ΑΡΘΡΑΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑΓΕΩΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ/ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑΣΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΟ ΛΑΥΡΙΟ

Αξιοποίηση της μεταλλευτικής κληρονομιάς: η επισκεψιμότητα των εγκαταλελειμμένων μεταλλευτικών στοών! (IΙΙ)

Εικ.17. Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας – Vagonetto. Επίσκεψη παιδιών στη στοά “850”. Στο βάθος το Vagonetto, όπου επιβιβάζονται οι επισκέπτες.

Από Δημήτρη Μπίτζιο, Dr. Γεωλόγο – Κοιτασματολόγο


Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ.
Η περίπτωση του Μεταλλευτικού Πάρκου Φωκίδας – Vagonetto αποτελεί χαρακτηριστικό αλλά και μοναδικό παράδειγμα, από Ελληνικής πλευράς, μιας οργανωμένης επισκεψιμότητας υπόγειων μεταλλευτικών εργασιών που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τα Ευρωπαϊκά παραδείγματα, αντίθετα μάλιστα αποτελεί πρότυπο για μίμηση.
Εικ.15. Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας – Vagonetto. Επίσκεψη παιδιών στη στοά “850”. Στο βάθος το Vagonetto, όπου επιβιβάζονται οι επισκέπτες.
Η δημιουργία και η διαμόρφωσή του Μεταλλευτικού Πάρκου Φωκίδας , στο 51ο χλμ. της εθνικής οδού Λαμίας – Άμφισσας, έγινε από την παραχωρησιούχο μεταλλευτική εταιρεία Βωξιτών S&B ξεκινώντας σταδιακά το 1998 και με έτος ολοκλήρωσης το 2003. Το καταπληκτικό αυτό έργο, είναι μοναδικό στην Ελληνική επικράτεια. Βασικός κορμός βέβαια της μεταλλευτικής περιήγησης είναι η υπόγεια επίσκεψη της εξοφλημένης στοάς “850” (ΕΙΚΟΝΑ 15), που ήταν ενεργή κατά το διάστημα 1967- 1972 με σκοπό την εξόρυξη του βωξίτη ο οποίος αποτελεί ως γνωστόν ην ορυκτή πρώτη ύλη από όπου παράγεται ως καθετοποιημένο τελικό προϊόν, το Αλουμίνιο .
Εικ.16.Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας – Vagonetto Επισκέψιμη στοά “850” όπου αναδεικνύεται η ζωή και η εργασία των υπογειτών, με αναπαραστάσεις χαρακτηριστικών θέσεων εργασίας και με ομοιώματα μεταλλωρύχων – πιστολαδόρων.

Οι επισκέπτες επιβιβάζονται αρχικά για μία μικρή σχετικά διαδρομή σε ένα βαγονέτο, που χρησιμοποιείτο από τους μεταλλωρύχους πριν από 40 και πλέον χρόνια για μεταφορά μεταλλεύματος αλλά και των εργατών. Με ένα μοναδικό τρόπο αναδεικνύεται η ζωή και η εργασία των υπογειτών, με αναπαραστάσεις χαρακτηριστικών θέσεων εργασίας και με ομοιώματα μεταλλωρύχων (ΕΙΚΟΝΑ 16), ενώ παράλληλα ακούγονται ηχητικές προσομοιώσεις των διαφόρων φάσεων εξόρυξης με ήχους και φωτεινές απεικονίσεις εκρήξεων και εκλύσεις καπνών καθώς και με διάφορα ηχητικά παραγγέλματα .

