (ΑτΕ) που κατεργάζεται (στα Ασπρα Σπίτια Φωκίδας) τους βωξίτες με την μέθοδο Bayer παράγοντας ενδιαμέσως Aλουμίνα (Al2O3) με τη χρήση καυστικού νατρίου για να ακολουθήσει ηλεκτρόλυση για την παραγωγή του αλουμινίου. Ούτε στους σιδηρονικελιούχους λατερίτες (για το νικέλιο, κοβάλτιο), ούτε στους χρωμίτες (για το χρώμιο), ούτε στα πολυμεταλλικά θειούχα (για το χαλκό, μόλυβδο, ψευδάργυρο, άργυρο, χρυσό κλπ) της Β. Ελλάδας και γενικότερα. Ούτε και στις αρκετές αποθέσεις στείρων εξόρυξης και κατεργασίας (mining tailings) που υπάρχουν ανά την επικράτεια: στο Λαύριο, στην Κίρκη Εβρου, στο Μαντούδι, στο Τσαγγλί Φαρσάλων κ.α. Η Λάρκο ως γνωστόν εφαρμόζει (στη Λάρυμνα Φθιώτιδας) πυρομεταλλουργική μέθοδο για την παραγωγή σιδηρονικελίου (κράμα Fe-Ni, 18-24% σε νικέλιο). Και φυσικά υπάρχει η δευτερογενής παραγωγή (δεν πρόκειται για εξαγωγική μεταλλουργία), κυρίως του χαλκού, η οποία σε μεγάλο βαθμό γίνεται με την Μαύρη Ανακύκλωση και συνακόλουθα την Μαύρη Μεταλλουργία, την μεταλλουργία που με το πρόσχημα της ανακύκλωσης εξαπλώνεται πανταχόθεν με απώτερο στόχο τον παράνομο πλουτισμό.

Δείτε: Παράγουμε χαλκό στην Ελλάδα; και Μαύρη Μεταλλουργία.

Οσο για τα πολυμεταλλικά κοιτάσματα (PGM’s) τόσο της ΒΑ Χαλκιδικής όσο και των λοιπών περιοχών, είναι γνωστό ότι -για διάφορους λόγους- η καθετοποίησή τους αποτελεί ακόμη ζητούμενο. Η όποια μεταλλουργική κατεργασία στα συμπυκνώματα των χρυσοφόρων αρσενοπυριτών της Ολυμπιάδας γίνεται στο εξωτερικό.  Πρέπει όμως να επισημανθεί εδώ ότι τα συμπυκνώματα (γαληνίτη με μόλυβδο και άργυρο, σφαλερίτη με ψευδάργυρο, χαλκοπυρίτη με χαλκό και χρυσό και αρσενοπυρίτη με χρυσό) έχουν σαφώς περιορισμένη αξία αλλά και ρίσκο εμπορικής διαθεσιμότητας σε σχέση με τα μέταλλα. Και φυσικά καταργούν την δυνατότητα καθετοποιημένης αξιοποίησης του συνολικού διαθέσιμου κοιτασματολογικού δυναμικού της περιοχής (πάνω από 14 εκατ. ουγγιές χρυσού, 100 εκατ. ουγγιές άργυρο, 1,8 εκ. τον. χαλκό , 1,5 εκ. τον. ψευδάργυρο και 2 εκατ. τον. Μόλυβδο καθώς και το περιεχόμενο CRM Sb). Αν μετατρέψουμε τις ουγκιές σε τον. έχουμε περίπου 430 τον. χρυσού και 3.100 τον. αργύρου, που μας περιμένουν. Όχι ως σεντούκι με χρυσά νομίσματα ούτε απλώς επειδή η τιμή του χρυσού ανεβαίνει διαρκώς και σε υψηλότερα επίπεδα (από το 2013) αλλά ως διαθέσιμο κοιτασματολογικό δυναμικό που καλούμαστε να το εξετάσουμε συνολικά και καθετοποιημένα. Υπενθυμίζεται εδώ ότι η μοναδική παραγωγή μεταλλικού χρυσού μέχρι σήμερα στην σύγχρονη Ελλάδα έγινε από τα προσχωματικά κοιτάσματα του Γαλλικού ποταμού όπου με τη χρήση βυθοκόρου εξορύχθησαν και τελικά παρήχθησαν 1355 κιλά χρυσού, 1953-1960 («Χρυσορυχεία Βορείου Ελλάδος»).


