Με την παρέμβαση αυτή, επιδιώκω την προβολή και διάδοση θέσεων και προτάσεων μιας διαφορετικής ανάπτυξης της μεταλλευτικής δραστηριότητας στο Κιλκίς, παράλληλα και σε αρμονική συνέργεια με την προστασία του περιβάλλοντος και την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου και φιλοδοξώ να συνεισφέρω στη σφαιρική αντιμετώπιση του πολυπαραμετρικού προβλήματος διαχείρισης της περιοχής -παράλληλα με την εκτίμηση και αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της εξορυκτικής δραστηριότητας, την περιβαλλοντική αποκατάσταση του χώρου και τη βιώσιμη συνύπαρξη των βιομηχανικών με τις παραδοσιακές δραστηριότητες με στόχο την ολοκληρωμένη διατήρησή της (integrated conservation) και την αξιοβίωτη ανάπτυξή της.
Στο πλαίσιο αυτό, όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς, δημόσιοι και ιδιωτικοί, που είναι δεδομένο ότι έχουν εκπονήσει ή εκπονούν μελέτες διαχείρισης της περιοχής από διαφορετικές οπτικές και προσεγγίσεις, οφείλουν να συντονίσουν τις ενέργειές τους, εντάσσοντας στο σχεδιασμό όχι μόνο τη σημαντική παράμετρο της προστασίας του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά και της αρμονικής συνύπαρξης των διαφορετικών οικονομικών δραστηριοτήτων.
Ας δούμε όμως ποια λύση πρότεινε ο απλός πολίτης από την Τέρπυλλο Κιλκίς, όταν, ευρισκόμενος -όπως άλλωστε όλοι μας- μπροστά στο δίλημμα «ναι στα μεταλλεία ή όχι στα μεταλλεία»:
«…κατά τη γνώμη μου υπάρχει λύση και δεν θέλουμε ντε και καλά να στερήσουμε τον πλούτο από την πατρίδα εάν αυτός υπάρχει. Κάνω μια πρόταση και επιθυμώ να ληφθεί σοβαρά υπόψη από αναγνώστες που μπορούν να επηρεάσουν αποφάσεις και γεγονότα για το θέμα.»
Σοφότατη σκέψη που αναγνωρίζει τον πλούτο στον ορυκτό πλούτο και το δημόσιο χαρακτήρα του. Το μόνο που θα κάνω ως απειροελάχιστο μέρος του συνόλου επιρροής αποφάσεων, είναι να εξετάσω τη λύση εδώ προσεκτικά:
1) «Aς επιτρέψει το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής τη δημιουργία ενός τοπικού συνεταιρισμού εξόρυξης μεταλλευμάτων.»
Υπάρχει τέτοιο παράδειγμα και μάλιστα δίπλα στο Κιλκίς. Ονομάζεται Ασβεστοχώρι Θεσσαλονίκης. Όπως λέει και το όνομά του, αρκετοί κάτοικοι παραδοσιακά ασχολούνταν με την εξόρυξη ασβεστολίθου για την παραγωγή ασβέστη (Ασβεστοχώρι, Κιρέτσκιοϊ). Το χωριό αυτό ανέπτυξε και συνεχίζει να αναπτύσσει πλήρη καθετοποίηση στην παραγωγή, από την εξόρυξη μέχρι και το τελικό προϊόν, αδιάλειπτα για πάνω από 300 χρόνια.
Γραπτές μαρτυρίες τεκμηριώνουν ότι περίπου το 1680-1700, τμήμα των κατοίκων στράφηκε στην παραγωγή ασβέστου με καμινεία ασβεστολίθου, χωρίς να είναι γνωστό πως αποκτήθηκε η απαραίτητη τεχνογνωσία. Έτσι οι Τούρκοι μετονόμασαν το Νεοχώρι σε Κιρέτσ-Κιοϊ (= Ασβεστοχώρι). Με σκοπό τη φύλαξη των υδραγωγείων και των χρηματαποστολών, η περιοχή υλοτομήθηκε και στο μέσον της ιδρύθηκε το πρώτο από τα πέντε τελικά φυλάκια ή κούλιες. Οι πρώτοι κάτοικοι ζούσαν με το μισθό του φύλακα.
Κύρια αγορά κατανάλωσης της ασβέστου ήταν αρχικά η Θεσσαλονίκη προς την οποία η μεταφορά γινόταν με γαϊδούρια. Ωστόσο, λόγω μεγάλου ανταγωνισμού, ομάδες ασβεστοπαραγωγών και ασβεστεμπόρων περιόδευαν στα Βαλκάνια και στη Μ. Ασία. Η έρευνα στο Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας έφερε στο φως τούρκικα “ταπιά” του 1907 λεπτομερούς καταγραφής 22 ιδιοκτητών προβιομηχανικών χώρων παραγωγής ασβέστου του Ασβεστοχωρίου !
Μετά την πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης του 1917, κατά την περίοδο της ραγδαίας ανοικοδόμησής της, ο ανταγωνισμός εντάθηκε. Η πρώτη συνεταιριστική εταιρεία “Ένωσις” Ασβεστοποιίας ιδρύθηκε το 1924-25, κατασκευάζοντας στο Ασβεστοχώρι το πρώτο στην Ελλάδα «εργοστάσιο» σύγχρονης για την εποχή τεχνολογίας (τύπου Ηoffman). Αργότερα, κατασκευάστηκε δεύτερο «εργοστάσιο» δίπλα του και τρίτο στην Αθήνα. Το 1930 ιδρύθηκε η δεύτερη εταιρεία η “Ομόνοια”, που κατασκεύασε «εργοστάσιο» ίδιου τύπου. Οι προβιομηχανικές ασβεστοκάμινοι σταδιακά εγκαταλείφθηκαν, αλλά δεν γκρεμίστηκαν.
Κατά την περίοδο 1945-50, ιδρύθηκε η τρίτη εταιρεία η “Πρόοδος”, κατασκευάζοντας ασβεστοκάμινο καθέτου λειτουργίας (τύπος γνωστός στην Ελλάδα ως “πάτα-τράβα”), που λειτουργούσε με υγρά καύσιμα. Το 1959, ιδρύθηκε η εταιρεία παραγωγής και διάθεσης αδρανών με την επωνυμία “Η ΕΛΠΙΣ”, που το 1964 επεκτάθηκε στην παραγωγή καμένης ασβέστου και το 1992 εγκατέστησε μονάδα παραγωγής πολτού υδρασβέστου με την επωνυμία ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙΟΥ “Η ΚΥΨΕΛΗ”.
Οι ενεργές μέχρι σήμερα ασβεστοβιομηχανίες, τεχνολογίας ’50 έως και ’70, αντιμετωπίζουν με αμηχανία το γεγονός της βραχυπρόθεσμης υπολειπόμενης ζωής της ιστορικής λατομικής περιοχής της περιοχής, αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα…
[του Γιάννη Γ. Ζαφειράτου]