Τουλάχιστον 58 άνθρωποι νεκροί και εκατοντάδες αγνοούνται (σημερινή καταγραφή, 28.01.2019) μετά την κατάρρευση ενός φράγματος τελμάτων (απορριμμάτων επεξεργασίας) στο ορυχείο σιδηρο-μεταλλεύματος Córrego de Feijão mine, Brumadinho, Região Metropolitana de Belo Horizonte, Minas Gerais, που ανήκει στην εταιρεία Vale SA, ανακοίνωσαν οι υπηρεσίες της Βραζιλίας (Παρασκευή, 25.01.2019).
Η εταιρεία και οι τοπικές αρχές ανέφεραν ότι τα απόβλητα τελμάτων που διέρρευσαν από το Feijão (iron ore mine) μετακινήθηκαν στην περιοχή όπου βρίσκονταν τα κτίρια των διοικητικών υπηρεσιών της εταιρείας αλλά και στην τοπική κοινότητα Vila Ferteco, κοντά στην πόλη Brumadinho της πολιτείας Minas Gerais.
Σημειωτέον, ότι πριν από τρία χρόνια είχε σημειωθεί αντίστοιχο ατύχημα στη Βραζιλία, όταν ένα μεγαλύτερο φράγμα τελμάτων, σε κοντινή απόσταση, το Samarco Fundão, που ανήκε από κοινού στις εταιρείες Vale και BHP Billiton κατέρρευσε, παρασύροντας στις λάσπες πολλά σπίτια και 19 ανθρώπους που βρέθηκαν νεκροί. Το μεταλλείο Samarco παρήγαγε περίπου 30 εκατομμύρια τόνους σιδηρομεταλλεύματος ετησίως, περίπου δηλ. το 10% της παραγωγής της
Βραζιλίας.
Η πτώση του συγκεκριμένου φράγματος απελευθέρωσε 12 εκατομμύρια κυβικά μέτρα τελμάτων, ποσότητα πολύ μικρότερη από τα 50 εκατ. κυβικά μέτρα του Samarco Fundão, 2015. Εντούτοις οι νεκροί είναι αρκετά περισσότεροι. Φαίνεται πως τα παθήματα δεν γίνονται μαθήματα για την Βραζιλία.
Δεν είναι η πρώτη φορά που γράφουμε άρθρο με τον ίδιο περίπου τίτλο.
Minas Gerais: όταν τα παθήματα δεν γίνονται μαθήματα…once again
Sludge spill in Hungary: Οταν τα παθήματα δεν γίνονται μαθήματα…
Οταν τα παθήματα δεν γίνονται μαθήματα…
Από το Exxon Valdez (1989) μέχρι το ατύχημα στην πλατφόρμα άντλησης πετρελαίου της BP στον πολύπαθο Κόλπο του Μεξικού (2010) πέρασε αρκετός καιρός. Και για να έρθουμε στην ασφάλεια των τελμάτων, από το Baia Mare (Ρουμανία, 2000) μέχρι το ατύχημα με την κόκκινη αλκαλική λάσπη στο Κόλονταρ της Ουγγαρίας (Kolontár, Hungary, 2010)
κύλησε επίσης πολύ νερό στο αυλάκι. Οι εταιρείες είναι πλέον εφοδιασμένες
σήμερα με τα διεθνή περιβαλλοντικά πρότυπα (ISO 14001 κλπ) και τα
ευρωπαϊκά κράτη εφαρμόζουν πλέον τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες για την
Περιβαλλοντική Ευθύνη (2004/35/ΕΚ) και τα Εξορυκτικά Απόβλητα (2006/21/ΕΚ). Επίσης στην ΕΕ, στο πλαίσιο εφαρμογής της Οδηγίας 2006/21/ΕΚ, έχουμε νέο σχετικό BREF όπου περιγράφονται οι βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές (ΒΔΤ), όσον αφορά στη διαχείριση των στείρων εξόρυξης και των αποβλήτων κατεργασίας (τελμάτων) που παράγονται από τις εξορυκτικές δραστηριότητες.Τέλος σε πολλές περιπτώσεις εφαρμόζεται η τεχνολογία της “ξηρής απόθεσης“, μετά από ξήρανση σε φιλτρόπρεσσες, όπου αφαιρείται μεγάλο ποσοστό της υγρασίας και η απόθεση είναι σε ημίξηρη κατάσταση με επιπλέον συμπίεση.