Ας πάμε τώρα και στους λατερίτες της Λάρκο και όχι μόνον. Μια επιχείρηση που επί δεκαετίες ολόκληρες λειτουργεί με ζημία (από καθαρά χρηματοοικονομική άποψη) και βρίσκεται στο φάσμα της αβεβαιότητας ακριβώς επειδή ουδέποτε αντιμετωπίστηκε με σοβαρότητα ο πυρήνας του προβλήματος: ότι δηλαδή η (πυρο)μεταλλουργική μέθοδος που εφαρμόζεται είναι πλέον επιεικώς λανθασμένη για το μεγαλύτερο ποσοστό των φτωχών κοιτασμάτων που διαθέτουμε.

Ας αφήσουμε κατά μέρος τις παραγωγικές εγκαταστάσεις που είναι σε μεγάλο βαθμό απαρχαιωμένες, το μεγάλο μισθολογικό κόστος και την γνωστή παροχολογία. Aς θυμηθούμε ορισμένοι, ότι πριν 40 χρόνια, όταν ξεκινούσαμε τις σπουδές μας στον τομέα, το σπουδαστικό μας όνειρο ήταν ο ανοξείδωτος χάλυβας, ο οποίος θα προέκυπτε από τον συνδυασμό Fe-Ni της Λάρκο και το Cr της τότε ΕΛ.ΣΙ. Όμως η ΕΛ.ΣΙ έκλεισε «πριν καν ανοίξει» (γιατί άραγε;;) και οι ελληνικοί χρωμίτες παραμένουν ουσιαστικά χωρίς επεξεργασία ενώ η Λάρκο βρίσκεται στη γνωστή σημερινή κατάσταση εδώ και πολλά χρόνια.

Κατά την άποψή μας, στον τομέα των ελληνικών σιδηρονικελιούχων κοιτασμάτων, η υιοθέτηση, της παραγωγής νικελίου (και κοβαλτίου) με την τεχνική της υδρομεταλλουργίας, αφενός (μπορεί να) είναι πιο φιλική στο περιβάλλον κι αφετέρου θα δώσει την δυνατότητα εκμετάλλευσης λατεριτικών αποθεμάτων με χαμηλή περιεκτικότητα (κάτω από περίπου 0,9-1% τουλάχιστον που απαιτεί η εφαρμοζόμενη σήμερα τεχνική της αναγωγικής τήξης). Εφόσον εφαρμοστεί η συγκεκριμένη τεχνολογία, τότε τα εκμεταλλεύσιμα αποθέματα της χώρας μας θα ανέλθουν στους 750 εκ. τόνους, αυξάνοντας τη διάρκεια ζωής στα 100 έτη.

Αλλωστε είναι κοινός τόπος πλέον ότι το μέλλον της Λάρκο δεν είναι η εστίαση στην πυρο-μεταλλουργική μέθοδο, που απαιτεί κοιτάσματα με πάνω από 1,2-1,5% σε Νi (και μικρή σχετική υγρασία) τα οποία δεν διαθέτουμε και που ο εκσυγχρονισμός της αλλά και η δραστική μείωση των ενεργειακών της αναγκών έχουν κριθεί εδώ και χρόνια ως οικονομικώς δύσκολα έως απαγορευτικά tasks. Αλλά τα διασκορπισμένα σε όλη την Ελλάδα κοιτάσματά της, στην Καστοριά, τον Αγ. Ιωάννη, την Εύβοια, με συνολική παραγωγή περίπου 2,5 εκατ. τον. ετησίως και με Ni<1%. Και αρκετά επιπλέον, ακόμη πιο φτωχά πλην όμως υδρομεταλλουργικώς εκμεταλλεύσιμα. Περιέχοντα νικέλιο και κοβάλτιο που είναι από τα αναμενόμενα να πρωταγωνιστήσουν μέταλλα τις επόμενες δεκαετίες (battery minerals) και που μόνο υδρομεταλλουργικώς μπορούν να διαχωριστούν. Και αν γίνει αυτό, πολύ γρήγορα θα μπορούν με τον ίδιο τρόπο να κατεργαστούν μαζί με τα δικά μας κοιτάσματα και τα πολύ περισσότερα βαλκανικά κοιτάσματα των λατεριτών που ως φτωχά επίσης παραμένουν αναξιοποίητα.

