ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑΣΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΟ ΛΑΥΡΙΟΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ & ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ

Νεώτερα για το έκθεμα σιδηρών “δεσμών δουλείας” του Πανεπιστημίου του Freiberg

Οι αρχαίες στοές είχαν ελάχιστες διαστάσεις και οι μεταλλωρύχοι -δούλοι που εργάζονταν σε αυτές δεν μπορούσαν να είναι αλυσοδεμένοι για πρακτικούς τουλάχιστον λόγους!
Τα «δεσμά δουλείας», Μουσείο του Πανεπιστημίου Μεταλλευτικής και Τεχνολογίας του Freiberg (Σαξονία). Η φωτογραφία (πάνω) από το βιβλίο “Λαύριον” του καθηγητή του Παν/μίου Αθηνών Γ. Μαρίνου (1958). Η σημερινή φωτογραφία του εκθέματος υπόκειται σε πνευματικά δικαιώματα. Κάτω η ετικέτα του εκθέματος που εξηγεί ότι αποτελεί «δώρο» του μηχανικού Συνοδινού στον καθηγητή του στο Freiberg (1906).


ΜΙΑ ΑΝΕΠΙΣΗΜΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ FREIBERG, ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ ΕΚΘΕΜΑΤΟΣ ΣΙΔΗΡΩΝ ΔΕΣΜΩΝ ΜΕ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΑ ΟΣΤΟΥ.
[των Δρ. Δημήτρη Μπίτζιου και Πέτρου Τζεφέρη]

Στις 13-3- 2018 στην ιστοσελίδα «ΛΑΥΡΙΟ: ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΑΓΑΠΟΥΝ ΤΟ ΛΑΥΡΙΟ» αναρτήσαμε μία δημοσίευση σχετικά με την προσπάθεια να αντλήσουμε τεκμηριωμένα επιστημονικά στοιχεία για την προέλευση και τη φύση του εκθέματος στο Μουσείο του Πανεπιστημίου του Freiberg, που εικάζεται ότι πρόκειται για δεσμά από σιδερένιους δακτύλιους στα πόδια δούλου των μεταλλείων του Λαυρίου. Για το λόγο αυτό θεωρήσαμε σκόπιμο να απευθυνθούμε με επιστολή στο Πανεπιστήμιο του Freiberg, ώστε να μας παράσχουν τα επιστημονικά στοιχεία του εκθέματος αυτού και το οποίο είχε αναρτηθεί στο Site τους. Για την ενέργεια αυτή συμφώνησαν 73 άτομα όπως θα δείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση:

www.facebook.com/groups/853128118197932/permalink/915489465295130/

Στη συνέχεια ο Διαχειριστής του «ΛΑΥΡΙΟ: ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΑΓΑΠΟΥΝ ΤΟ ΛΑΥΡΙΟ» Δρ. Πέτρος Τζεφέρης έστειλε στις 4-4-2018 σχετική επιστολή στο Πανεπιστήμιο του Freiberg με το κατάλογο όλων των συμμετεχόντων που είχαν συνυπογράψει. Σας γνωστοποιώ ότι στην προσπάθεια αυτή βρήκαμε σημαντική βοήθεια από έναν αξιόλογο Έλληνα επιστήμονα τον Δρ. Μηχανικό Γιώργο Μπαράκο ερευνητή στο Institute of Mining & Special Civil Engineering του Πανεπιστημίου TU Bergakademie Freiberg.

Επιστολή
προς το Πανεπιστήμιο του Freiberg για το έκθεμα των “δεσμών δουλείας”
 

Επίσημη αντίδραση από το Γερμανικό Πανεπιστήμιο του Freiberg δεν είχαμε στο διάστημα αυτό από τον περασμένο Απρίλιο μέχρι σήμερα. Όμως ο ανωτέρω αξιόλογος Έλληνας ερευνητής του Γερμανικού Πανεπιστημίου και τον οποίο ευχαριστούμε, μας έστειλε μία απάντηση μέσω e-mail και πληροφοριακό υλικό (Treptow E.,1918) από τα οποία προκύπτουν τα ακόλουθα:

1. Το έκθεμα αυτό, δηλαδή τα δεσμά από δύο σιδερένιους δακτύλιους των ποδιών του δούλου με υπολείμματα οστού, δόθηκε το 1905 σαν “δώρο” από τον Δρ. Μηχανικό Ιωάννη Συνοδινό στον καθηγητή του, όταν σπούδαζε στο Πανεπιστήμιο του Freiberg. Στην επιγραφή που συνοδεύει το έκθεμα αναφέρεται ότι τα δεσμά αυτά εφαρμόσθηκαν σε ένα δούλο “που πέθανε σε στενές στοές της Καμάριζας του Λαυρίου”.

2. Ο Έλληνας ερευνητής του Πανεπιστημίου Freiberg Δρ. Γ. Μπαράκος, προέβη σε συζητήσεις με τους καθηγητές του Πανεπιστημίου Dr.Norman Pohl και Dr. Andreas Benz, οι οποίοι – λαμβάνοντας υπόψη αφενός τη μορφή των σιδερένιων δεσμών και αφετέρου ότι κατά τον 2ο π.Χ., σημειώνονται εξεγέρσεις δούλων – εκτιμούν ότι τα δεσμά αυτά πιθανόν να ανήκουν στη Ρωμαϊκή περίοδο. Συγκεκριμένα πιθανολογούν ότι ανήκουν κατά την περίοδο 146 έως το 102 π.Χ. “οπότε, κατά την άποψή τους τερματίσθηκαν οι μεταλλευτικές εργασίες λόγω της εξέγερσης των δούλων”.

