ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑΕΛΛΑΔΑ/ΕΥΡΩΠΗ/ΚΟΣΜΟΣΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ/ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Κλιματική αλλαγή, «πράσινη» ενέργεια, ορυκτές πρώτες ύλες:από τον μύθο στην πραγματικότητα(Ι)


Του κ Νικου Αρβανιτίδη, Διευθυντή του τμήματος Οικονομικής Γεωλογίας στο Γεωλογικό Ινστιτούτο Σουηδία, αναδημοσίευση από το Newsletter – Ηλεκτρονική ενημέρωση ΣΜΕ

Βιώσιμο περιβάλλον χωρίς εκπτώσεις

H συζήτηση για την κλιματική αλλαγή συνέβαλλε στην μετάβαση σε νέες μορφές ενέργειας με ευεργετικές επιπτώσεις και οφέλη στην βιώσιμη διαχείριση του περιβάλλοντος, στην προώθηση και καθιέρωση της κυκλικής οικονομίας και στην παραγωγική αύξηση ορυκτών πρώτων υλών.

 Η πρώτη διευκρίνιση που πρέπει να γίνει είναι ότι το θέμα αλλαγής κλιματικών συνθηκών δεν έχει καμία σχέση με την βιώσιμη διαχείριση και προστασία του περιβάλλοντος, που αναφέρεται και αφορά κυρίως στην ποιοτική κατάσταση φυσικών αποδεκτών, όπως είναι το νερό, συμπεριλαμβανομένης της θάλασσας, των εδαφών, αλλά και της ατμόσφαιρας. Κάθε υποβάθμιση και αρνητική επίπτωση στην καταλληλότητα της κατάστασης και χρήσης τους αποτελεί άμεση απειλή και κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία.

Η σχέση της ζωής του ανθρώπου με το περιβάλλον είναι λοιπόν συγκεκριμένη, συμβαίνει εδώ και τώρα, με την φέρουσα επικινδυνότητα να βρίσκεται καθημερινά σε απόσταση αναπνοής. Οφείλει λοιπόν και είναι λογικό η θεματολογία σχετικά με το περιβάλλον να τοποθετείται στην κορυφή της κοινωνικής ατζέντας, τόσο σε ότι αφορά στις απαιτήσεις και διεκδικήσεις μας από τα κέντρα αποφάσεων, όσο και από πλευράς της ατομικής συμπεριφοράς, ευθύνης και πρακτικής του κάθε πολίτη ξεχωριστά. Κρίνοντας αντικειμενικά τα θέματα του περιβάλλοντος, τόσο τα προβλήματα όσο και οι λύσεις τους, τεκμηριώνονται επιστημονικά, προσεγγίζονται και αποδεικνύονται ποιοτικά και ποσοτικά, και αντιμετωπίζονται σε μεγάλο βαθμό αποτελεσματικά μέσα από την ισχύ και τήρηση θεσμοθετημένων χρήσεων γης, νομοθετικών ρυθμίσεων και κανονιστικών όρων, καθώς και την εφαρμογή συστημικών και τεχνολογικών παρεμβάσεων. Είναι ευρύτερα αποδεκτό εδώ ότι συγκεκριμένες ρυπογόνες αιτίες και εστίες οφείλονται και συνδέονται και με ανθρωπογενείς δραστηριότητες.

Το «κόστος» της κλιματικής αλλαγής

Δεν είναι αλλά ούτε συμβαίνει το ίδιο με την κλιματική αλλαγή, που τοποθετείται σήμερα ψηλά στην κοινωνική ατζέντα με τεχνητό και μηχανικό κυρίως τρόπο, αφού η επιστημονική τεκμηρίωση για την παρουσία της είναι μάλλον «φτωχή» και υποθετική, κυρίως σε ότι αφορά στην μοντελλοποίηση της εξέλιξης της σε βάθος χρόνου. Γιατί ποια συγκροτημένη διεπιστημονική προσέγγιση, σκέψη και άποψη, αλλά και ποιος καθημερινός άνθρωπος, στηριζόμενος απλά στη βάση της λογικής, θα κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι μειώνοντας το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα θα μπορούσαν να ελέγξουν την όποια πορεία και εξέλιξη του κλίματος.