Θα μου πείτε, δεν έχουν μειονεκτήματα οι τεχνολογίες που περιγράφτηκαν παραπάνω; Φυσικά και έχουν μειονεκτήματα, τόσο τεχνικά όσο και περιβαλλοντικά: έχουν αργές κινητικές, ενίοτε δύσκολο process control, ενίοτε επίσης παράγουν τοξικά προϊόντα. Επίσης απαιτούν μεγάλους χώρους για την υλοποίησή τους, όμως τα κυριότερα ζητήματα είναι τα τυπικά των υδρομεταλλουργικών μεθόδων, δηλ. η διαχείριση αποβλήτων (waste management) και τα θέματα ασφαλείας που προκύπτουν από αυτά (dam safety management) μιας και διαχειριζόμαστε φτωχά κοιτάσματα με μεγάλο δυναμικό αποβλήτων που απαιτούν συστηματική περιβαλλοντική διαχείριση.

Δείτε: Εφαρμογές της Βιοεκχύλισης (bioleaching) και Βιορρόφησης (biosorption, bioaccumulation) μετάλλων στην Μεταλλουργία και Περιβαλλοντική Βιοτεχνολογία

και Εδώ: [5+1] steps to sustainable exploitation of Greek mineral wealth

Ας είμαστε εξωστρεφείς και ρεαλιστές! Μπορεί τόσο η εξόρυξη όσο και η μεταλλουργία να μην αποτελούν τελικά αναπτυξιακό αυτοσκοπό ούτε απαραίτητα πρότυπο για την ανάπτυξη στον τόπο μας. Η τύχη των ενεργειακών ορυκτών στο σύγχρονο ενεργειακό γίγνεσθαι είναι ένα παράδειγμα στην κατεύθυνση αυτή! Και το ίδιο ισχύει και για τις μεθόδους και τεχνολογίες που τελικά επιλέγονται. Αλλωστε, σε τελευταία ανάλυση, το αν τελικά συμφέρει να εφαρμοστούν τα ανωτέρω είναι ένα άλλο ακόμη ερώτημα οικονομικής κυρίως φύσεως. Και είναι σε θέση να το απαντήσουν επί της ουσίας μόνο οι επενδυτές. Με σημαντικές παραμέτρους επίσης που σχετίζονται με τη βιωσιμότητα, τις απαιτήσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, την κοινωνική αποδοχή και την αναπτυξιακή κουλτούρα μας ως πολιτεία αλλά και ως πολίτες εντός της ΕΕ.

Εντούτοις, οφείλουμε να δούμε με υπευθυνότητα και ρεαλισμό και να αποδώσουμε τον απαιτούμενο σεβασμό όχι μόνο στα παραπάνω αλλά και στην «μεταλλευτική αξία-περιουσία» που υπάρχει σε αυτόν τον τόπο -έστω και εν υπνώσει- και η οποία δεν θα πρέπει να απεμποληθεί αβασάνιστα αλλά να συντελέσει στο δημόσιο όφελος. Γι αυτό ένας τρόπος υπάρχει: η άμεση παραγωγική αξιοποίηση με νέες εστιασμένες και ΒΑΤ τεχνολογίες και βέλτιστες πρακτικές, πλήρως καθετοποιημένες, που υποστηρίζουν την βιωσιμότητα τόσο των διαδικασιών όσο και των προϊόντων που κατά κανόνα αφορούν την διεθνή παγκοσμιοποιημένη αγορά. Οσο όμως στεκόμαστε αναποφάσιστοι, σε έναν τομέα με τόση δυναμική επίδραση από το διεθνές γεωπολικο-οικονομικό περιβάλλον και τις τόσο ευμετάβλητες ανάγκες της διεθνούς αγοράς, οι προοπτικές μας διαρκώς περιορίζονται.


*Γεν. Δ/της Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας


Εχει μέλλον η εξαγωγική Μεταλλουργία στον τόπο μας;(I)

Σχετικά Άρθρα