[του Δρ. Πέτρου Τζεφέρη]
Τα γεωπάρκα αποτελούν το κορυφαίο εργαλείο γεωδιατήρησης που ξεκίνησε σαν δίκτυο συνεργασίας μεταξύ φορέων – διαχειριστών γεωλογικών μνημείων των διαφόρων ευρωπαϊκών περιοχών, με στόχο να συμβάλει στην τοπική ανάπτυξη των περιοχών αυτών μέσω της ανάπτυξης του γεωτουρισμού. Οι βασικές αρχές λειτουργίας και τα ποιοτικά πρότυπα που υιοθετήθηκαν, εφαρμόζονται σήμερα σε ολόκληρο τον κόσμο μέσω του Παγκόσμιου Δικτύου Γεωπάρκων (GGN) υπό την αιγίδα της UNESCO.
Η χώρα μας, λόγω της θέσης της στο χώρο σύγκλισης δύο τεκτονικών πλακών, παρουσιάζει ποικιλία μορφών και σχηματισμών άξιων προς διατήρηση για την παγκόσμια επιστήμη και έρευνα. Εμφανίζει επίσης γεώτοπους απαράμιλλης επιστημονικής, αισθητικής, πολιτιστικής, οικολογικής αξίας. Εντούτοις, πολλές φορές, οι θέσεις αυτές με τις πολύτιμες πληροφορίες για το μακρινό γεωλογικό και ιστορικό παρελθόν μας καταστρέφονται ανεπανόρθωτα από άγνοια και έλλειψη εθνικής πολιτικής στο θέμα αυτό.
Η Γεωκληρονομιά της Ελλάδας, http://igmegeoheritage.weebly.com
Δυστυχώς αν ανατρέξουμε στο εθνικό θεσμικό πλαίσιο, δεν υφίστανται ειδικές διατάξεις προστασίας περί γεωκληρονομιάς και ακόμη ειδικότερα περί θεσμοθέτησης, ανάδειξης και προστασίας γεωπάρκων. Η ισχύουσα περιβαλλοντική νομοθεσία αναφέρεται στο γεωπεριβάλλον περιθωριακά, μέσα στη νομοθεσία που αφορά κυρίως δάση, αρχαιολογικές θέσεις, ή μνημεία και έχουν μια γενική, καθόλου εξειδικευμένη, διατύπωση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο νόμος-πλαίσιο 1650/1986, όπως ισχύει, συνέπεια του άρθρου 24, του Συντάγματος του 1975. Εξαίρεση αποτελεί η Διεθνής Σύμβαση της UNESCO για την προστασία της παγκόσμιας πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς (ενσωματώθηκε με τον νόμο 1126/1981) που αναφέρεται σαφώς σε γεωλογικές θέσεις, πράγμα που στη συνέχεια δεν είχε κάποια συνέχεια καθότι στην “εν τοις πράγμασι” εφαρμογή του νόμου, η πλειονότητα των θέσεων προστασίας έχουν επιλεγεί με πολιτιστικά κριτήρια, παρά τις προθέσεις της Σύμβασης περί ισορροπίας στην επιλογή μεταξύ φυσικών και πολιτιστικών θέσεων.
Με τον Ν. 3937/11 για την “Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις” έγινε ένα θετικό βήμα προς την αποσαφήνιση των γεωπεριβαλλοντικών εννοιών ενώ το μετέπειτα σχέδιο Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα (έχει έναν χρονικό ορίζοντα μέχρι το 2020) προσέθεσε στις προτάσεις του, σχετικά με την προστασία του τοπίου, την αναγκαιότητα διατήρησης των γεωτόπων και της βιολογικής ποικιλότητας (ΥΠΕΚΑ, 2014). Συγκεκριμένα, στο σχέδιο αυτό αναγνωρίζεται ότι τα τοπία αντικατοπτρίζουν, μεταξύ άλλων, την αλληλεπίδραση ανθρώπων και φύσης και αποτελούν σημαντικό μέρος της ποιότητας ζωής των ανθρώπων, συμβάλλοντας στην ευημερία τους. Κατωτέρω, ο συντάκτης καταλήγει ότι είναι απαραίτητη η διατύπωση Πολιτικής Τοπίου, η οποία θα πρέπει να ενσωματωθεί σε όλες τις τομεακές πολιτικές και δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη διατήρηση του τοπίου εκτός προστατευόμενων περιοχών, αλλά και στη διατήρηση των γεωτόπων και της παλαιοντολογικής βιοποικιλότητας.
Η προσέγγιση της προστασίας των γεωτόπων, μέσω της προστασίας του τοπίου, είναι ενδιαφέρουσα και σημαντική, εντούτοις, δεν είναι αρκούντως εξειδικευμένη ώστε να αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο που θα επιτρέψει την προσέγγιση και προστασία των γεωτόπων και γενικότερα της γεωλογικής κληρονομιάς στον τόπο μας.
Οφείλουμε να εστιάσουμε στο ζήτημα της ανάδειξης και προστασίας της γεωκληρονομιάς αναπτύσσοντας εθνική πολιτική. Όχι μόνο για λόγους δεοντολογικούς κι επιστημονικούς ή για να καλύψουμε το υφιστάμενο κενό. Αλλά κυρίως επειδή η πολιτική αυτή και η προώθηση μέσω αυτής του “γεωτουρισμού” μπορεί να αποτελέσει προσοδοφόρα μορφή εναλλακτικού τουρισμού που εμπλέκει θετικά τους τοπικούς πληθυσμούς με την γεωκληρονομιά και την μεταλλευτική ιστορία του εκάστοτε τόπου.