ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑΣΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΟ ΛΑΥΡΙΟ

“ΦΡΕΑΤΑ ΟΡΥΤΤΕΙΝ”: οι γεωτρήσεις της αρχαίας εποχής

ΦΩΤΟ 1: Αρχαίο Φρέαρ στην Αγία Τρίαδα . Φωτογραφία από Κ. Λασκαρίδη.

 

[Από Δ. Μπίτζιο Dr. Γεωλόγο – Κοιτασματολόγο] [by Dr. D. Bitzios]


Τα Φρέατα (πηγάδια) ορύχθηκαν από τους αρχαίους μεταλλωρύχους στο Λαύριο για την διερεύνηση σε βάθος των μεταλλοφόρων επαφών των γεωλογικών σχηματισμών (ΦΩΤΟ 4 ), την περιχάραξη του κοιτάσματος, τον εξαερισμό (ελκυσμός του αέρα) των στοών (ΦΩΤΟ 4), τη μετακίνηση των εργαζομένων και τη μεταφορά του μεταλλεύματος (ΦΩΤΟ 3).

ΦΩΤΟ 2: Αρχαίο Φρέαρ στη Περιοχή Σπιθαροπούσι με χαρακτηριστική περιστροφή της διατομής του για δημιουργία τριγωνικών εσοχών για την πιθανή στήριξη κλιμάκων. Από D. Morin, R.Herbach & P. Rosenthal, 2012.
ΦΩΤΟ 3: Αναπαράσταση της μετακίνησης των εργαζομένων μέσα στα φρέατα για μεταφορά μεταλλεύματος. Από D. Morin, R.Herbach & P. Rosenthal, 2012

Πολλά είναι τέλεια λαξευμένα (ΦΩΤΟ 1), ενώ ορισμένα παρουσιάζουν χαρακτηριστική περιστροφή της διατομής τους (ΦΩΤΟ 2) με δημιουργία τριγωνικών εσοχών για τη στήριξη κλιμάκων για την μετακίνηση των εργαζομένων. Η μηνιαία προχώρηση της όρυξης του φρέατος εκτιμάται από τον Κ. Κονοφάγο (1980) ότι έφθανε έως τα 5μέτρα.Συγκεκριμένα το Αρχαίο Μεταλλευτικό Λαύριο χαρακτηρίζεται από ένα μεγάλο αριθμό φρεάτων διαστάσεων συχνά 1,30μ.Χ 1,90μ., που κατά τον καθηγητή Κ. Κονοφάγο (1980) υπερβαίνουν τον αριθμό 1000, με βάθη συνήθως 25-55μ., που μπορούσαν όμως να φθάσουν τα 85μ. και max. τα 120μ. Τα περισσότερα από αυτά ήταν κατακόρυφα αλλά έχουν βρεθεί και κεκλιμένα ή και με μορφή ζιγκ-ζαγκ.

Στο άρθρο αυτό θέλω να τονίσω τη μεγάλη σημασία που πρέπει να είχαν τα φρέατα για τους αρχαίους μεταλλευτές όσον αφορά στη διερεύνηση σε βάθος της γεωλογικής δομής και ιδιαίτερα των επαφών των ετερογενών γεωλογικών σχηματισμών μαρμάρων και σχιστολίθων όπου ως γνωστόν αναπτύσσεται κατά θέσεις η συμπαγής μεταλλοφορία αργυρούχου-μολύβδου, που εκμεταλλεύτηκαν οι αρχαίοι. Τα φρέατα αποτελούσαν για τους αρχαίους μεταλλευτές, ότι αντιπροσωπεύει η μεθοδολογία των γεωτρήσεων στην σύγχρονη μεταλλευτική έρευνα.

 

 

 

 

ΦΩΤΟ 4: Χαρτογράφηση (οι χρωματισμοί προστέθηκαν από το γράφοντα) του αρχαίου φρέατος Spi 6A συνολικού βάθους 92μ. Το παράλληλο φρέαρ 6Β μικρότερου βάθους, για την κυκλοφορία του αέρα. Από D. Morin, R.Herbach & P. Rosenthal, 2012.

Στη συνέχεια σε βάθος 44 μ. περίπου, συνάντησαν την λεγόμενη 2η επαφή δηλαδή μεταξύ του Ανώτερου Μαρμάρου και του υποκείμενου Μαρμαρυγιακού Σχιστολίθου. Συνέχισαν την όρυξη του φρέατος μέσα στον Μαρμαρυγιακό Σχιστόλιθο (με καφέ χρώμα στο σχεδιάγραμμα της ΦΩΤΟ 4), οπότε μετά από 22μ. περίπου (δηλαδή σε συνολικό βάθος από την επιφάνεια 66μ.) συνάντησαν την αναζητούμενη 3η επαφή δηλαδή μεταξύ της βάσης του Μαρμαρυγιακού Σχιστολίθου και του Κατωτέρου Μαρμάρου (με σκούρο μπλε χρώμα στο σχεδιάγραμμα – τομή της ΦΩΤΟ 4 ). Όπως είναι γνωστό η 3η αυτή επαφή είναι αυτή που φιλοξενεί κατά θέσεις τα σημαντικότερα από ποιοτικής και ποσοτικής άποψης αργυρο- μολυβδούχα μεταλλεύματα του Λαυρίου.Η ΦΩΤΟ 4, από την πολύ αξιόλογη εργασία της ερευνητικής ομάδας του καθηγητή D. Morin, R. Herbach & P. Rosenthal (2012), είναι αποκαλυπτική σχετικά με την γεωλογική και μεταλλευτική ερευνητική τεχνική των αρχαίων μεταλλευτών. Η γεωλογική χαρτογράφηση που πραγματοποίησε η ερευνητική αυτή ομάδα του καθηγητή D. Morin στο φρέαρ Sp6A στο Σπιθαροπούσι μας δείχνει ότι οι αρχαίοι μεταλλευτές ξεκίνησαν στη συγκεκριμένη περίπτωση την όρυξη από το Ανώτερο Μάρμαρο (με γαλάζιο χρώμα στο σχεδιάγραμμα – τομή της ΦΩΤΟ 4 ).

