[Του Πέτρου Τζεφέρη*] [by Tzeferis Petros]
Πολλά γράφτηκαν για το ψηφιδωτό της Αμφίπολης και την προέλευσή του είτε ως καλλιτεχνική δημιουργία είτε ως υλικό και μάλιστα πιθανολόγησαν την προέλευση του μπλε ορυκτού που κυριαρχεί στο φόντο.
Επίσης θα μπορούσε να προέρχεται από άλλες περιοχές της Ελλάδας (πχ. τα μεταλλεία χρυσού της Θάσου και της Σκαπτής Ύλης ή από τα μεταλλεία Λαυρίου κ.α), εφόσον σε πάρα πολλές ελλαδικές περιοχές είχαμε μεταλλευτική δραστηριότητα με εμφανίσεις αζουρίτη συνήθως μαζί με μαλαχίτη (επίσης ορυκτό του χαλκού αλλά με πράσινο χρώμα). Μάλιστα, στην περίπτωση του αζουρίτη, ο προβληματισμός παραμένει αν σκεφτεί κανείς ότι το ορυκτό αυτό, ακόμα και στην καλύτερή του ποιότητα, εμπεριέχει κρυστάλλους ασβεστίτη ή σιδηροπυρίτη (FeS2), οι οποίοι αλλοιώνουν το χρώμα του. Για το διαχωρισμό των μπλε κόκκων του αζουρίτη από τους άλλους δεν αρκεί η απλή έκπλυση αλλά αρκετά περίπλοκες διαδικασίες που ήταν σε μεγάλο βαθμό άγνωστες την εποχή εκείνη.Ποιά είναι η πραγματικότητα; Και πως μπορεί να τεκμηριωθεί αν αυτό είναι εφικτό;
Η ταυτοποίηση ενός υλικού ή ενός ορυκτού που έχει χρησιμοποιηθεί από τον άνθρωπο σε διάφορα καλλιτεχνήματα, όπως στην περίπτωση του ψηφιδωτού της Αμφίπολης, είναι δυνατή με τη εφαρμογή αναλυτικών ορυκτολογικών μεθόδων υψηλής τεχνολογίας.
Όπως με ενημέρωσε ο συνάδελφος Γιώργος Οικονόμου, Δρ. Ορυκτολόγος-Γεωλόγος , προϊστάμενος της Διεύθυνσης Ορυκτών Φυσικών Πόρων του Ι.Γ.Μ.Ε.Μ., τέτοιες μέθοδοι και μάλιστα μη καταστροφικές έχουν χρησιμοποιηθεί τα τελευταία χρόνια αρκετές φορές από τους γεωλόγους – ορυκτολόγους του Ι.Γ.Μ.Ε.Μ. για την εξέταση ευρημάτων αρχαιολογικών ανασκαφών.Αναφέρουμε ενδεικτικά τις ακόλουθες μεθόδους:
- Ηλεκτρονική μικροσκοπία σάρωσης (Scanning Electron Microscopy, SEM), όπου με ακτίνες-Χ (μικροανάλυση) έχουμε τη δυνατότητα του προσδιορισμού της μικροδομής στερεών δειγμάτων (πχ. ψηφίδων) ή ενός ορυκτού.
- Φασματομετρία RAMAN (στηρίζεται στο γνωστό οπτικό φαινόμενο Ράμαν), όπου χρησιμοποιούνται ακτίνες laser και ταυτοποιούνται με μεγάλη ακρίβεια ορυκτά και κρυσταλλικές δομές. Εχει χρησιμοποιηθεί με μεγάλη επιτυχία στη μελέτη μυκηναϊκών κοσμημάτων, χρωστικών αγγείων και αγαλμάτων στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, κ.α.
- Φορητή συσκευή φθορισμού ακτίνων-Χ (XRF portable x-ray fluorescence), όπου με ακτίνες laser λαμβάνεται επιτόπια η χημική σύσταση του εξεταζόμενου ορυκτού ή υλικού (π.χ. χρωστικής, δομικού λίθου, κ.α.). Πρόκειται για μια ευρέως διαδεδομένη τεχνική που εφαρμόζεται εδώ και αρκετές δεκαετίες στην Αρχαιομετρία.
[Από πού ήρθε το μπλε της Αμφίπολης; www.protagon.gr]
*Διδάκτωρ ΕΜΠ- συγγραφέας. Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Πολιτικής Ορυκτών Πρώτων Υλών του ΥΠΕΚΑ