ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑΑΡΧΑΙΑ ΛΑΤΟΜΕΙΑ & ΤΕΧΝΗ/ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Διαχείριση υδατικών πόρων στην αρχαία Αθήνα

Αρχαία πηγάδια που ανασκάφηκαν στο κέντρο της Αθήνας στο πλαίσιο της κατασκευής του Μετρό

Ο αρχαίος αθηναϊκός πολιτισµός εκτός από τεχνικά έργα ανέπτυξε ένα πλαίσιο νόµων και θεσµών για τη διαχείριση των υδατικών πόρων. Οι πρώτοι γνωστοί κανόνες εισήχθησαν από τον Σόλωνα που ήρθε στην εξουσία το 594 π.Χ και διαµόρφωσε ένα νοµικό σύστηµα το οποίο περιγράφεται από τον Πλούταρχo (47-195 µ.Χ) στο έργο του ‘Σόλων’.

Δεδοµένου ότι η περιοχή η Αθήνας δεν τροφοδοτείται µε αρκετό νερό από τα ποτάµια (Κηφισός και Ιλισός), τις λίµνες και πηγές, οι περισσότεροι άνθρωποι χρησιµοποιούσαν πηγάδια. Ο νόμος του Σόλωνα που εξασφάλισε την ορθολογική και μη αλόγιστη χρήση ήταν σε γενικές γραμμές:
• εάν υπήρχε ένα δηµόσιο πηγάδι σε απόσταση 4 σταδίων (710 µέτρα) όλοι θα χρησιµοποιούσαν αυτό• εάν το πηγάδι ήταν µακρύτερα θα έπρεπε να ανοιχτεί πηγάδι µε ιδιωτικά µέσα

• εάν είχαν σκάψει για 18 µέτρα και δεν είχαν βρει νερό είχαν το δικαίωµα να παίρνουν µια υδρία (20 λίτρα) 2 φορές την ηµέρα από τους γείτονές τους.

Ένας συγκεκριµένος δηµόσιος αξιωµατούχος (“ο των κρηνών επιμελητής” ) ήταν υπεύθυνος για την τήρηση των νόµων και των κανονισµών. Το αξίωµα αυτό θεωρείτο τόσο σηµαντικό ώστε ήταν ένα από τα λίγα αιρετά (τα περισσότερα αξιώµατα στην αρχαία Αθήνα δίνονταν µε κλήρωση). Το αξίωµα αυτό είχε καταλάβει και ο Θεµιστοκλής.

Στην αρχαία Αθήνα υπήρχαν συστήματα δεξαμενών που επικοινωνούσαν μεταξύ τους με υπόγειες σήραγγες, υδραγωγεία που μετέφεραν νερό από τα γύρω βουνά, πολύ μεγάλο αριθμό πηγαδιών, κρήνες και γενικότερα υδραυλικά έργα μάστευσης και μεταφοράς των υδάτων έχει αποκαλύψει η αρχαιολογική σκαπάνη στην πόλη της Αθήνας. Γενικότερα, στην Αρχαϊκή και την Κλασική εποχή δεν υπήρχε ελληνική πόλη χωρίς τα στοιχειώδη: υδραγωγείο, δίκτυο διανομής και κρήνη. Ειδικοί νόμοι εξάλλου όριζαν την χρήση όλων αυτών, αναπτύσσοντας σημαντικό υδροτεχνολογικό πολιτισμό, όπως αποδεικνύεται από τα έργα τους.

Πώς δεν έλεγαν το νερό – νεράκι στην αρχαία Αθήνα

Aρχαίο υδρευτικό σύστημα στον Πειραιά

Αντιστοίχως, ο αρχαίος Πειραιάς υδροδοτήθηκε με ένα πυκνό σύστημα δεξαμενών, που τώρα βρίσκουν οι αρχαιολόγοι σε πολλά οικόπεδα. Κι αυτό επειδή τα πηγάδια ήταν ρηχά, κρήνες δεν υπήρχαν, υδραγωγείο δεν είχε ακόμα κατασκευαστεί. Περισσότερες από 600 δεξαμενές και φρέατα έχουν αποκαλυφθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Τα ευρήματα πολλαπλασιάστηκαν με τις σωστικές ανασκαφές που διενεργήθηκαν για την επέκταση της γραμμής 3 του μετρό (Χαϊδάρι – Πειραιάς).

Σύμφωνα με την αρμόδια έφορο αρχαιοτήτων Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων, η συνολική έκταση που έχει ελεγχθεί αρχαιολογικά μέχρι σήμερα προσεγγίζει τα 25.000 τ.μ., ενώ σωστικές ανασκαφικές έρευνες έχουν διενεργηθεί σε συνολική επιφάνεια 7.000 τ.μ.Μια από τις μεγαλύτερες σε έκταση ανασκαφές στην πόλη του Πειραιά, πραγματοποιήθηκε σε χρονικό διάστημα 25 μηνών στον χώρο κατασκευής του Σταθμού Δημοτικό Θέατρο. Κατά τη διάρκεια του έργου εντοπίστηκαν συνολικά 115 κατασκευές σχετιζόμενες με το αρχαίο υδρευτικό σύστημα, 43 πηγάδια και φρέατα, 34 δεξαμενές, 32 σήραγγες και 6 φρεάτια. Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν τη συνεχή προσπάθεια των κατοίκων της πόλης για την εξασφάλιση του αναγκαίου πόσιμου νερού.

[επιμέλεια Π. Τζεφέρης]

Σχετικά Άρθρα