ΓΕΩΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ/ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑΣΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΟ ΛΑΥΡΙΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ/ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

To “3ο χλμ” του Λαυρίου : ανοιχτό Υπαίθριο-Υπόγειο Μουσείο Γεωμεταλλευτικής Κληρονομιάς!

3ο χλμ.” Λαυρίου: μία πρόταση για δημιουργία ενός ανοιχτού αρχαιομεταλλευτικού μουσείου ευκόλως υλοποιήσιμου με βραχυπρόθεσμη διάρκειας υλοποίησης και σχετικά μικρό κόστος.

Το τελευταίο καιρό γίνεται μία έντονη συζήτηση για την αναγκαιότητα της θεσμοθέτησης του Ενιαίου Διαθεματικού Πάρκου του Λαυρίου και παράλληλα για την ενεργοποίηση όλων των φορέων για την ένταξή του Λαυρίου στο παγκόσμιο δίκτυο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Μία κύρια δράση, που περιλαμβάνεται στους στόχους των ενεργειών, είναι και η δυνατότητα ασφαλούς επισκεψιμότητας επιλεγμένων υπόγειων μεταλλευτικών εργασιών, που θεωρούμε ότι θα συμβάλει στην ανάδειξη ενός μοναδικού για την Αττική τουριστικού προϊόντος κατά το πρότυπο του “υπόγειου μεταλλευτικού πάρκου Φωκίδας”, όπου δίδεται η δυνατότητα σε επισκέπτες να μάθουν την ιστορία του βωξίτη, κινούμενοι στην υπόγεια μεταλλευτική στοά “850” της εταιρείας S&B στο 51ο χλμ. της Εθνικής Λαμίας – Άμφισσας, με το τρενάκι Vagonetto που χρησιμοποιούσαν οι μεταλλωρύχοι .


Με γνώμονα λοιπόν το επιτυχημένο παράδειγμα του Πάρκου “Vagonetto” στη Φωκίδα, γίνονται συζητήσεις και ανταλλάσσονται απόψεις για τη δυνατότητα επισκεψιμότητας της στοάς “80” στην Πλάκα Λαυρεωτικής αλλά και επιλεγμένων στοών στην Καμάριζα εντάσσοντας και το φρέαρ Serpieri με τον εμβληματικό πύργο-γάβρια. Και οι δύο αυτές προτάσεις είναι εξαιρετικές ιδέες και συνδυάζουν τη γεω- ορυκτολογική και μεταλλευτική κληρονομιά με την μοναδική εμπειρία που θα αποκτήσουν οι επισκέπτες ταυτιζόμενοι με τους υπογείτες – μεταλλωρύχους των μεταλλείων του 19ου-20ου αι. Ωστόσο οι προτάσεις αυτές θα πάρουν χρόνο να υλοποιηθούν αφού απαιτούνται θεσμικές παρεμβάσεις και κυρίως η εξασφάλιση των αναγκαίων οικονομικών κονδυλίων, που προβλέπονται να είναι σημαντικά.

Στο παρόν άρθρο αναπτύσσουμε μία πρόσθετη πρόταση ενός μεταλλευτικού χώρου, για δημιουργία ενός ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΥΠAΙΘΡΙΟΥ-ΥΠΟΓΕΙΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ βραχυπρόθεσμης διάρκειας υλοποίησης πολύ μικρότερου κόστους, χωρίς όμως να υποκαθιστά τις δύο παραπάνω προτάσεις που υπερισχύουν σε σημαντικότητα, όπως θα εξηγήσουμε πιο κάτω και οι οποίες θα εξακολουθούν να αποτελούν προοπτικούς στόχους.
Ο προτεινόμενος μεταλλευτικός χώρος ονομάζεται “3ο χλμ.” και απέχει 3 χλμ. περίπου, δυτικά του Λαυρίου και λίγες εκατοντάδες μέτρα από τον κεντρικό δρόμο προς τον Άγιο Κωνσταντίνο (εικόνα 1), όπου υπάρχουν επιφανειακές και υπόγειες μεταλλευτικές εργασίες, οι οποίες αποτέλεσαν αντικείμενο μεταλλευτικής δραστηριότητας από την αρχαία εποχή καθώς και κατά την νεότερη του 19ου και 20ου αι.

Ας εξετάσουμε λοιπόν τα πλεονεκτήματα της πρότασης αυτής για ΑΝΟΙΧΤΟ ΥΠΑΙΘΡΙΟ-ΥΠΟΓΕΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟ.

Ο μεταλλευτικός αυτός χώρος του “3ου χλμ”, είναι εύκολα προσβάσιμος, πολύ κοντά στον κεντρικό δρόμο Λαυρίου – Αγίου Κωνσταντίνου (Εικόνα 1), ιδανικός για επισκέπτες που θέλουν να τον συνδυάσουν με άλλες τοποθεσίες επίσκεψης στα πλαίσια μία μονοήμερης περιήγησης. Εισερχόμενοι από την είσοδο (Εικόνα 2) παρατηρούμε ένα υπόγειο θάλαμο μεταλλευτικής εξόρυξης (Εικόνα 3) και στύλους για τη στήριξη της οροφής κατά τη μεταλλευτική δραστηριότητα του 19ου– 20ου αι.

