Ο γεωλογικός χρόνος V

[Από Δ. Μπίτζιο Dr. Γεωλόγο – Κοιτασματολόγο] [by Dr. D. Bitzios]

Οι Μεσοωκεάνιες ράχες (“Mid-ocean Ridge or Rise”) στους πυθμένες των ωκεανών (Εικόνα 14) και με μοναδική χερσαία εμφάνιση στην Ισλανδία (που αποτελεί και τουριστικό αξιοθέατο), συγκροτούν ένα επίσης εντυπωσιακό γεωλογικό φαινόμενο που συνεχίζεται εδώ και 200 εκατομμύρια περίπου χρόνια. Πρόκειται για εξάρσεις του ωκεάνιου βυθού, στα όρια (συρραφή) των ωκεάνιων πλακών που απομακρύνονται. Δημιουργούνται υψηλές υποθαλάσσιες οροσειρές, κατά μήκος των κορυφογραμμών των οποίων, υπάρχουν βαθιές ρηξιγενείς τάφροι, με έντονη ηφαιστειακή και υδροθερμική δραστηριότητα. Συγκεκριμένα γίνεται εκροή μάγματος και σχηματίζεται σήμερα νέος ωκεάνιος φλοιός, ενώ έχει παρατηρηθεί και έκλυση υπέρθερμων υδροθερμικών ρευστών από πόρους εξαγωγής που ονομάζονται “Καμινάδες” ή “Black smokers” λόγω μεγάλης περιεκτικότητας σε μεταλλικά στοιχεία.  Κατά την δεκαετία 1970-80, επιστήμονες χρησιμοποιώντας βαθυσκάφος σε αβυσσικά πεδία, έκαναν μία μεγάλη αποκάλυψη βιολογικής σημασίας. Γύρω από τις “Καμινάδες – Black smokers”, των υψηλής θερμοκρασίας τοξικών υδροθερμικών ρευστών αναπτύσσονται χημειοαυτότροφα θειοβακτηρίδια που στηρίζουν μία τροφική αλυσίδα από σκώληκες, μαλάκια, αρθρόποδα, παρόλο που το περιβάλλον αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ακραίο αφιλόξενο με δεδομένο μάλιστα ότι δεν μπορεί να διεισδύσει ούτε το φως. Έτσι αποδεικνύεται ότι στον πλανήτη μας δεν υπάρχουν αφιλόξενα περιβάλλοντα για την δημιουργία και την εξέλιξη της ζωής.

Ένα άλλο εντυπωσιακό παράδειγμα του ενεργού γεωλογικού χρόνου, είναι και ο διαχωρισμός της Σομαλικής χερσονήσου από την Αφρικανική πλάκα, που μετακινείται σήμερα με μέσο ρυθμό της τάξης αρκετών χλστμ. ετησίως εγκάρσια του συστήματος της μεγάλης ρηξιγενούς ζώνης “East African rift” (Εικόνα 15) δημιουργώντας σήμερα ένα νέο ωκεανό μεταξύ Σομαλίας και Αφρικής. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι σε 10 εκατομμύρια χρόνια, μια νέα ήπειρος θα σχηματιστεί και θα είναι εντελώς ανεξάρτητη από την Αφρική.

Τέλος ένα μεγάλης σημασίας ενεργό  γεωλογικό φαινόμενο  είναι η Μεσογειακή Ράχη (Εικόνα 16) ως αποτέλεσμα της υποβύθισης  της Αφρικανικής πλάκας  κάτω από την πλάκα του  Αιγαίου και την  Ευρασιατική, κατά την περίοδο Μειοκαίνου- Πλειοκαίνου, που συνεχίζει να εξελίσσεται σήμερα και θα συνεχίσει και στο μέλλον. Η τεκτονική δομή της Μεσογειακής ράχης αντιστοιχεί σ ένα σύνολο λεπιώσεων και πτυχώσεων που δημιουργούν (Δ. Παπανικολάου, 2015) νότια της Κρήτης μία νέα υποθαλάσσια οροσειρά “εν τω γεννάσθαι”. Η Μεσογειακή Ράχη εμπεριέχει σημαντικούς στόχους  παρουσίας ενεργών πετρελαϊκών συστημάτων (Α. Φώσκολος, Η. Κονοφάγος &  Αlain Bruneton).

 Ένας από αυτούς  είναι η παρουσία πλέον των 60 χαρτογραφημένων λασποηφαιστείων με εκλύσεις φυσαλίδων πυρολυτικού φυσικού αερίου και τεράστια αποθέματα υδριτών δηλαδή παγωμένου ενυδατωμένου μεθανίου. Το υπερκαύσιμο αυτό που αποτελεί ένα σημαντικό  “εν δυνάμει”  ενεργειακό δυναμικό, με τις παρούσες συνθήκες δεν είναι εκμεταλλεύσιμο  αλλά  εικάζεται ότι στο μέλλον  με την πρόοδο της τεχνογνωσίας θα τύχει εκμετάλλευσης. Εκτός όμως από το στόχο αυτό η γεωλογική δομή της Μεσογειακής Ράχης όπως είναι η  εμφάνιση ενός μεγάλου αριθμού συμπλεγμάτων λεπιώσεων και πτυχώσεων του λεγόμενου Πρίσματος Επαύξησης (Accretionary Prism Complex), αποτελεί υπό κατάλληλες συνθήκες, ερευνητικό στόχο εντοπισμού μεγάλων αποθεμάτων φυσικού αερίου ή και πετρελαίου. Για το λόγο αυτό σήμερα η Ανατολική Μεσόγειος ενέχει τεράστια γεωπολιτική σημασία.