Βέβαια οι αρχαίοι μεταλλευτές φαίνεται να συνέχισαν την όρυξη του φρέατος αρκετά μέτρα (περίπου 26μ.) και μέσα στο Μάρμαρο, πιθανώς – κατά την άποψή μου – για να αποκλείσουν την περίπτωση να είναι μία ένστρωση ορίζοντα Μαρμάρου στη βάση του Σχιστόλιθου και να μην είναι το Κατώτερο Μάρμαρο. Όταν επιβεβαιώθηκε ότι ήταν πράγματι η 3η επαφή, τότε άρχισε η όρυξη μιας ερευνητικής στοάς (βλέπε σχεδιάγραμμα –τομή ΦΩΤΟ 4) για την αναζήτηση κοιτάσματος αργυρο-μολυβδούχου μεταλλεύματος.

ΦΩΤΟ 5: Ερευνητικό Φρέαρ στην περιοχή Στεφάνι Λαυρίου . Τα φρέατα αποτελούσαν για τους αρχαίους μεταλλευτές, ότι οι γεωτρήσεις στην σύγχρονη μεταλλευτική έρευνα. Ειδικά στο Λαύριο, η αναζήτηση αφορούσε κυρίως την περίφημη 3η επαφή, αυτή που φιλοξενούσε κατά θέσεις τα σημαντικότερα από ποιοτικής και ποσοτικής άποψης αργυρο- μολυβδούχα μεταλλεύματα του Λαυρίου.Φωτογραφία από Π. Τζεφέρη

Είναι επίσης πολύ πιθανόν οι αρχαίοι μεταλλευτές με τα πολυάριθμα φρέατα (πάνω από 1000) που είχαν ορύξει, να είχαν πραγματοποιήσει μία “γεωλογική χαρτογράφηση” βάθους του Λαυρίου, ώστε να οδηγηθούν με ασφαλέστερο τρόπο στον εντοπισμό κοιτασμάτων μεταλλευμάτων.Φαντάζεστε επομένως τη χαρά και την ικανοποίηση που θα αισθάνθηκαν οι αρχαίοι μεταλλευτές όταν το συγκεκριμένο φρέαρ συνάντησε την αναζητούμενη 3η επαφή, που αποτελούσε την αναγκαία προϋπόθεση για να ακολουθήσουν στη συνέχεια οι υπόγειες ερευνητικές εργασίες προκειμένου να εντοπίσουν κοίτασμα μεταλλεύματος. Αυτή η υποθετική συναισθηματική εικόνα των αρχαίων μεταλλευτών συνάγεται αν συγκρίνουμε τη χαρά και τον ενθουσιασμό που αισθάνονται, κατά τις σύγχρονες μεταλλευτικές δραστηριότητες, οι γεωλόγοι, οι μηχανικοί, οι γεωτρυπανιστές και οι εργαζόμενοι ενός εργοταξίου, όταν κάθε φορά οι γεωτρήσεις επιτυγχάνουν τους στόχους τους.

Συμπερασματικά λοιπόν τα ΑΡΧΑΙΑ ΦΡΕΑΤΑ για τους αρχαίους μεταλλευτές είχαν τη χρησιμότητα, που έχουν σήμερα οι ΓΕΩΤΡΗΣΕΙΣ για τους σύγχρονους γεωεπιστήμονες, μηχανικούς και τεχνικούς.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Ardaillon, E.,1897 : Les Mines de Laurium Antique, A. Fontemoin.
Κονοφάγος, Κ.Η.,1980: Το Αρχαίο Λαύριο και η Ελληνική Τεχνική Παραγωγής του Αργύρου. Εκδοτική Ελλάδος Α.Ε., Αθήνα, 458 σελ.
Morin, D., Herbach, R. and Rosenthal, P.,2012: The Laurion shafts, Greece: ventilation systems and mining technology in antiquity. Historical Metallurgy 46(1) 2012 9–18 p.
Μπίτζιος Δ., 2017: Παρουσίαση. Εντυπώσεις από ένα οδοιπορικό στο Αρχαίο και Νεότερο Μεταλλευτικό Λαύριο. Γιατί θα πρέπει να επισκεφθείτε το Λαύριο.
https://www.oryktosploutos.net/2017/08/blog-post_11.html
http://www.oryktosploutos.net/2017/08/blog-post_12.html#.WZAVzVGrTIU

Σχετικά Άρθρα