New BAT document (MTWR BREF) for the Management of Waste from the Extractive Industries (2006/21/EC)
Aναθεώρηση των Βέλτιστων Τεχνικών (ΒΑΤ) στη διαχείριση των εξορυκτικών αποβλήτων
Δυστυχώς όλα τα παραπάνω αποδεικνύονται “έπεα πτερόεντα” για την μεταλλεία και τις αρχές της Βραζιλίας. Ειλικρινά δεν είμαι σε θέση να εικάσω αν οι καταστροφές αυτές θα είχαν αποφευχθεί στην περίπτωση που η νομοθεσία παγκοσμίως ήταν ακόμη αυστηρότερη (πχ αν εφαρμοζόταν παντού το αυστηρό ευρωπαϊκό πλαίσιο), αν οι ελεγκτικές υπηρεσίες ήταν αποτελεσματικότερες, κατάλληλα στελεχωμένες και ασκούσαν ενδελεχή εποπτικό επιτόπιο έλεγχο υποχρεώνοντας σε συνεχές monitoring και εμπεριστατωμένα σχέδια ετοιμότητας και αντιμετώπισης έκτακτης ανάγκης (Emergency Preparedness & Response Plan). Οπως λέει ένας πολύπειρος συνάδελφος “τα φράγματα τελμάτων πάντα θα πέφτουν, όπως και τα αεροπλάνα.. Το ζήτημα είναι εμείς να έχουμε κάνει τα πάντα ώστε να το προβλέψουμε και να το προλάβουμε…“
Chronology of major tailings dam failures (from 1960)
Ούτε πάλι, αν είχαμε αναθεωρήσει πλήρως την πολιτική και τακτική μας σκέψη αναφορικά με αυτές τις επενδύσεις. Αν το σύνθημα δεν ήταν «Drill, baby, Drill» αλλά «Stall, baby, stall». Αν δεν ήταν “ό,τι είναι δυνατόν να γίνει, ας το κάνουμε!” αλλά “Homo sum, humani nihil a me alienum puto”..
Περιβαλλοντική Ηθική και Περιβαλλοντική Παιδεία
Ανάμεσα στα δύο άκρα όμως ίσως υπάρχει η λύση. H λύση που δεν απορρίπτει τα πάντα a priori (μηδενική λύση) αλλά εντάσσει την ορθή μεταλλευτική κουλτούρα στην περιβαλλοντική ηθική. Και η λύση αυτή δεν είναι ούτε στο πρότυπο της Κίνας, ούτε σε εκείνο της Λατινικής Αμερικής. Οπου οι εταιρείες υποκρίνονται ότι εφαρμόζουν τον νόμο και οι αρχές με τη σειρά τους υποκρίνονται ότι ελέγχουν. Ισως βρίσκεται σε μια προσαρμογή του Σκανδιναβικού μεταλλευτικού μοντέλου (γενικότερα του Ευρωπαϊκού) στο μέτρο και στο βαθμό που αυτό μπορεί να εφαρμοστεί στον κάθε τόπο!
Και φυσικά όταν ο καθένας από εμάς που ασχολείται με το αντικείμενο, κάνει καθημερινά πράξη με απόλυτη σχολαστικότητα όλα τα προληπτικά μέτρα ασφαλείας που απαιτούνται και τα οποία προβλέπονται στους νόμους, τις ευρωπαϊκές οδηγίες, τους κανόνες της επιστήμης και τεχνικής αλλά και την κοινή λογική.. Ανεξαρτήτως κόστους, διότι η ασφάλεια, η υγεία και τελικά η ζωή αποτελούν υπέρτατα αγαθά, αυστηρά μη ανανεώσιμα. Οταν χαθούν, χάνονται για πάντα και για το λόγο αυτό δεν πρέπει σε καμία περίπτωση και για κανένα λόγο να διακυβεύονται.
[του Πέτρου Τζεφέρη] [by Tzeferis Petros]