[του Πέτρου Τζεφέρη] [by Tzeferis Petros]
Η εξόρυξη και χρήση του μαρμάρου στην αρχαία Ελλάδα χάνεται στα βάθη των αιώνων. Ήδη από τη Νεοελληνική Εποχή (5.000π.Χ.) έχουμε μαρμάρινα γυναικεία εδώλια, ενώ αργότερα ακολουθεί και η σειρά των περίφημων κυκλαδικών εδωλίων.
Αργότερα, στην Ελληνιστική – Ρωµαϊκή Εποχή, έχουµε ενεργοποίηση των λατοµείων της Μικράς Ασίας, των οποίων το μάρμαρο διακινείται επίσης σε πολύ µεγάλες αποστάσεις, ιδιαίτερα από την Προκόνησσο, το Αφιόν και άλλες περιοχές της Καρίας και της Φρυγίας. Η Προκόννησος ειδικότερα διακινεί τεράστιες ποσότητες κατά την Βυζαντινή περίοδο σχεδόν σε όλη τη Μεσόγειο για διακοσµητικά τεχνήματα χριστιανικών εκκλησιών γεγονός στο οποίο συντείνει ασφαλώς η εξάπλωση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Κατά την Ρωµαϊκή εποχή έχουµε επίσης ενεργοποίηση των λατοµείων της Καράρα στην Ιταλία τα οποία κυριάρχησαν σε εξαγωγή µαρµάρου στους επόµενους χρόνους στη κεντρική και δυτική Ευρώπη.
Πολλά επιμέρους μάρμαρα προερχόμενα από τον Ελλαδικό χώρο όπως το μάρμαρο Λέσβου (marmo Lesbium) με το οποίο κατασκευάστηκαν η Αφροδίτη του Καπιτωλίου και το άγαλμα της Ιulia Pia που βρίσκεται στο μουσείο του Βατικανού στη Ρώμη, το μάρμαρο Χίου (marmor chium) από το οποίο προέρχονται οι κολόνες της πρόσοψης της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη, το μάρμαρο Ρόδου (marmor rodium) από το οποίο έχουν κατασκευαστεί γλυπτές διακοσμήσεις θυρών, παραθύρων και κιόνων στο Παλάτι Ιπποτών της Ρόδου.
Το ηφαιστειακό πέτρωμα των Κροκεών Λακωνίας, γνωστό και ως κροκεάτης λίθος των αρχαίων (lapis lacedaemonius) εξορύχθηκε στην θέση «Ψηφιά» περιοχή μεταξύ Κροκεών καί Στεφανιάς, όπου και σήμερα εντοπίζεται ο χώρος των αρχαίων λατομείων. Αντικείμενα από κροκεάτη λίθο βρέθηκαν στην ακρόπολη των Μυκηνών και στις ανασκαφές στο παλάτι του Βασιλιά Μίνωα στην Κνωσό της Κρήτης.
Ο κροκεάτης λίθος χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τούς Ρωμαίους στην κατασκευή αρχιτεκτονικών μελών, ορθομαρμαρώσεων και μαρμαροθετημάτων, με τα οποία διακοσμούνται δημόσια κτίρια και ιδιωτικές πολυτελείς κατοικίες στη Ρώμη (Άγιος Σάββας, Βαπτιστήριο του Λατερανού, Santa Maria Maggiore), σε καλλιτεχνικούς διακοσμητικούς πίνακες (Opus Sectile), στο Αρχαιολογικό Μουσείο Palazzo Massimo, στις βασιλικές του Αγίου Πέτρου ,την Πομπηία, την Κωνσταντινούπολη (Αγία Σοφία, Άγιοι Απόστολοι), την Έφεσσο, και σε άλλες περιοχές της Ρωμαϊκής και της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.