Αξιοσημείωτο είναι ότι από το 2008 εφαρμόστηκε ένα σύγχρονο σύστημα ψηφιακής ξενάγησης σε αρκετές γλώσσες. Επίσης η εταιρία έχει εγκαταστήσει και ένα διαδραστικό σύστημα ψηφιακής τεχνολογίας για να μπορεί ο επισκέπτης να πραγματοποιεί εικονικές γεωτρήσεις ή να “αγγίζει” τις μεταλλουργικές μεθόδους παραγωγής του τελικού εξαγόμενου από το μετάλλευμα του βωξίτη, καθετοποιημένου προϊόντος Αλουμινίου μετάλλου. Ο επισκέπτης μπορεί στη συνέχεια να ενημερωθεί για την μεταλλευτική ιστορία, να παρατηρήσει χαρακτηριστικά δείγματα πετρωμάτων και βωξιτικών μεταλλευμάτων καθώς επίσης και τα παράγωγα του βωξίτη που είναι η αλουμίνα και το αλουμίνιο. Επίσης ενημερώνεται για τις χρήσεις και τις εφαρμογές του προϊόντος και για την προσπάθεια αποκατάστασης του περιβάλλοντος. Τελειώνοντας θα θέλαμε να τονίσουμε την ιδιαίτερη ευνοϊκή γεωγραφική  θέση του Μεταλλευτικού  Πάρκου Φωκίδας – Vagonetto , αφού ο επισκέπτης μπορεί σε μικρή απόσταση  να επισκεφτεί το αναδιαμορφωμένο Χάνι της
Γραβιάς   μέσα σε ένα καταπράσινο
περιβάλλον, ενώ  θα μπορεί επίσης  να συνδυάσει και μία  τουριστική
εξόρμηση στον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών, την    πανέμορφη Αράχοβα καθώς και  το παραθαλάσσιο μαγευτικό Γαλαξίδι κ.α.

Σύμφωνα με πληροφορίες της εταιρίας, 10.000 άτομα  επισκέπτονται το Vagonetto κάθε χρόνο (ΕΙΚΟΝΑ 17) , που θεωρώ ότι είναι ένα πολύ
ικανοποιητικό   “score”   συγκρίνοντάς
το  με ανάλογα επισκέψιμα  Ευρωπαϊκά εγκαταλειμμένα  υπόγεια μεταλλεία μεταλλικών κοιτασμάτων και  λαμβάνοντας  υπόψη  ότι η μεταλλευτική περιήγηση  στη χώρα μας δεν είναι ακόμη  τόσο πολύ διαδεδομένη.

Ποιές όμως είναι οι προοπτικές για να αναδειχθούν και άλλες εγκαταλελειμμένες υπόγειες μεταλλευτικές εργασίες της χώρας μας, που θα μπορούσαν να γίνουν επισκέψιμες στο ευρύ κοινό και να αποτελέσουν κέντρο εναλλακτικού τουρισμού συμβάλλοντας έτσι στην τοπική οικονομία και μάλιστα σε απομακρυσμένες περιφέρειες ή περιοχές για τις οποίες οι αναπτυξιακές επενδύσεις αποτελούν κυρίαρχο στόχο ; Η ορεινή Χαλκιδική, η Δυτική Μακεδονία, η Ανατολική Μακεδονία, η Θάσος , οι Κυκλάδες κ.α. περιλαμβάνουν πλήθος από εγκαταλειμμένα υπόγεια μεταλλευτικά έργα που μαρτυρούν την πλούσια μεταλλευτική μας Ιστορία και κληρονομιά και θα μπορούσαν να επιλεγούν για να γίνουν επισκέψιμα.

Εικ.18. Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας – Vagonetto. Επίσκεψη παιδιών στη στοά “850”. Στο βάθος το Vagonetto, όπου επιβιβάζονται οι επισκέπτες.

Ωστόσο εμείς , θα επικεντρωθούμε στη συνέχεια σε δύο πολύ χαρακτηριστικές περιπτώσεις της μεταλλευτικής ιστορίας της Ελλάδας , οι οποίες θα μπορούσαν σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα να αποτελέσουν αντικείμενο ανάδειξής και μετατροπής τους σε ασφαλείς χώρους υπόγειας μεταλλευτικής περιήγησης.