Για παράδειγμα, στη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, προβλέπεται ο πολύ αμφίβολος στόχος συγκράτησης αύξησης της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη αρκετά κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2030 (1). Και για την επίτευξη του αξιοπερίεργου πραγματικά αυτού στόχου θυσιάζονται κυβερνητικά προγράμματα, δαπανώνται τεράστια ερευνητικά κονδύλια δισεκατομμυρίων ευρώ και γενικά έρχονται τα πάνω-κάτω στο τρόπο λειτουργίας του κόσμου και της ζωής των ανθρώπων. Και είναι αυτή η επιστημονική ανωριμότητα και σύγχυση που αφήνει περιθώρια και δημιουργεί προϋποθέσεις για παραπλάνηση των πολιτών και πολιτική εκμετάλλευση με αποτέλεσμα η κλιματική αλλαγή να φιγουράρει πρώτη στην ατζέντα μεταξύ των κοινωνικών προτεραιοτήτων (2). Να γίνεται λιγότερο αντικείμενο επιστημονικής έρευνας και ουσιαστικού διαλόγου, και να αποτελεί περισσότερο θέμα πολιτικής αντιπαράθεσης και κοινωνικού συμβολισμού.

Πολιτικές παρατάξεις και κόμματα σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα μάχονται για να πείσουν ποιο είναι αυτό που κατορθώνει καλύτερα και πιο αποτελεσματικά να σταματήσει την κλιματική αλλαγή. Νομοθετικές πράξεις και πιεστικές συστάσεις και εντολές στους πολίτες να συμπεριφέρονται, να τρώνε, να κινούνται, και να κατοικούν κλιματικά έξυπνα με ότι αυτό μπορεί να σημαίνει και όπως ο καθένας το αντιλαμβάνεται. Να μην οδηγείτε, εκτός αν ηλεκτροκινείστε (θα σχολιαστεί ειδικότερα παρακάτω), να μην μετακινήστε με αεροπλάνο και άλλα πολλά που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν την δυνατότητα, δεν θέλουν ή δεν θεωρούν απαραίτητο να εφαρμόσουν. Σχολικές απεργίες, κινητοποιήσεις και διαδηλώσεις, που σαν πρωτοβουλίες και δράσεις χαρακτηρίζουν τις σημερινές γενιές με τον ίδιο τρόπο που χαρακτήριζαν τις προηγούμενες (3). Δεν είναι σε αυτό το πρόβλημα, ούτε η διαφωνία. Άλλωστε η σκεπτόμενη, υποψιασμένη και ανήσυχη νεολαία είναι ζητούμενο κάθε προοδευτικής κοινωνίας.

Εκείνο όμως που ξενίζει είναι πως φτάνει το θέμα της αμφιλεγόμενης κλιματικής αλλαγής να βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας της μαθητικής νεολαίας των ανεπτυγμένων κυρίως χωρών. Γιατί είναι σίγουρο ότι η διάσταση και σημασία που δίνουν αντίστοιχα στο θέμα της κλιματικής αλλαγής οι μαθητές σχολείων της Αφρικής, των περισσότερων χωρών της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής, είναι ελάχιστη μέχρι ανύπαρκτη. Στις κορυφαίες θέσεις της ατζέντας τους βρίσκονται εκεί κοινωνικές προκλήσεις και προτεραιότητες που αφορούν στην δυνατότητα εκπαίδευσης, την παιδική εργασία, την απασχόληση/ανεργία, την ποιότητα της ιατρικής περίθαλψης, την παροχή νερού, την διάθεση τροφίμων, τις πολεμικές διενέξεις, την προσφυγική κρίση, τις γεωπολιτικές αδικίες. Προκλήσεις και προβλήματα, που μαζί με τον ανερχόμενο εθνικισμό και ρατσισμό θα έπρεπε ίσως να βρίσκονται πολύ πιο πάνω από την κλιματική αλλαγή στην ατζέντα και της ευρωπαϊκής νεολαίας.

