ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑΣΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΟ ΛΑΥΡΙΟ

Το ελλειψοειδές σχήμα του αρχαίου θεάτρου του Θορικού. Μια πιθανή εξήγηση (II)

Φωτ.6. Γεωλογικός Χάρτης του Θορικού από: Scheffer, C., Tarantola,Α., Vanderhaeghe,O. Voudouris,P., Rigaudier, T., Photiades, A., Morin, D., Alloucherie, A. 2017.

Δρ. Δημήτρης Μπίτζιος ,  Δρ. Πέτρος Τζεφέρης

Εντούτοις, επιτρέψτε μας να δώσουμε και μια ακόμη διάσταση στην ερμηνεία του θέματος η οποία σχετίζεται περισσότερο με την γεωλογική και κοιτασματολογική γνώση των αρχαίων μεταλλευτών του Λαυρίου καθώς και την έντονη αλλά πολύ καλά δομημένη χωροταξικά μεταλλευτική δραστηριότητα της εποχής.

Το 2017 δημοσιεύθηκε στο έγκριτο διεθνές επιστημονικό περιοδικό “Tectonophysics” τα πορίσματα γεωλογικής και μεταλλογενετικής μελέτης με έμφαση στην περιοχή του λόφου Βελατούρι – Θορικού από μία επίλεκτη επιστημονική ομάδα από την Γαλλία, την Ελλάδα και τον Καναδά (Scheffer, C., Tarantola,Α., Vanderhaeghe,O. Voudouris,P., Rigaudier, T., Photiades, A., Morin, D., Alloucherie, A., 2017). Η μελέτη αυτή περιλαμβάνει και γεωλογικό χάρτη της περιοχής Θορικού- Βελατούρι (Φωτό 6).

Φωτ.7. Τμήμα του γεωλογικού χάρτη της Φωτό 4, από Scheffer, C., Tarantola,Α., Vanderhaeghe,O. Voudouris,P., Rigaudier, T., Photiades, A., Morin, D., Alloucherie, A. 2017.

Από τα στοιχεία του χάρτη αυτού σε συνδυασμό  και με το κείμενο της μελέτης προκύπτουν τα ακόλουθα ενδιαφέροντα, νέα στοιχεία:

1. Στους πρόποδες του λόφου Βελατούρι αναπτύσσονται η “Κατώτερη Tεκτονική Eνότητα” με την παρουσία του “Ανωτέρου Μαρμάρου” και η υπερκείμενη “Ανώτερη Τεκτονική Ενότητα”. H μεταξύ τους επαφή (1η επαφή) σηματοδοτείται από το Ρήγμα Αποκόλλησης της Λαυρεωτικής. Το “Ανώτερο Μάρμαρο” αποτελείται από λευκά μάρμαρα (με κίτρινο χρωματισμό στις Φωτό 6 & 7) και τεφροκύανα μάρμαρα (με μπλε χρώμα στις Φωτό 6 & 7).

Φωτ. 8. Η είσοδος της αρχαίας μεταλλευτικής Στοάς Νο 3 στο Θορικό λίγα μέτρα δυτικά του θεάτρου. Μπροστά από τη στοά διακρίνεται το οξειδωμένο μετάλλευμα Pb-Ag, Zn, Fe, Cu, Mn του Νότιου μεταλλοφόρου ορίζοντα. Πιθανολογείται ότι εφαρμόσθηκε αρχικά από τους αρχαίους μεταλλευτές η υπαίθρια εξόρυξη και μετά ακολούθησε η όρυξη των υπόγειων έργων.
Φωτ.9. Λεπτομέρεια του Νότιου μεταλλοφόρου ορίζοντα μπροστά από τη στοά Νο 3. Σύμφωνα με τις διαπιστώσεις της Βελγικής Αρχαιολογικής σχολής, η στοά Νο3 αποτελεί πιθανότατα την αρχαιότερη μεταλλευτική δράση στην Ευρώπη