Εντυπωσιακά είναι για τον επισκέπτη τα αρχαία μεταλλευτικά έργα, που έχουν απομείνει όπως οι δαιδαλώδεις ερευνητικές στοές πολύ μικρών διαστάσεων (Εικόνες 4 και 5) καθώς και τα ίχνη κάθετων αυλακώσεων (Εικόνα 6) από τα εξορυκτικά εργαλεία των αρχαίων μεταλλευτών όπως η αρχαία σμίλη (καλέμι) που την ονόμαζαν “Ξοϊς”. Επίσης πολύ κοντά στην είσοδο μπορεί ο επισκέπτης να παρατηρήσει οξειδωμένη σιδηρούχο μεταλλοφορία (Εικόνα 7), που αντικαθιστά το μάρμαρο καθώς επίσης και όμορφους ιδιόμορφους κρυστάλλους ασβεστίτη (εικόνα 8) και φθορίτη (Εικόνα 9) “in situ”.

Βέβαια, η μεταλλευτική αυτή θέση “3ο χλμ” υστερεί έναντι των δύο προτάσεων που προαναφέραμε δηλαδή της Στοάς “80” και των στοών της Καμάριζας, διότι δεν παρέχει στον επισκέπτη όπως οι δύο προαναφερθείσες προτάσεις, το συναίσθημα του δέους κάτω από τις επικρατούσες συνθήκες των υπόγειων μεταλλευτικών στοών όπως η απόλυτη ησυχία, η απομόνωση από το εξωτερικό περιβάλλον σε συνδυασμό με την αίσθηση του βάθους κάτω από την επιφάνεια, τα διάφορα μεταλλευτικά έργα, οι εγκαταστάσεις και τα εργαλεία, τα νερά που στάζουν κατά διαστήματα κλπ, ώστε να ταυτιστεί ο επισκέπτης με τις δύσκολες συνθήκες εργασίας των μεταλλωρύχων του 19ου αι. –μέσα του 20ου αί. Ωστόσο o επισκέπτης του μεταλλευτικού χώρου του “3ου χλμ” έχει το πλεονέκτημα να εντυπωσιαστεί από τα αρχαία μεταλλευτικά έργα, που διασώζονται αλλά και από τα γεω-ορυκτολογικά στοιχεία που θα συναντήσει.
Τί θα έπρεπε λοιπόν να γίνει από την πολιτεία και την τοπική αυτοδιοίκηση για να αξιοποιηθεί ο πολιτιστικός αυτός “θησαυρός” του μεταλλευτικού χώρου του 3ου χλμ.;
  • Να διερευνηθεί πρωτίστως το νομικό καθεστώς και να γίνουν οι σχετικές θεσμικές παρεμβάσεις, ώστε να είναι δυνατή η επισκεψιμότητα του μεταλλευτικού αυτού χώρου.
  • Να εκπονηθεί μελέτη ή να ενταχθεί στην υπό εξέλιξη μελέτη του Δήμου, που διεξάγεται με τη χορηγία του ΣΜΕ για την αξιοποίηση της μεταλλευτικής κληρονομιάς της Λαυρεωτικής. Να εξεταστεί στο πλαίσιο της μελέτης αυτής η δυνατότητα δημιουργίας ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΥΠΑΙΘΡΙΟΥ-ΥΠΟΓΕΙΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ. Συγκεκριμένα:
  • Να διαπιστωθεί από τους αρμόδιους φορείς η ασφάλεια του μεταλλευτικού αυτού χώρου. Να καθαριστεί ο περιβάλλον χώρος και βέβαια το εσωτερικό της μεταλλευτικής αυτής θέσης από διάφορα φερτά ξένα στοιχεία που κατά καιρούς συσσωρεύονται.
  • Να εξεταστεί η δυνατότητα τοποθέτησης ενός μη μόνιμου διαδρόμου από ξύλινο ή άλλο φιλικό προς το περιβάλλον υλικό ώστε να καθορίζεται η ασφαλής διαδρομή των επισκεπτών αλλά και εκείνων που χρειάζονται ιδιαίτερη φροντίδα.
  • Να γίνει ηλεκτροφωτισμός του υπόγειου μεταλλευτικού αυτού χώρου, που να τίθεται σε προοδευτική λειτουργία με φωτοκύτταρα.
  • Να γίνει τοπογραφική, γεωλογική και μεταλλευτική αποτύπωση που μπορεί να γίνει ΔΩΡΕΑΝ από το ΙΓΜΕ, το Πανεπιστήμιο ή και το Πολυτεχνείο στα πλαίσια διπλωματικών εργασιών των σπουδαστών. Να συνταχθούν καλαίσθητες δίγλωσσες επεξηγηματικές πινακίδες, καθώς και ενημερωτικά φυλλάδια.

Αυτά που προτείνονται δεν είναι δύσκολα, ούτε είναι χρονοβόρα ούτε όμως και δαπανηρά.Όραμα, μεράκι και θέληση να υπάρχει.Άλλα σύγχρονα Ευρωπαϊκά κράτη θα τα είχαν όλα αυτά πραγματοποιήσει. ΟΨΟΜΕΘΑ λοιπόν.

Δημήτρης Μπίτζιος, Dr. Γεωλόγος – Κοιτασματολόγος

Σχετικά Άρθρα