Του Πέτρου Τζεφέρη*, αναδημοσίευση από το https://www.huffingtonpost.gr
Καταρχήν ουδέποτε αμφισβητήθηκε η μοναδικότητα ενός άλλου Λακωνικού λίθου, του γνωστού σε όλους κροκεάτη λίθου ή lapis Lacedaemonius ή porfido verde antico όπως ονόμασαν οι Ρωμαίοι τον πρασινωπό πορφυρίτη λίθο (porfido verde antico) των Κροκεών (βλ. εικ.1).
Κι αυτό επειδή ήταν μοναδικός, εξορυσσόταν από ένα και μόνο μέρος παγκοσμίως, την θέση Ψηφί ή Ψηφιά, στην Στεφανιά της Λακωνίας. Περισσότερα, σε παλαιότερη εργασία μας, Rosso antico και porfido verde antico: λίθοι λακωνικοί πλην πολυτελείς!
Όμως, το ερυθρό και το μαύρο μάρμαρο (βλ. εικ. τίτλου) ήταν και είναι ένα προϊόν με μεγάλη διακύμανση και συνακόλουθη αμφισβήτηση ως προς την προέλευση. Κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής κυριαρχίας τα έγχρωμα αυτά μάρμαρα απογειώθηκαν και απετέλεσαν αντικείμενο μεγάλης εκμετάλλευσης/διακίνησης από τα αστικά κέντρα του Κοινού των Ελευθερολακώνων (21π.Χ-300 μ.Χ) αλλά και προσπάθειας διαφόρων απομιμήσεων διεθνώς κάτι που θεωρείται σύνηθες στο εμπορικό γίγνεσθαι.
Το ερυθρό μάρμαρο (marmo rosso antico) ήταν ένας πολυτελής και περιζήτητος λίθος που οι Ρωμαίοι ανέδειξαν σε «αυτοκρατορικό μονοπώλιο» (δηλ. για αποκλειστική χρήση του αυτοκράτορα) και το προμηθεύονταν από πολλές θέσεις στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου αλλά και της Ελλάδος.
Για παράδειγμα, το ερυθρό της Ερέτριας (Fior di Pesco), καθώς και εκείνο της Χίου (Marmor Chium) ήταν ιδιαίτερα προσφιλή μάρμαρα στους ρωμαϊκούς και βυζαντινούς αλλά και τους νεώτερους χρόνους για την χρωματική ποικιλία, την διακοσμητική τους αξία αλλά και την ικανοποιητική διαθεσιμότητά τους.
Επίσης, στην ανατολική έρημο της Αιγύπτου στην αρχαία Συήνη, σημερινό Ασουάν, εξορυσσόταν το πιο διάσημο γρανιτικό πέτρωμα, ο ερυθρός Συηνίτης (Sienite). Ο συηνίτης έχει ήδη χρησιμοποιηθεί από τους Φαραώ, οι Ρωμαίοι όμως επεκτείνουν κατά πολύ τη χρήση του. Ανάλογη και επίσης εκτεταμένη χρήση είχε ο πορφυρίτης από την Αίγυπτο (Lapis Porphyrites), γνωστός επίσης και ως porfido rosso antico.
Επίσης, από την Ιασο στην περιοχή της Καρίας Μικράς Ασίας (Iasos, σημερινή επαρχία Milas, Τουρκία) εξορυσσόταν το cipollino rosso ή marmor Iassense καθώς και λίγα χιλ. παραπέρα από την αρχαία Αφροδισιάδα (Afrodisias) το ομώνυμο ερυθρό μάρμαρο της περιοχής. Και τα δύο αυτά τα μάρμαρα χρησιμοποιήθηκαν για αρχιτεκτονικά στοιχεία και αγάλματα της Ύστερης Αρχαιότητας και της βυζαντινής περιόδου.
Εντούτοις, δεσπόζουσα θέση για το γνήσιο μάρμαρο τύπου Rosso Antico έχει το μάρμαρο Μάνης (Marmo Rosso antico ή ενίοτε και Marmor Tainarium) του οποίου η χρήση καταγράφεται διαχρονικά από την ύστερη εποχή του χαλκού (πριν το 1700 πX), εν συνεχεία την Κλασική και την Ρωμαϊκή εποχή που επεκτάθηκε η χρήση του (αναφορά από τους ιστορικούς και γεωγράφους της εποχής, Παυσανία, Πλίνιο και Στράβωνα), τη Βυζαντινή εποχή και μετά επανα-χρησιμοποιήθηκε στους νεώτερους χρόνους 19 και 20 αι., μέχρι και τη δεκαετία του ‘50-‘60. (βλ. και Εικ.2) 
Ουδείς αμφισβητεί σήμερα την βάση της πρωτογενούς πηγής του υλικού αυτού που ήταν τα περίφημα λατομεία της Ανατολικής Μάνης, του Προφήτη Ηλία Δημαρίστικων Μάνης (Εικ.3) αλλά και λοιπές περιοχές της ΝΑ χερσονήσου Μάνης: Παγανέα-Σκουτάρι, περιοχή Κοκκινογείων και Μιανών και ευρύτερη περιοχή Ταινάρου Μάνης. Το επιβεβαιώνει και ο λεπτομερής χάρτης παραγωγής και διακίνησης από τον καθηγητή L. Lazzarini, Χάρτης 2.
*Δρ. ΕΜΠ- Συγγραφέας. Γεν. Δ/της Ορυκτών Πρώτων Υλών ΥΠΕΝ.
