Το προτεινόμενο νομοσχέδιο αντικαθιστά το ν. 4269/2014, και το σύστημα χωρικού σχεδιασμού που αυτός εισήγαγε, στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της αναπτυξιακής προοπτικής της χώρας, με την ταυτόχρονη προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και την προώθηση της κοινωνικής συνοχής και δικαιοσύνης.
Το παρόν σχέδιο νόμου επιχειρεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που αναδείχθηκαν με την εισαγωγή του νέου χωρικού συστήματος από τον ν.4269/2014, κυριότερα των οποίων είναι:
- Η ακύρωση του ενιαίου σχεδιασμού σε τοπικό επίπεδο, σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική, με αποτέλεσμα να κυριαρχεί η αποσπασματική ρύθμιση του χώρου στην εδαφική έκταση των δήμων.
- Η ακύρωση της σημασίας και του ρόλου του Γενικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού ως εργαλείου συντονισμού των τομεακών χωροταξικών πλαισίων και η ταυτόχρονη θεσμική ενίσχυση του κανονιστικού χαρακτήρα των Εθνικών (ειδικών) Χωροταξικών Πλαισίων, απομακρυνόμενων από τον στρατηγικό/ ενδεικτικό χαρακτήρα που οφείλουν να έχουν σε σχέση με το περιεχόμενο τους.
- Η κατάργηση του επιπέδου μητροπολιτικού σχεδιασμού που επιτελούσαν τα Ρυθμιστικά Σχέδια
- Η ατελής ενσωμάτωση αδιακρίτως των Ειδικών Χωρικών Σχεδίων (ΕΧΣ) στο σύστημα σχεδιασμού και μάλιστα με τρόπο ώστε να επικαθορίζουν τους θεσμοθετημένους όρους ανάπτυξης και προστασίας στην ευρύτερη περιοχή τους, επιτρέποντας με αυτόν τον τρόπο την απομείωση ή και ακύρωση των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων/ σχεδίων χρήσεων γης (ΓΠΣ/ ΣΧΟΟΑΠ/ ΖΟΕ/ Τοπικών Χωρικών Σχεδίων) τα οποία διασφαλίζουν την απαιτούμενη ασφάλεια δικαίου.
- Η ενίσχυση συγκεντρωτικών διαδικασιών μέσω της πρόβλεψης ειδικών ρυθμίσεων αναθεώρησης όλων των κατηγοριών σχεδίων.
- Η ακύρωση του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξικού Σχεδιασμού ως οργάνου κοινωνικής διαβούλευσης.
Σύμφωνα με το ΥΠΕΝ, το παρόν αντιμετωπίζει τα παραπάνω προβλήματα με τροποποιήσεις που αποσκοπούν: α) στη μείωση της πολυνομίας και του πληθωρισμού, συχνά επικαλυπτόμενων, διατάξεων, β) στην προώθηση της συνοχής και ποιότητας των χωρικών σχεδίων, γ) στην ενίσχυση της δυνατότητας όλων των σχεδίων να ανταποκριθούν στις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες και δ) στην ενίσχυση της ασφάλειας δικαίου.
Συγκεκριμένα, επανακαθορίζονται τα Ειδικά Χωροταξικά Πλαίσια (π.χ. τουρισμού, ΑΠΕ), ενώ ενισχύονται τα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια. Τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια αντικαθιστούν τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια και υιοθετούν αυστηρότερο προστατευτικό πλαίσιο. Αλλαγές επέρχονται επίσης και στα Ειδικά Χωρικά Σχέδια, ώστε να αποτραπεί το ενδεχόμενο εδραίωσης ενός παράλληλου συστήματος σχεδιασμού, το οποίο διατηρεί και ενισχύει τις κατ’ εξαίρεση ρυθμίσεις με δυσμενείς επιπτώσεις τόσο στο χώρο, όσο και στην ασφάλεια δικαίου.
Όσον αφορά τα Εθνικά Χωροταξικά Πλαίσια, αυτά μετονομάζονται πλέον σε Ειδικά Χωροταξικά Πλαίσια, ώστε να αποτυπωθεί η φύση αυτών των σχεδίων, ότι δηλ. αποτελούν τομεακά σχέδια που εκπονούνται σε εθνικό επίπεδο ενώ θα υπάρχει πρόβλεψη νέων θεματικών πολιτικών, που αφορούν στην προστασία του πολιτιστικού και φυσικού τοπίου και της πολιτικής γης.
