Η Πάρος είναι ένα νησί μεγάλου φυσικού κάλλους με ιδιαίτερη φυσιογνωμία και αισθητική, με πολιτιστική κληρονομιά, στοιχεία τα οποία συνηγορούν στην επιλογή της ως τουριστικού προορισμού για μεγάλο πλήθος τουριστών. Το νησί προσφέρει επίσης δυνατότητες για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων εναλλακτικού τουρισμού (και ειδικότερα γεωτουρισμού), λόγω του πλούσιου φυσικού περιβάλλοντος, της ποικιλίας των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, της γεωποικιλοτητας καθώς και της πλούσιας ιστορίας σε ό,τι αφορά τη λατομική, μεταλλευτική και καλλιτεχνική δραστηριότητα, όπως και ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Η ερμηνεία της γεωλογικής ιστορίας κάθε περιοχής, η σχέση της με την ανάπτυξη, τον πολιτισμό, το συνολικό περιβάλλον, είναι μια συνιστώσα, που απουσιάζει από κάθε προσπάθεια ανανέωσης των περιβαλλοντικών, τουριστικών και πολιτιστικών πραγμάτων.
Στο ανωτέρω πλαίσιο διαφαίνονται προοπτικές αξιοποίησης και ανάδειξης του χώρου των υπογείων αρχαίων λατομείων μαρμάρου, στην περιοχή του Μαραθίου της Πάρου (μαζί με τα κτίρια βιομηχανικής κληρονομιάς).
Εχουν εκπονηθεί κατά καιρούς διάφορες μελέτες σχετικές με την δραστηριότητα αυτή. Παλιότερα είχαν διοργανωθεί σχετικά συνέδρια όπως για παράδειγμα το Α’ διεθνές συνέδριο Αρχαιολογίας «Παρία Λίθος» το 1997, οπότε και δημιουργήθηκε στη συνέχεια το Ινστιτούτο Αρχαιολογίας Πάρου. Αργότερα, το 2011, στο χώρο των αρχαίων λατομείων έγινε Συμπόσιο Γλυπτικής, με πρωτοβουλία του Δήμου Πάρου και στόχο την ανάδειξή τους ενώ φιλοξενήθηκε και έκθεση γλυπτικής, στον ίδιο χώρο, υπογραμμίζοντας την παράδοση του νησιού στην εξόρυξη και τη γλυπτική.
Η ανάδειξη της μοναδικής γεωποικιλότητας του νησιού επιδιώκεται να επιτευχθεί μέσα από το παρόν έργο του ΙΓΜΕ. Με κομβικά σημεία τους γεώτοπους προτείνονται γεωδιαδρομές, ως ένα πρώτο βήμα ανάπτυξης του γεωτουρισμού. Είναι μια ευκαιρία απόλαυσης στην ανεξερεύνητη ήρεμη Πάρο.
Γεωδιαδρομές. Οι γεωδιαδρομές με πρώτη ύλη τους γεώτοπους ως κομβικά σημεία θα αναπτύσσονται πάνω στο πρωτεύον και δευτερεύον οδικό δίκτυο και το πλέγμα χωματόδρομων και μονοπατιών που διασχίζουν το νησί, ορεινές, πεδινές, η θαλάσσιες. Μπορεί να είναι μονο- ή πολυθεματικές με σημεία (γεώτοπους) ή θέα ενδιαφέροντος, ενδεικτικά όπως:
- την γεωλογική-γεωμορφολογική ιστορία,
- την γεωμεταλλευτική-πολιτιστική ιστορία-αρχαία και σύγχρονα λατομεία και μεταλλεία, συνδυασμός με βιομηχανική κληρονομιά,
- την ενδεχόμενη συσχέτιση γεωλογίας/μορφολογίας-χλωρίδας/παραδοσιακών καλλιεργειών (π.χ. αναβαθμίδες/πεζούλες στους σχιστόλιθους), παραδοσιακών οικισμών, δομικών υλικών, αρχιτεκτονικής, τοπωνυμίων π.χ. Μάρμαρα, Ασπρο χωριό, ιστορικά-πολιτιστικά αξιοθέατα, -περίπλους Πάρου-Αντιπάρου, Δεσποτικού, συστάδων νήσων (π.χ. Σαλιαγκός) σαν μια ενότητα που πέραν της γεωλογικής είναι και μεγάλης αρχαιολογικής σημασίας.
Στο νησί υπάρχουν ήδη σχεδιασμένες και προτεινόμενες διαδρομές γενικού ενδιαφέροντος και πολλά μονοπάτια με μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό δυσκολίας. Σε αυτές θα πρέπει να προστεθούν και διαδρομές / σημεία με επίκεντρο την ανάδειξη του γεωλογικού/γεωμορφολογικού δυναμικού και εμπλουτισμό με σχετικά στοιχεία και ανάδειξη υπό αυτό το πρίσμα του πολιτιστικού -αρχαιολογικού ενδιαφέροντος τους.