3. Δεν έχουν πραγματοποιηθεί από το Πανεπιστήμιο του Freiberg, κατά το διάστημα των 110 και πλέον ετών που βρίσκεται εκεί το αντικείμενο αυτό, εργαστηριακές εξετάσεις και ραδιοχρονολογήσεις του οστού κλπ για να προσδιορισθεί η ηλικία του εκθέματος.

File:20070616 AlteElisabeth.jpg
Historic silver mine “Alte Elisabeth” in Freiberg, Saxony, Germany.


Συμπερασματικά λοιπόν
και βασιζόμενοι στις διευκρινίσεις του ανωτέρου Έλληνα ερευνητή του Πανεπιστημίου του Freiberg, δικαιώνονται οι ενέργειες μας να διατυπώσουμε το ερώτημα ως προς το εάν υπήρχαν τεκμηριωμένα στοιχεία σχετικά με την προέλευση και την ηλικία του εκθέματος του Πανεπιστημίου του Freiberg που θεωρήθηκε από ορισμένους μελετητές ότι αποτελεί απόδειξη βασανισμού των δούλων στο Αρχαίο μεταλλευτικό Λαύριο της κλασικής περιόδου.Με τον ανωτέρω ερευνητή του Γερμανικού Πανεπιστημίου Δρ. Γ. Μπαράκο, ανταλλάξαμε απόψεις ότι θα πρέπει να εξετασθεί η δυνατότητα εργαστηριακού προσδιορισμού της ηλικίας του εκθέματος εφόσον όπως μας είπε εξασφαλισθεί η απαραίτητη χρηματοδότηση της μελέτης από ερευνητικό ή πανεπιστημιακό φορέα της Γερμανίας ή της Ε.Ε. Επίσης ο Δρ. Γ. Μπαράκος μας μετέφερε μία ανοιχτή πρόσκληση από το Γερμανικό Πανεπιστήμιο να το επισκεφθούμε και να ενημερωθούμε σχετικά από τους αρμόδιους καθηγητές. Τέλος μας ενημέρωσε ότι μεθοδεύεται μία επίσκεψη και περιήγηση στο Μεταλλευτικό Λαύριο καθηγητών και σπουδαστών του Πανεπιστημίου κατά το Σεπτέμβρη του 2019.

Ούτε η ακριβής τοποθεσία προέλευσης του εκθέματος έχει αποδειχθεί αλλά ούτε και η ηλικία του. Κατά συνέπεια απαιτούνται εργαστηριακές μελέτες αν θέλουμε να τεκμηριώνονται επιστημονικά τα επιχειρήματα μας για την δουλεία στο μεταλλευτικό Λαύριο της κλασικής εποχής κατά την οποία είχαμε την μεγαλύτερη παραγωγή των μεταλλείων αργυρούχου μολύβδου και επομένως και το μεγαλύτερο αριθμό των δούλων –μεταλλωρύχων.

Παραμένουμε λοιπόν στα αξιόλογα έμμεσα επιχειρήματα που έχουν διατυπωθεί από διακεκριμένους Έλληνες (Ε. Κακαβογίαννης, Κ. Τσάιμου) αλλά και ξένους ερευνητές αρχαιολόγους (S.Lauffer, H. Wilsdorf ) ότι χωρίς αμφιβολία η εργασία των αρχαίων “υπογειτών” ήταν εξαντλητική ιδιαίτερα δύσκολη, επίπονη και σκληρή. Συμφωνούν όμως ότι δεν μπορεί η συμπεριφορά των “ελεύθερων” απέναντι στους δούλους να ήταν απάνθρωπη και βάναυση διότι τα μεταλλεία δεν ανήκαν σε έναν άρχοντα όπως στην Άνω Αίγυπτο και την Ισπανία όπου ο ιστορικός Διόδωρος αναφέρει για τις επικρατούσες εκεί απάνθρωπες συνθήκες, αλλά μισθώνονταν σε παραχωρησιούχους και οι οποίοι ήταν υποχρεωμένοι να καταβάλουν φόρους και επομένως είχαν κάθε λόγο και όφελος να περιποιούνται τους εργαζόμενους, ώστε να είναι σε καλή κατάσταση για να αποδίδουν.

Επίσης οι δούλοι συνοικούσαν στους ίδιους οικισμούς με τους ελεύθερους (βλ. ανασκαφές στο Ασκληπιακόν) και απολάμβαναν κάποιων ανέσεων όπως π.χ. ντους με θερμό νερό, ενώ παρακολουθούσαν παραστάσεις μαζί με τους ελεύθερους στο Θέατρο του Θορικού, που είναι ένδειξη μη απάνθρωπης συμπεριφοράς κατά την αρχαία και ιδιαίτερα την κλασική περίοδο. Επιπρόσθετα για την ενδυνάμωση των παραπάνω επιχειρημάτων η καθηγήτρια αρχαιολόγος Κ. Τσάϊμου (1996) αναφέρει ότι κατά την κλασική περίοδο αντιστοιχούσαν 40 δούλοι σε κάθε ελεύθερο πολίτη, που σημαίνει ότι υπερίσχυαν αριθμητικά οι δούλοι και επομένως δεν είναι λογικό να πιστεύουμε ότι οι ολιγάριθμοι “ελεύθεροι” θα συμπεριφέρονταν προς αυτούς βάναυσα.


Αξίζει ένα μνημείο για τους δούλους (“ανδράποδα”) του Λαυρίου!

Σχετικά Άρθρα