Δρ. Πέτρου Τζεφέρη, συγγραφέα, Γ.Δ/τη Ορυκτών Πρώτων Υλών ΥΠΕΝ, αναδημοσίευση από το Newsletter, ΣΜΕ]
Εχει σημασία αλήθεια αν το σημαντικότερο μαρμάρινο άγαλμα του αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου (βρέθηκε στην Prima Porta, Ρώμη) που κοσμεί το μουσείο του Βατικανού είναι από Παριανό μάρμαρο; Και ότι χρειάστηκε να εφαρμοστούν σύγχρονες ειδικές μέθοδοι (αρχαιομετρικές, φασματοσκοπικές, ισοτόπων C-O κλπ.) για να αποδειχτεί τελικά ότι (και) γι’ αυτό οι Ρωμαίοι προτίμησαν το Παριανό μάρμαρο και όχι εκείνο της Καράρα στο οποίο είχαν ενδεχομένως ευκολότερη πρόσβαση;
Αλήθεια πόσοι γνωρίζουν από πού προέρχεται το μάρμαρο από το οποίο έχουν δομηθεί τα αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής τέχνης; O Eρμής του Πραξιτέλη, η Αφροδίτη της Μήλου, ο Αρπιστής της Κέρου κ.α. Κι ακόμη τα αγάλματα που βρέθηκαν στα παλάτια των Ρωμαίων αυτοκρατόρων ή τα νεώτερα Αναγενησσιακά, που σήμερα κοσμούν τα μουσεία του Καπιτωλίου, του Βατικανού, την Βασιλική του Αγίου Πέτρου (πχ τα αγάλματα του Δαβίδ και της Πιετά του Μιχαήλ Άγγέλου) και πλήθος άλλα;
Από τί υλικό είναι τα μεγάλα εμβληματικά αρχιτεκτονήματα όπως ο Παρθενώνας, το Κολοσσαίο της Ρώμης, ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο ή ακόμη και νεώτερα όπως οι προσκυνηματικοί τόποι στη Μέκκα και τη Μεδίνα της Σαουδικής Αραβίας και το μουσείο Getty του Λος Αντζελες;
Όταν, την ίδια στιγμή ο (Γερμανός, H. Fischer) διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου, παρότι δεν αμφισβητεί την προέλευση (“provenance”), ισχυρίζεται μετά παρρησίας ότι η Ελλάδα δεν είναι ο νόμιμος ιδιοκτήτης των Ελγινείων του Παρθενώνα (αλλά οι επίτροποι του μουσείου!!) και συνεπώς αυτά ούτε επιστρέφονται, ούτε δανείζονται στην Ελλάδα. Κι ακόμη ότι δεν έχει νόημα το point περί κατακερματισμού και διαίρεσης, διότι ούτως ή άλλως τα έργα αυτά βρίσκονται εκτός του αρχικού τους πλαισίου και η τοποθέτησή τους στο μουσείο Ακρόπολης (μαζί με τα υπόλοιπα) δεν τα επαναφέρει στο φυσικό περιβάλλον για το οποίο δημιουργήθηκαν!!Θα μου πείτε τι αξία μπορεί να έχει η προσέγγιση αυτή, όταν την ίδια στιγμή τα ίδια τα ελληνικά έργα τέχνης, ανεξαρτήτως προέλευσης της πρώτης ύλης, έχουν ταξιδέψει και φιλοξενούνται σε μουσεία της αλλοδαπής, χωρίς μεγάλες ελπίδες επιστροφής; Όταν για παράδειγμα, υπάρχει μετόπη του Παρθενώνα που παριστάνει ακέφαλο Κένταυρο (από την πάλη των Θεσσαλών Λαπιθών ενάντια στους Κενταύρους) η οποία βρίσκεται εδώ και 200 χρόνια στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου, ενώ την ίδια στιγμή το κεφάλι του Κενταύρου βρίσκεται στο Γερμανικό μουσείο του Würzburg. Και φυσικά αμφότερα δεν επιστρέφονται!
Δυστυχώς την ανωτέρω συμπεριφορά την έχουμε πλέον εμπεδώσει. Οι τακτικισμοί και οι οικονομικές σκοπιμότητες των σημερινών μεγάλων μουσείων του κόσμου δεν θα λείψουν ποτέ αλλά κατά την άποψή μας δεν θα πρέπει να επηρεάζουν τουλάχιστον την αξία της πληροφορίας που αφορά την προέλευση.
Γενικότερα, η άποψη ότι όλα τα μνημεία της τέχνης όπου κι αν εκτίθενται και από οποιοδήποτε υλικό κι αν κατασκευάστηκαν, αποτελούν μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομάς (και είναι σωστό αυτό), δεν αναιρεί την επιστημονική και ιστορική αξία (αλλά και τις πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις) της προέλευσης, τόσο για την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας όσο και ως συμβολή στην ιστορία της τέχνης.
Επιπλέον, η γνώση αυτή μας δίνει σημαντικές πληροφορίες για την διακίνηση του μαρμάρου, τα εμπορικά δίκτυα, την τέχνη, την πολιτιστική κουλτούρα του κάθε τόπου κ.α. Τέλος, η υπόδειξη του αρχαίου λατομείου από το οποίο έχει προέλθει το μάρμαρο θεωρείται χρήσιμη για τις εργασίες αποκατάστασης, συντήρησης ή αναστύλωσης των μνημείων ώστε η τυχόν προσθήκη υλικών να προέρχεται από την ίδια πηγή με στόχο τη διατήρηση της υλικής υπόστασης και της αυθεντικότητάς τους.
Αυτό σημαίνει ότι όταν κατά τη διάρκεια των έργων συντήρησης ενός μνημείου είναι απαραίτητη η προσθήκη αρχιτεκτονικών μελών, αυτά θα πρέπει να προέρχονται το δυνατόν από τις ίδιες πηγές, ώστε να μην αλλοιωθεί η αυθεντικότητα του μνημείου. ώστε τα τμήματα που λείπουν ή έχουν καταστραφεί, να συμπληρωθούν από το ίδιο πέτρωμα και να μην παρατηρούνται αισθητικές αστοχίες που προσβάλουν το μνημείο. Ηδη αυτό γίνεται στην Ακρόπολη και σε άλλα μνημεία μας, από το λευκό («πεντελικό») μάρμαρο που εξορύσσεται και σήμερα από το (παρακείμενο στην Πεντέλη) Διονυσοβούνι Αττικής (φωτ.).