ΓΕΩΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ/ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗΕΝΗΜΕΡΩΣΗΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΟ ΛΑΥΡΙΟ

Μεταλλευτικό Λαύριο: στο κατώφλι ένταξης ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco; (II)

Εικόνες 2 και 3: Ενδεικτικά διατηρηθέντα μνημεία μεταλλευτικού ενδιαφέροντος, βασικά στοιχεία-πυλώνες της παρακαταθήκης του μεταλλευτικού Λαυρίου.

2. ΟΙ ΠΥΛΩΝΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟΥ ΛΑΥΡΙΟΥ

Μετά την οριστική διακοπή της λειτουργίας των μεταλλείων και μεταλλουργικών μονάδων του Λαυρίου όλη αυτή η συσσωρευμένη ανά τους αιώνες πλούσια μεταλλευτική δραστηριότητα μετουσιώθηκε σε έναν ανεκτίμητης αξίας Πολιτιστικό Θησαυρό που αναμένει την ανάδειξη και αξιοποίησή του.

Οι σημαντικότεροι πυλώνες της πολιτιστικής αυτής κληρονομιάς είναι:

1. Ένα πλήθος από εντυπωσιακά μνημεία της αρχαίας μεταλλευτικής δραστηριότητας με τεράστια μνημειακή πυκνότητα και επιστημονική αξία όπως ενδεικτικά: φρέατα, που φθάνουν σε μέγιστο βάθος τα 120μ., δαιδαλώδεις διερευνητικές στοές εκατοντάδων χιλιομέτρων μικρών διαστάσεων (διατομής συνήθως 0,6 τ.μ.), θάλαμοι εκμετάλλευσης με στύλους στήριξης της οροφής με τον ίδιο τρόπο που εφαρμόζεται και στη σύγχρονη μεταλλευτική (rooms and pillars mining method), εγκαταστάσεις πλυντηρίων εμπλουτισμού, ομβροδεξαμενές αποθήκευσης νερού, συστήματα διαχείρισης και ανακύκλωσης του νερού, που είναι απαραίτητο για τον βαρυτομετρικό διαχωρισμό των χρήσιμων αργυρομολυβδούχων ορυκτών, ερείπια καμίνων τήξης για την παραγωγή κράματος μετάλλου αργυρούχου μολύβδου (Ag-Pb). Όλα αυτά συνθέτουν το αρχαίο Τεχνολογικό Θαύμα του Λαυρίου (Βλ. Εικ. 2 και 3).

Στα ανωτέρω θα πρέπει να συμπεριληφθούν και τα Αρχαία λατομεία μαρμάρου στην περιοχή Αγριλέζας κ.α. τα οποία έχουν τεκμηριωμένα χρησιμοποιηθεί για την εξόρυξη των σπονδύλων των κιόνων του Ναού του Ποσειδώνα στο Σούνιο.

Εικόνα 4: Πάνω αριστερά το Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου με το εμβληματικό κλιμακωτό κτίριο του μεταλλοπλυσίου και δεξιά πρόσοψη κτιρίου του 19ου αι, του μηχανουργείου της Ελληνικής Εταιρίας. Κάτω αριστερά: Μεταλλευτική στοά «145» της Γαλλικής Εταιρίας και δεξιά η σκάλα της Γαλλικής εταιρίας, ένα εμβληματικό τεχνικό έργο που κινδυνεύει να καταπέσει.

