Η διαδικασία καθορισμού λατομικών περιοχών (ΛΠ), εντός των οποίων επιτρέπεται η χωροθέτηση των λατομείων αδρανών υλικών, είναι μια δυναμική, πλήρως αποκεντρωμένη διαδικασία (από το 1984, Ν. 1428/1984), η οποία σύμφωνα με τη λατομική νομοθεσία, αλλά και τον Ν. 3852/2010 («Καλλικράτης»), έχει ανατεθεί στην οικεία Περιφέρεια (πρώην Νομαρχία). Κατά τη διαδικασία αυτή, της οποίας επιλαμβάνεται ειδική επιτροπή (Επιτροπή Λατομικών Περιοχών), εξετάζονται όλες οι εναλλακτικές λύσεις, σταθμίζονται κριτήρια καταλληλότητας του πετρώματος, καθώς και περιβαλλοντικά και χωροταξικά κριτήρια, εξετάζεται η τυχόν ύπαρξη απαγορευτικών της «λατομίας» λόγων κι εκδίδονται όλες οι απαραίτητες εγκρίσεις από τις αρμόδιες υπηρεσίες.
Οι αποφάσεις καθορισμού των Λατομικών Περιοχών δημοσιεύονται σε ΦΕΚ και στο σύνολό τους συνιστούν ένα «ειδικό χωροταξικό» που σχετίζεται με τα λατομεία αδρανών δομικών υλικών (συμβατικά αδρανή για οικοδομική χρήση και αδρανή ειδικών χρήσεων πχ. αντιολισθηρά υλικά), τα οποία υπενθυμίζεται ότι συγκροτούν τη μόνη εξορυκτική κατηγορία που τα «κοιτάσματα» δεν έχουν το χαρακτήρα της «a priori» χωροθέτησης και δεν θεωρούνται εκ του νόμου χωροθετημένα στην θέση εντοπισμού τους (Ν.2837/2000, άρθρο 12).
Δυστυχώς οι αποφάσεις αυτές καθορισμού Λατομικών Περιοχών ουδέποτε συγκεντρώθηκαν για το σύνολο της Χώρας, ούτε ψηφιοποιήθηκαν στο σύνολό τους ώστε να αξιολογηθούν, να επιτραπεί μια πληρέστερη εποπτεία σε επίπεδο επικράτειας και να δοθεί η δυνατότητα παρεμβάσεων από το ΥΠΕΚΑ που έχει την ευθύνη για τη θεσμική θωράκιση της όλης διαδικασίας.
Επιπλέον, αρκετές Λατομικές Περιοχές απλά θεσμοθετήθηκαν αλλά ουδέποτε ενεργοποιήθηκαν με αποτέλεσμα αν αυτό συνδυαστεί με την γενικότερη ολιγωρία ολοκλήρωσης της διαδικασίας, να παραμένουν σε λειτουργία και τα «εκτός λατομικών περιοχών» λατομεία. Επίσης πολλές Λατομικές Περιοχές είτε αποχαρακτηρίστηκαν, είτε χρήζουν αποχαρακτηρισμού, είτε βρίσκονται σε φάση επανακαθορισμού ή τροποποίησης των πολυγώνων. Για όλα τα παραπάνω υφίσταται μερική (έως καθόλου) εποπτεία, εφόσον όπως προαναφέρθηκε, αποτελούν αρμοδιότητα της κατά τόπους Περιφερειακής Διοίκησης και όχι της Κεντρικής Διοίκησης.