2. Έχουν οριοθετηθεί και χαρτογραφηθεί στην επιφάνεια δύο μεταλλοφόροι ορίζοντες ο Βόρειος και ο Νότιος (Φωτο 7). Περιέχουν μετάλλευμα Pb-Ag,Zn, Fe, Cu (1ης επαφής) πάχους περίπου 1 μέτρου (0,60-0,80μ.), που αναπτύσσονται κυρίως μέσα στα τεφροκύανα μάρμαρα. Υπόγειες δαιδαλώδεις μεταλλευτικές στοές και φρέατα έχουν ορυχθεί από τους αρχαίους μεταλλευτές για την έρευνα και εκμετάλλευση του Αργυρό-μολυβδούχου μεταλλεύματος των δύο μεταλλοφόρων αυτών οριζόντων.

3. Στο χάρτη της Φωτό 7 απεικονίζεται η θέση του αρχαίου θεάτρου του Θορικού που βρίσκεται ανάμεσα στους δύο μεταλλοφόρους ορίζοντες. Επίσης εκατέρωθεν του θεάτρου σημειώνονται οι θέσεις αρχαίων στοών για την εξόρυξη του μεταλλεύματος. Δυτικά και λίγα μέτρα από το θέατρο εντοπίζεται η μεταλλευτική στοά Νο 3 που έχει μερικώς αναστηλωθεί. Μπροστά από την στοά αυτή εντοπίζεται επιφανειακά η οξειδωμένη μεταλλοφορία του “Νότιου μεταλλοφόρου ορίζοντα” (Φωτό 8 & 9), την οποία φαίνεται να εκμεταλλεύτηκαν οι αρχαίοι μεταλλευτές αρχικά με την μέθοδο της υπαίθριας εξόρυξης. (προφορική ενημέρωση από την αρχαιολόγο Δρ. Μ. Νάζου συνεργάτη της επιστημονικής ομάδας του Καθηγητή D. Morin) και στη συνέχεια με την στοά Νο 3.

4. Το Θέατρο είναι κατασκευασμένο σε χώρο ανάμεσα στους δύο μεταλλοφόρους ορίζοντες (Φωτό 7), ώστε η λειτουργία του θεάτρου να μην εμποδίζει τις εξορυκτικές εργασίες αλλά και να μην επηρεάζεται η δραστηριότητά του από τα μεταλλευτικά έργα. Επισημαίνεται ότι τόσο η περίοδος του κατώτερου κοίλου (μέσα 5ου π.Χ αι.) όσο και η περίοδος προσθήκης του ανώτερου κοίλου (μέσα του 4ου π.Χ αι.), συμπίπτουν με την μεγάλη ακμή των μεταλλευτικών έργων και την παραγωγή αργύρου στο Θορικό και γενικότερα στο Λαύριο.

5. Ο μεγάλος άξονας του ελλειψοειδούς είναι σχεδόν παράλληλος με την γεωγραφική ανάπτυξη των μεταλλοφόρων οριζόντων (Φωτό 7). Φαίνεται ότι συνειδητά επιλέχθηκε η ελλειψοειδής μορφή, διότι αν είχε εφαρμοσθεί το συνηθισμένο ημικυκλικό σχήμα τότε για να διατηρηθεί η ίδια χωρητικότητα του Θεάτρου, η ακτίνα του ημικύκλιου θα έπρεπε να ήταν μεγαλύτερη από τον μικρό ημι-άξονα του ελλειψοειδούς, με αποτέλεσμα να χρειάζεται να επεκταθεί το βόρειο όριο του θεάτρου , επικαλύπτοντας κατά τόπους τον βόρειο μεταλλοφόρο ορίζοντα και δημιουργώντας προβλήματα στο αρμονικό συνδυασμό μεταλλευτικής και κοινωνικής – πολιτιστικής δραστηριότητας της εποχής. Επιπλέον στη περίπτωση της εφαρμογής της ημικυκλικής μορφής θα έμεναν χωρίς λόγο ελεύθεροι χώροι, που ανήκουν σήμερα στην ανατολική και δυτική πλευρά του θεάτρου, οι οποίοι όμως μη περιέχοντας μετάλλευμα δεν αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης. Συνεπώς, αν δεχθούμε το ανωτέρω σκεπτικό, ορθά επιλέχτηκε η ελλειψοειδής μορφή του θεάτρου διότι μόνον αυτό το σχήμα δεν δημιουργεί δυσμενείς επιπτώσεις στην παρακείμενη μεταλλευτική δραστηριότητα.