2. Πέραν των κατεξοχήν μνημείων, ίσως ακόμη μεγαλύτερη είναι η αξία που παρουσιάζει η άυλη πολιτιστική κληρονομιά που μας κληροδότησαν οι αρχαίοι μεταλλευτές, όπως οι μέθοδοι έρευνας, εξόρυξης και επεξεργασίας των χρήσιμων ορυκτών, οι μεταλλευτικές και μεταλλουργικές τεχνικές, το σύστημα οργάνωσης και διοίκησης της μεταλλευτικής δραστηριότητας εκ μέρους της Πολιτείας, η κυριότητα του Δημοσίου όσον αφορά στα μεταλλεία, το σύστημα της μίσθωσης των μεταλλευτικών χώρων σε ιδιώτες με δημοκρατικό τρόπο (δημοπρασίες), η κατηγοριοποίηση των μεταλλευτικών παραχωρήσεων σε δημόσιες και ιδιωτικές, η θέσπιση μεταλλευτικού νόμου κ.α. είναι μερικές μόνον περιπτώσεις της συνεισφοράς των αρχαίων μεταλλευτών στην οργάνωση της μεταλλευτικής οικονομίας της Αθηναϊκής Δημοκρατίας αλλά και στη σύγχρονη μεταλλευτική νομοθεσία του Δυτικού κόσμου.

3. Τα βιομηχανικά μνημεία της νεότερης μεταλλευτικής δραστηριότητας του 19ου και 20ου αι. (Εικόνα 4 ) με τα διασωθέντα κτίρια βιομηχανικής αρχιτεκτονικής εντός του Τεχνολογικού Πολιτιστικού Πάρκου Λαυρίου (ΤΠΠΛ) του χώρου της πρώην Γαλλικής Εταιρίας Μεταλλείων Λαυρίου (C.F.M.L),τα κτίρια του μηχανουργείου της Ελληνικής Εταιρίας και άλλα νεοκλασικά κτίρια μέσα στην πόλη του Λαυρίου, ή τεχνικά έργα όπως η εμβληματική σκάλα φορτοεκφόρτωσης της Γαλλικής, αποτελούν σπουδαία πολιτιστική κληρονομιά και παρακαταθήκη

4. Ένα πρόσθετο συγκριτικό πλεονέκτημα της Λαυρεωτικής είναι οι γεώτοποι και τα απαράμιλλης ομορφιάς και ποικιλίας ορυκτά της (Εικόνα 5), που την κάνουν μοναδική παγκοσμίως. Ξεχωρίζουμε το Ρήγμα Αποκόλλησης που αποτελεί έναν, γεώτοπο της Λαυρεωτικής παγκοσμίου επιστημονικού ενδιαφέροντος για την γεωδυναμική του Αιγαιακού χώρου και τη μεταλλογένεση (Skarpelis 2007), που εντοπίζεται σε αρκετές θέσεις στην επιφάνεια αλλά με μία ιδιαίτερα εντυπωσιακή εμφάνιση στη στοά “80” της περιοχής της Πλάκας Λαυρεωτικής, που θα πρέπει να συντηρηθεί και να γίνει επισκέψιμη.

Εικόνα 5: Γεώτοποι και ορυκτά, δύο ακόμη στοιχεία αναπόσπαστα συνδεδεμένα με την πολιτιστική κληρονομιά της Λαυρεωτικής.