Το αποτέλεσμα είναι, 29 χρόνια μετά την έναρξη λειτουργίας της διαδικασίας καθορισμού ΛΠ, να μην γνωρίζουμε πόσες λατομικές περιοχές είναι ενεργοποιημένες σε επίπεδο επικράτειας, ούτε πόσες έχουν αποχαρακτηριστεί ή χρήζουν αποχαρακτηρισμού, ούτε τις ποσοστιαίες ανάγκες σε αδρανή υλικά που εξυπηρετούνται από αυτές (και όχι από λατομεία εκτός αυτών), ούτε φυσικά οι ΛΠ έχουν ενταχθεί σε Γεωγραφικό Πληροφοριακό Σύστημα (ΓΠΣ). Με τους πλέον αισιόδοξους υπολογισμούς (Τζεφέρης, Eνημ. ΤΕΕ 2544, 13.07.09, Τzeferis et al 6th Inter. Conf. SDIMI 2013) οι ενεργοποιημένες Λατομικές Περιοχές καλύπτουν λίγο παραπάνω από το 50% των αναγκών της χώρας, αφού ένα μεγάλο ποσοστό λατομείων εξακολουθεί να παραμένει «εκτός» αυτών, είτε νόμιμα είτε παράνομα.
Επισημαίνεται στο σημείο αυτό ότι έργα -σχετικά με τα αδρανή υλικά- έχουν αναληφθεί επίσης από το ΙΓΜΕΜ/ΕΚΒΑΑ τόσο στο πλαίσιο του Γ ΚΠΣ (2003-2008, Υποέργο «Αξιολόγηση Αδρανών Υλικών-Συμβολή στην διαχείριση λατομικών περιοχών ελληνικού χώρου») όσο και στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ (ΜΕΟΠΥ, 2011-2015 υποέργο «Επικαιροποίηση του Υφιστάμενου Άτλαντα αδρανών υλικών και δημιουργία ερευνητικού εργαστηρίου αδρανών υλικών και σκυροδέματος»), εντούτοις αφορούσαν κι αφορούν (το δεύτερο υποέργο δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί) κυρίως την καταγραφή των ενεργών λατομείων αδρανών, χωρίς εστίαση στο θέμα των ΛΠ και την καταγραφή των αντίστοιχων γεωχωρικών δεδομένων, τη διερεύνηση της ποιότητας των υλικών (δειγματοληψίες κι εργαστηριακός έλεγχος) και τη λειτουργία διαπιστευμένου εργαστηρίου αδρανών δομικών υλικών.
Για όλους του ανωτέρω λόγους θεωρούμε σημαντική την ανάληψη της δράσης καταγραφής των Λατομικών Περιοχών της Χώρας, ώστε αξιολογηθεί η πρόοδος που έχει γίνει και εν συνεχεία να γίνει συσχέτιση με τα λατομεία που διατηρούνται εκτός λατομικών περιοχών και να εξαχθούν συμπεράσματα αλλά και διαμορφωθούν προτάσεις για την εθνική πολιτική στον τομέα της παραγωγής πρωτογενών αδρανών υλικών.
Επιπλέον, όλα τα παραπάνω στοιχεία θα πρέπει να ενταχθούν ως ψηφιακά δεδομένα τόσο στη εθνική Γεωπύλη (Εθνική Υποδομή Γεωχωρικών Πληροφοριών, ΕΥΓΕΠ, Ν. 3882/2010 ) όσο και στο Ευρωπαϊκό γεωγραφικό σύστημα πληροφορικών (οδηγία INSPIRE) καθώς και στα Περιφερειακά Χωροταξικά , τα οποία βρίσκονται στην φάση αναμόρφωσής τους, με τους απαγορευτικούς όρους ως προς τη δόμηση που απορρέουν από τον καθορισμό των Λατομικών Περιοχών. Και βέβαια τα στοιχεία αυτά θα πρέπει να διατίθενται μέσω διαδικτυακών εφαρμογών σε κάθε πολίτη ή ενδιαφερόμενο, όπως εξάλλου έχει ήδη πραγματοποιηθεί για τη θεματική ενότητα των Χαρακτηρισμένων Γεωθερμικών Πεδίων: http://www.latomet.gr/geotherm/index.html.
To e-goverment των Oρυκτών Πόρων
Με τέτοια μικρά βήματα προχωράει μπροστά ο τόπος μας. Απλώς αυτά πρέπει να είναι και πολλά (μικρά βήματα) και συντονισμένα. Διαφορετικά πέφτουν στο κενό!
[του Πέτρου Τζεφέρη] [by Tzeferis Petros]