Συμπερασματικά, η πρόσφατη γεωλογική χαρτογράφηση της περιοχής Θορικού, μας έδωσε νέα στοιχεία που μας επέτρεψε να δώσουμε μία πιθανή απάντηση στο αρχαιολογικό ερώτημα “γιατί το ιδιόμορφο ελλειψοειδές σχήμα του θεάτρου του Θορικού;”. Φαίνεται ότι οι αρχαίοι μεταλλευτές έκαναν έναν χωροταξικό σχεδιασμό για την αρμονική συνύπαρξη της μεταλλευτικής και πολιτιστικής δραστηριότητας και σε αυτό τους βοήθησε η ελλειψοειδής κατασκευή του Θεάτρου. Είχαν προβλέψει ακόμη και την δυνατότητα επέκτασης του θεάτρου, που η κατασκευή του άρχισε στα τέλη του 6ου αι. π.Χ. και ολοκληρώθηκε στα μέσα του 4ου αι. π.Χ., ώστε να μην δημιουργηθούν μελλοντικά προβλήματα στη μεταλλευτική εξόρυξη που αποτελούσε τη κύρια δραστηριότητα του αρχαίου Θορικού και του Λαυρίου γενικότερα.

Ας τους αντιγράψουμε λοιπόν και εμείς, mutatis mutandis, ώστε να αξιοποιήσουμε τον ορυκτό μας πλούτο στo πλαίσιo μιας αρμονικής κατά το δυνατόν ανάπτυξης με άλλες τομεακές δραστηριότητες όπως η γεωργία, η κτηνοτροφία, η ενέργεια και ο τουρισμός.

[Αναδημοσίευση από το https://www.huffingtonpost.gr]

Το ελλειψοειδές σχήμα του αρχαίου θεάτρου του Θορικού. Μια πιθανή εξήγηση (I)



Βιβλιογραφικές αναφορές:
Ανασκαφή, 2016: “5.000 χρόνια πριν την εποχή μας, εξόρυξη αργύρου στις όχθες του Αιγαίου” 05-02-2016. anaskafi.blogspot.com/2016/02/5000.html
“Αρχαίο Θέατρο Θορικού. : Μια όμορφη περιήγηση στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό” www.forkeratea.com/2011/09/blog-post_7909.html
Οικονομάκου,Μ.: Θορικός στη Λαυρεωτική. odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2468
ΔερμάτηςΓ:Θορικός. Το αρχαίο Θέατρο, Δήμος Λαυρεωτικής, 2010, σελ.177.
Βαλαβάνης Π: Σύντομο περίγραμμα της έρευνας για το Διονυσιακό θέατρο, τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Παν. Αθηνών 2009, σ.83-109.
T. Hackens: Le Theatre, Thorikos I., 1963. σ.105-118 και Le theatre, Thorikos III, 1965, Bryxelles, 1967, σ.75-96.
Scheffer, C., Tarantola,Α., Vanderhaeghe,O. Voudouris,P., Rigaudier, T.,Photiades, A.,Morin, D., Alloucherie, A. 2017: The Lavrion Pb-Zn-Fe-Cu-Ag detachment-related district (Attica, Greece): Structural control on Hydrothermal flow and element transfer-deposition. Tectonophysics 717 (2017) 607-627.
Τζεφέρης, Π., 2018: Θορικός, η πρώτη Βιομηχανική πόλη της Ευρώπης. Huffpost 26-03-2018. www.huffingtonpost.gr/entry/thorikos-e-prote-viomechanike-pole-tes-eeropes_gr_5ab27141e4b004fe2469981a

Σχετικά Άρθρα