Σύμφωνα με το ΥΠΕΝ, το περιεχόμενο των Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαισίων ενισχύεται, καθώς συμπεριλαμβάνει κατευθύνσεις για τη διάρθρωση του περιφερειακού χώρου και για την προστασία του πολιτιστικού και φυσικού τοπίου, ενώ οριοθετείται το εύρος των κατευθύνσεων που δύνανται να προβλέπουν ανά δήμο, ώστε να είναι αντίστοιχες με την κλίμακα σχεδιασμού.Τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια αντικαθιστούν τα πρώην Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια και περιλαμβάνουν τον καθορισμό του προτύπου χωρικής ανάπτυξης και οργάνωσης, καθώς και το σύνολο των χρήσεων γης και όρων και περιορισμών δόμησης.
Το προστατευτικό πλαίσιο γίνεται αυστηρότερο, καθώς στα στοιχεία που χρήζουν προστασίας προστίθεται το τοπίο και στις εκτάσεις που εντάσσονται στις προστατευόμενες περιοχές προστίθενται αιγιαλός και παραλία, ποταμοί-λίμνες-ρέματα. Παράλληλα ο καθορισμός ειδικών περιορισμών στις χρήσεις γης και στους όρους δόμησης παύει να έχει δυνητικό χαρακτήρα και στους στόχους καθορισμού αυτών των περιορισμών προστίθεται η αποφυγή ανεξέλεγκτης κατανάλωσης φυσικών πόρων. Επιπρόσθετα, καταργείται ο δυνητικός χαρακτήρας της πρόβλεψης για οριοθέτηση των υδατορεμάτων.Επιπλέον, διαγράφονται οι προβλεπόμενες γενικές κατηγορίες χρήσεων γης που καθορίζονταν για τις οικιστικές περιοχές καθώς και τις περιοχές παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, ενώ σύμφωνα πάντα με το ΥΠΕΝ «πλέον οι τοπικές κοινωνίες θα είναι εκείνες που θα καθορίζουν τις κατηγορίες χρήσεων γης».
Δίνεται ακόμα η δυνατότητα για κατάρτιση Ειδικών Χωρικών Σχεδίων (ΕΧΣ) για προγράμματα αστικής ανάπλασης ή/και περιβαλλοντικής σημασίας ή προγράμματα αντιμετώπισης των συνεπειών από φυσικές καταστροφές. Τα ΕΧΣ μπορούν να τροποποιήσουν προϋφιστάμενα ΤΧΣ και ΖΟΕ και άλλες ισχύουσες γενικές και ειδικές πολεοδομικές ρυθμίσεις, κυρίως ως προς τις επιτρεπόμενες χρήσεις, όρους και περιορισμούς δόμησης κατόπιν προέγκρισης με απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων.
Όπως διευκρινίζεται, η απόφαση χορηγείται ύστερα από εισήγηση των υπηρεσιών που τεκμηριώνουν την αναγκαιότητα της τροποποίησης εν όψει του ειδικού χαρακτήρα της επιδιωκόμενης ανάπτυξης, της κάλυψης αναγκών παραγωγικής ή επιχειρηματικής ανάπτυξης και ανασυγκρότησης εντός της περιοχής του σχεδίου και πάντως τη μη ανατροπή της πολεοδομικής και χωροταξικής λειτουργίας της ευρύτερης περιοχής όπως αυτή προσδιορίζεται στα ΕΧΠ και ΠΧΠ. Σημειώνεται ότι με την έγκριση των ΕΧΣ δεν καταργούνται οι Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου στο σύνολό τους, αλλά το τμήμα τους που ενσωματώνεται σε αυτά.
Πλέον διασαφηνίζεται περαιτέρω ο ρόλος του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας, καθώς προβλέπεται ότι είναι αρμόδιο για τη διατύπωση γνώμης επί της εθνικής στρατηγικής και των ΕΧΠ, ενώ μπορεί να εκφέρει γνώμη κατά τη διαδικασία κατάρτισης των ΠΧΠ μετά από ερώτημα του υπουργού ΠΕΝ. Ταυτόχρονα είναι αρμόδιο για τη διατύπωση γνώμης σε σημαντικά ζητήματα ευρύτερης χωρικής πολιτικής, με πρωτοβουλία του προέδρου η έπειτα από αίτημα του 50% των μελών του.
Τέλος, σε άρθρο το νομοσχεδίου προβλέπεται η παράταση της χρηματοδότησης των Φορέων Προστασίας Περιβάλλοντος για το 2017 από το Πράσινο Ταμείο, καθώς και η αναστολή των συγχωνεύσεών τους.
[Επιμέλεια: Π. Τζεφέρης]