Η Σέριφος ήταν γνωστή για τα κοιτάσματα σιδηρομεταλλευμάτων που έτυχαν εντατικής εκμετάλλευσης από τα τέλη του 19ου μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960, οπότε και έκλεισαν οριστικά. Η μεταλλευτική αυτή δραστηριότητα αποτέλεσε την εποχή εκείνη την κυριότερη πλουτοπαραγωγική πηγή και το θεμέλιο της οικονομικής ανάπτυξης του νησιού. Η εγκατάλειψη των μεταλλείων είχε ως αποτέλεσμα να παραμείνει ένας μεγάλος αριθμός δαιδαλωδών υπόγειων εργασιών και μεταλλευτικών εγκαταστάσεων καθώς και ερείπια οικημάτων και του νεοκλασικού κτιρίου Διοίκησης (Π.Τζεφέρης, 2016) που σιγά – σιγά με το χρόνο καταστρέφονται και αλλοιώνονται χωρίς να υπάρχει μέχρι σήμερα ένα έμπρακτο ενδιαφέρον από τους αρμόδιους φορείς για την διάσωσής τους.

Εικ.19. Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας – Vagonetto. Επίσκεψη παιδιών στη στοά “850”. Στο βάθος το Vagonetto, όπου επιβιβάζονται οι επισκέπτες.
Εικ.20. Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας – Vagonetto. Επίσκεψη παιδιών στη στοά “850”. Στο βάθος το Vagonetto, όπου επιβιβάζονται οι επισκέπτες.
 Ο Δρ. μηχανικός μεταλλείων Π. Τζεφέρης , 2019 συνοδευόμενος από έναν γνώστη των υπογείων της νήσου, πραγματοποίησε πρόσφατα μία υπόγεια περιήγηση μέσα στη στοά μεταφοράς από το Μεγάλο Λιβάδι προς τον απροσπέλαστο όρμο του Καλόγερου μήκους περίπου 1χλμ. (ΕΙΚΟΝΑ 19). Κατά την υπόγεια αυτή πολύ ενδιαφέρουσα υπόγεια περιήγηση, μας ξεναγεί για τις εγκαταστάσεις, τις καλοδιατηρημένες σιδηροτροχιές του βαγονέτου μεταφοράς, τα τοπογραφικά πικέτα στην οροφή για τον όδευση της στοάς, τη ξυλοδεσία για την υποστήριξη (ΕΙΚΟΝΑ 20), τις εγκάρσιες στοές, τις τραβέρσες, τους φυρέδες και τα γρυφόνια, για την υπόγεια εξόρυξη του μεταλλεύματος κ.α. Επίσης μας δείχνει ένα “καθρέπτη” ρήγματος, καθώς και υπολείμματα σιδηρούχου μεταλλοφορίας σε επαφή με τα πετρώματα ξενιστές.

Εικ.21. Επίσκεψη στη στοά “80 “ σ την Πλάκα του Λαυρίου ξεναγώντας τους καθηγητές και σπουδαστές του πολυτεχνείου του Freiberg. Θάλαμος εκμετάλλευσης του αργυρομολυβδούχου μεταλλεύματος . Μέθοδος “Θαλάμων και στύλων”.
 Επισημαίνεται ότι η στοά σύμφωνα με το άρθρο αυτό του Δρ. Π. Τζεφέρη “ …κράτησε όλα αυτά τα χρόνια χωρίς πολλές φθορές και επιμέρους κατολισθήσεις…..” (ΕΙΚΟΝΑ 21) , κάτι που μας κάνει αισιόδοξους ότι θα μπορούσε να συντηρηθεί και να γίνει επισκέψιμη στο κοινό πιθανόν και σε συνδυασμό με τα νεοκλασικά οικήματα κατάλοιπα της βιομηχανικής μεταλλευτικής δραστηριότητας.

Αξιοποίηση της μεταλλευτικής κληρονομιάς:  η επισκεψιμότητα των εγκαταλελειμμένων μεταλλευτικών στοών! (IV)

Σχετικά Άρθρα