Κλιματικές συνθήκες βάση της γεωλογίας

Είναι γνωστό στην γεω-επιστημονική κοινότητα αλλά και ευρύτερα, ότι οι αλλαγές του κλίματος της γης συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με γεωδυναμικές τάσεις και εξελίξεις που προκαλούνται από τις τεκτονικές κινήσεις των λιθοσφαιρικών πλακών. Η γεωγραφική παρουσία, διαφοροποίηση και μεταβολή των κλιματικών συνθηκών χαρακτηρίζεται φαινομενικά από κυκλική περιοδικότητα και επανάληψη σε σχέση με τον γεωλογικό χρόνο. Πρόσφατη έρευνα προτείνει ότι πριν από 600-700 εκ χρόνια η γη ήταν πλήρως καλυμμένη από πάγους. Η τελευταία γεωλογικά τεκμηριωμένη περίοδος κλιματικής αλλαγής ξεκίνησε πριν περίπου 11.000 χρόνια οπότε και υπήρξε υποχώρηση και το λιώσιμο των παγετώνων που για 90.000 συνεχόμενα χρόνια κάλυπταν όλη την Σκανδιναβική χερσόνησο μαζί με τις Βαλτικές χώρες, τη Φινλανδία και τμήματα της Ρωσίας, Βρετανίας, Γερμανίας και Πολωνίας (4). Και είναι σίγουρο ότι δεν υπάρχει κάτι, κάποια συγκεκριμένη διαδικασία ή κάποιος άλλος τρόπος που μπορεί να σταματήσει την εξέλιξη αλλαγής κλίματος στον πλανήτη, αν ερχόμενοι στο σήμερα θεωρήσουμε ότι η γη διανύει περίοδο και βρίσκεται σε πορεία αύξησης της θερμοκρασίας της.

Αυτό βέβαια που είναι σε θέση να κάνει σήμερα η ανθρωπότητα, σε αντίθεση με τις δυνατότητες που είχε στο μακρινό «γεωλογικό» και ιστορικό παρελθόν, είναι να προστατεύσει και να διασφαλίσει την καθημερινή ζωή των πολιτών, να θωρακίσει και να ενισχύσει την λειτουργική και κατασκευαστική αντοχή των υποδομών, και να προσαρμοστεί σταδιακά απέναντι σε πιθανές αλλαγές του κλίματος, σε σχέση με την διαχείριση και την αντιμετώπιση τυχών μεταβολών και νέων συνθηκών στο φυσικό, και όχι μόνον, περιβάλλον, κυρίως σε ότι αφορά σε φαινόμενα με «εν δυνάμει» καταστροφικές επιπτώσεις και συνέπειες. Περισσότερα χρήματα λοιπόν στην κατεύθυνση έγκαιρης πρόγνωσης, διαχείρισης και αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών (σεισμών, ηφαιστειακών εκρήξεων, τσουνάμι και άλλων), με στόχο την άμεση προστασία των πολιτών. Είναι αυτές, οι φυσικές καταστροφές, που σήμερα προκαλούν μεγάλες ζημιές, με τον οικονομικό και κοινωνικό ιστό να καταρρέουν και να συνθλίβονται από κάθε άποψη (5). Χρειάζονται λύσεις και παρεμβάσεις, εδώ και τώρα μακριά από την σημερινή πρακτική και μεθόδευση που επιδιώκει πρώτα να σταματήσει την κλιματική αλλαγή και μετά να λύσει τα επείγοντα, συχνά καταστροφικά προβλήματα, που «εν τω μεταξύ» κοστίζουν ακόμη και ανθρώπινες ζωές.

Καιρός λοιπόν να επανα-θεωρηθεί η κοινωνική ατζέντα και να ξαναγραφεί στην κατεύθυνση των πραγματικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει σήμερα ο κόσμος, με την κλιματική αλλαγή πολύ πιο πίσω από τη θέση που της δίνεται σήμερα.

Η συνέχεια του άρθρου

Σχετικά Άρθρα