Οι περιοχές της Πάρου στις οποίες εξορύχτηκε μάρμαρο κατά την αρχαιότητα είναι κυρίως οι ακόλουθες τρεις:
• Η περιοχή νότια του οικισμού Μαράθι, όπου εντοπίζονται δύο υπόγεια λατομεία (των Νυμφών και του Πανός) καθώς και πολυάριθμες επιφανειακές εξορύξεις μαρμάρου.
• Η περιοχή Χωριουδάκι – Λάκκοι, όπου εντοπίζονται υπολείμματα αρχαίων επιφανειακών λατομείων και πιθανά υπογείων στη θέση «Σπηλιές», καθώς και εκτεταμένοι σωροί αρχαίας ψηφίδας.
• Η περιοχή Θαψανά, όπου επίσης υπάρχουν πολυάριθμα επιφανειακά λατομεία, λίγα από τα οποία διατηρούνται, ενώ η ευρύτερη περιοχή καλύπτεται από όγκους αρχαίας ψηφίδας.
Οι τρεις περιοχές εντάσσονται σε ενιαίο αρχαιολογικό χώρο, βάση σχετικού νομοθετικού πλαισίου. Από τις τρεις περιοχές μεγαλύτερη επισκεψιμότητα παρουσιάζει το Μαράθι, λόγω των φημισμένων υπόγειων λατομείων των Νυμφών, που προβάλλεται ιδιαίτερα στους τουριστικούς οδηγούς της Πάρου, θα πρέπει να τονιστεί ότι και στις τρεις παραπάνω περιοχές, πέρα από ένα χωματόδρομο και κάποια υποτυπώδη μονοπάτια (με εξαίρεση τον πλακόστρωτο δρόμο μήκους 200m περίπου) στο Μαράθι, καθώς και την σήμανση των χώρων ως αρχαιολογικών, δεν υπάρχουν υποδομές εξυπηρέτησης και επιτόπου πληροφόρησης.
Δεδομένου ότι σε όλους τους χώρους των αρχαίων λατομείων έχει λάβει χώρα νεότερη εξορυκτική δραστηριότητα σε διάφορες εποχές, που συχνά επικαλύπτει και αλλοιώνει τα χαρακτηριστικά των παλαιότερων λατομείων, ενώ συνοδεύεται και από κτηριακές ή άλλες εγκαταστάσεις, είναι δύσκολο νια τον un εξοικειωμένο επισκέπτη να ξεχωρίσει το αργαίο από το νεότερο χωρίς την ύπαρξη σχετικού πληροφοριακού υλικού.
Από την υλοποίηση του παρόντος έργου , προέκυψε η πρόταση καθορισμού των δύο γεωδιαδρομών, οι οποίες σχεδιάσθηκαν σε δορυφορική εικόνα Google Earth, με σημειωμένες χαρακτηριστικές θέσεις παρατήρησης και αντίστοιχη φωτογραφική τεκμηρίωση, ώστε να μπορεί ο ενδιαφερόμενος να αποκτήσει μια σαφέστερη εικόνα των χώρων που επισκέπτεται.
• Η ΓΕΩΔΙΑΔΡΟΜΗ 1 περιλαμβάνει μια φωτογραφική «ξενάγηση» στην περιοχή των αρχαίων λατομείων Μαραθίου. Πρόκειται για μια διαδρομή μήκους 1600m συνολικά, από τα οποία τα 250m είναι σε μονοπάτι.
• Η ΓΕΩΔΙΑΔΡΟΜΗ II συνολικού μήκους 3km περίπου, καλύπτει τις περιοχές «Χωριουδάκι – Λάκκοι» και «Θαψανά», αφού η μια είναι συνέχεια της άλλης.
Επισημαίνεται, ότι λόγω έλλειψης ασφαλών παρεμβάσεων και απουσίας επιτόπιας σήμανσης, συνιστάται η παρατήρηση των θέσεων που προτείνονται από απόσταση ασφαλείας, λόγω του υπαρκτού κινδύνου καταπτώσεων από τα πρανή των λατομείων. Επίσης η επίσκεψη στα υπόγεια λατομεία θα πρέπει να αποφεύγεται, αφού ο κίνδυνος ατυχήματος είναι ιδιαίτερα υψηλός.
Το δίκτυο των γεωδιαδρομών που προτείνεται καταρχήν θα συμπεριληφθεί σε βάση δεδομένων και θα χρησιμεύσει σαν πρώτη ύλη για την έκδοση σχετικών εντύπων και χαρτών σε συνδυασμό με σχεδιασμό και τοποθέτηση πληροφοριακών-ενημερωτικών πινακίδων, ηλεκτρονικών προϊόντων ανάδειξης κλπ.
[Επιμέλεια: Π. Τζεφέρης]