Ο Επίλογος

Ο γεωλογικός χρόνος λοιπόν είναι ο καταλύτης της μακραίωνης εξελικτικής ιστορίας της γης, η οποία συνεχίζεται σήμερα και θα συνεχίζεται πιθανώς για δισεκατομμύρια χρόνια ακόμη στο μέλλον και με νέα είδη ζωής, μη εξαιρουμένης και της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους . Όπως πολύ σοφά αναφέρει σε άρθρο του ο διακεκριμένος καθηγητής Γεωλογίας του ΑΠΘ Δρ. Σ. Παυλίδης …“Η μελέτη και συνειδητοποίηση του γεωλογικού χρόνου από τον άνθρωπο σήµερα δίνει µια άλλη σημαντική διάσταση στην ανθρώπινη σκέψη για τη διαχρονική κατανόηση του περιβάλλοντος, τη μεταβλητότητα και ποικιλομορφία του, και την ιστορική πορεία του ανθρώπου μέσα σ’ αυτό. Ίσως αποτελεί τη σατανικότερη συμβολή της γεωλογίας στη σύγχρονη σκέψη”….

Έτσι λοιπόν κάθε άποψη που διατυπώνεται σχετικά με την επιρροή της ανθρώπινης δραστηριότητας στην εξέλιξη του πλανήτη θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη και τον παράγοντα του γεωλογικού χρόνου και τη σημασία του, όπως προκύπτει από τα στοιχεία και δεδομένα των μέχρι σήμερα ερευνών και μελετών μερικά από τα οποία παρουσιάστηκαν επιγραμματικά στο άρθρο αυτό.

• ΑΠΘ: Το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπος. http://www.geo.auth.gr/765/6_santorini/65_kolumbo.htm
• ΑΠΘ: Ηφαιστειότητα σε περιβάλλον απόκλισης http://www.geo.auth.gr/765/1_dynamics/13_divergent.htm
•  Βικιπαίδεια: Παγγαία.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%B3%CE%B3%CE%B1%CE%AF%CE%B1
•  Βικιπαίδεια: Τεταρτογενής περίοδος
•  Boutaud Anne-Sophie, 2018: When Earth was a Snowball. Article CNRS News. Gilles Ramstein Climatologist. https://news.cnrs.fr/articles/when-earth-was-a-snowball
•   Geological Society of America: Geologic Time Scale 
•  Egno (Ταξίδι στη γνώση): Γη: Μελέτη υποστηρίζει ότι το γήινο μαγνητικό πεδίο είναι πιο απλό από ότι πιστεύουμε. Πηγή: Oregon State University.https://egno.gr/2017/07/gi-meleti-ipostirizoi-oti-giino-magnitiko-pedio-oinai-pio-aplo-apo-oti-pistevoume/
•  S. Kilias, P. Nomikou, D. Papanikolaou, P. Polymenako, A. Godelitsas, A. Argyraki, S. Carey , P. Gamaletsos, T. Mertzimekis, , E. Stathopoulou, J. Goettlicher, R. Steininger. K. Betzelou, I. Livanos, C. Christakis, K. Croff Bell, & M. Scoullo, 2013: New insights into hydrothermal vent processes in the unique shallow-submarine arc-volcano, Kolumbo (Santorini), Greece Sci. Rep.3, 241;DOI;10.1038/srep02421 “Scientific Reports (Nature Publishing Groupe).
•  News 247 2019: Μετακινείται ασυνήθιστα γρήγορα ο βόρειος μαγνητικός πόλος της Γης από Καναδά προς Σιβηρία. Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ, Nature.
•  ΝΟΙΑΖΟΜΑΙ, 2017: “ Υδρίτη αγάπη μου” – Τρισεκατομμύρια Ευρώ για την Ελλάδα από υπερκαύσιμο παγωμένου Μεθανίου. https://www.noiazomai.gr/2017/05/hydrates-greece.htm 
• Ο Ελληνικός Ορυκτός Πλούτος by Peter Tzeferis, 2019: Το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Kolumbo, Σαντορίνη.  
•  Παυλίδης, Σ. : Ο άνθρωπος στα όρια του γεωλογικού χρόνου.
•  Παυλίδης, Σ. : Ο γεωλογικός χρόνος, αλλαγές στη γη και τους ζωικούς οργανισμούς.
•  Physics 4u: Οι κύκλοι του Milankovic – Οι τέσσερις εποχές και η τροχιά της Γης http://www.physics4u.gr/articles/2004/milankovitch.html
•  Physics 4u: Πού οφείλεται το μαγνητικό πεδίο της Γης. http://www.physics4u.gr/faq/earthdynamo.html
•  Scotese Christopher 2017: Anim
•  Taylor Combaluzier: African and Arabian tectonic plateshttps://africa-arabia-plate.weebly.com/
•  Φώσκολος Α., Κονοφάγος Η. & Bruneton A. 2012: Οι συγκλίνουσες λιθοσφαιρικές πλάκες και η ταυτόχρονη ύπαρξη πρίσματoς επαύξησης και λασποηφαιστείων στην υπεράκτιο Νότια Κρήτη. Νέες προοπτικές εντοπισμού κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Ελλάδα.www.rieas.gr/images/aoz3.pdf
•  Wegener, File: Snider-Pellegrini Wegener fossil map.svg https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Snider-Pellegrini_Wegener_fossil_map.svg
•  Wikipedia: Great Oxygenation Event.https://en.wikipedia.org/wiki/Great_Oxygenation_Event
•  Wikipedia: Joseph Kirschvink.https://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_Kirschvink
•  Wikipedia: Snowball Earth.https://en.wikipedia.org/wiki/Snowball_Earth
•  Wikipedia: Mesohippus https://en.wikipedia.org/wiki/Mesohippus
•  Wikipedia: Ring of Fire https://en.wikipedia.org/wiki/Ring of Fire
•  https://alchetron.com/Panthalassa