Δεν πρέπει να παραλειφθούν βέβαια, τα πιο εντυπωσιακά αξιοθέατα στο Λαύριο με μεγάλη επισκεψιμότητα και με επιμορφωτική διάσταση, τα δύο ορυκτολογικά μουσεία στο Λαύριο και στον Άγιο Κωνσταντίνο (Καμάριζα) που στεγάζονται σε λιθόκτιστα κτίρια του 19ου αι. Εκεί εκτίθενται μία πλειάδα ορυκτών συλλεκτικού και μουσειακού ενδιαφέροντος τα οποία είναι περιζήτητα λόγω των χρωματικών αποχρώσεων, της κρυσταλλικότητας και της σπανιότητάς τους ορισμένων από αυτά, καθώς επίσης και εργαλεία εξόρυξης, μεταλλικά προϊόντα παραγωγής όπως και πληροφοριακά στοιχεία της διαχρονικής μεταλλευτικής δραστηριότητας και των συνδικαλιστικών αγώνων των μεταλλωρύχων.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Βουρλάκος, Ν., & Φίτρος, Μ., 2018: Τα Ορυκτά της Λαυρεωτικής. Ε. ΜΕ.Λ.
Δερμάτης, Γ. Ν.,2003: Λαύρειο το μαύρο φως. Η μεταλλευτική και μεταλλουργική βιομηχανία στο Λαύρειο 1860-1917. Ελληνική και Ευρωπαϊκή διάσταση. Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρείου.
Κακαβογιάννης, Ε., 2005: Μέταλλα Εργάσιμα και Συγκεχωρημένα. Η οργάνωση της εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου της Λαυρεωτικής από την Αθηναϊκή Δημοκρατία. ΥΠΠΟ . Δημοσιεύματα του Αρχαιολογικού Δελτίου αρ. 90.
Κατσάρος, Η. & Μπίτζιος , Δ., 2020: Ονειρευόμαστε μια οργανωμένη και ασφαλή υπόγεια περιήγηση στη μεταλλευτική στοά “80” στην Πλάκα της Λαυρεωτικής https://www.oryktosploutos.net/2020/02/80.html?fbclid=IwAR2dNMlvRnfAPzJSE3n7yLrVJuTytOKHxMeDZWzYi8iDlBYhADRT0t3MY44
Κονοφάγος Κ., 1980: Το αρχαίο Λαύριο και η ελληνική τεχνική παραγωγής του αργύρου, Αθήνα.
Κωνσταντινίδης , Δ., και Μπίτζιος Δ., 2020: Το αρχαίο και νεότερο Μεταλλευτικό Λαύριο. Εφημερίδα “Φιλελεύθερος” Κύπρου 28-6-2020.
Μαρίνος, Γ.Π. & Petrascheck, W.E.,1956: Λαύριο. Γεωλογικαί και Γεωφυσικαί Μελέται, Τόμος IV, Νο. 1. Ινστιτούτο Γεωλογίας και Ερευνών Υπεδάφους, Αθήνα, 247 σελ.
Μέλφος, Β., 2018: Λαύριο: βγαλμένο από τα έγκατα της γης. Ελληνικό Πανόραμα Τεύχος 117.
Morin, D., Herbach, R. and Rosenthal, P.,2012: The Laurion shafts, Greece: ventilation systems and mining technology in antiquity. Historical Metallurgy 46(1) 2012 9–18 p
Μπίτζιος Δ., 2020: Παρουσίαση: Εντυπώσεις από ένα οδοιπορικό στο Αρχαίο και νεότερο Μεταλλευτικό Λαύριο .Γιατί θα πρέπει να επισκεφθείτε το Λαύριο. https://drive.google.com/open?id=1qd9vCYk77jMCCHhCns_W95qXlncJj3Qe
Οικονομάκου, Μ., 1996: Αρχαία Λαυρεωτική. Η μακραίωνη ιστορία των πέντε Δήμων και ο ρόλος των μεταλλείων. Η Καθημερινή Επτά ημέρες αφιέρωμα, 6-7 Ιανουαρίου 1996. Επιμέλεια Ε. Τραίου.
Skarpelis, N., 2007: The Lavrion deposit (SE Attica, Greece): Geology, mineralogy and minor elements chemistry.N.Jb.Miner.Abh.2007, Vol.183/3, 227–249p.
Τζεφέρης, Π., 2010: Μεταλλευτική Περιήγηση http://www.oryktosploutos.net/2010/05/blogpost.html
Τζεφέρης . Π., & Μπίτζιος, Δ., 2019: Το Λαύριο ως ορόσημο της γεω-μεταλλευτικής βιομηχανικής κληρονομιάς του τόπου μας . Διεθνής Επιστημονική Συνάντηση ICOMOS 29-30-11-2019.
Τσάϊμου, Κ., 2015: Λόγος και εικόνα – Η αρχαία μεταλλευτική και μεταλλουργία, 70 σελ., Αθήνα.
UNESCO, 2017: The Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention.https://whc.unesco.org/en/guidelines/

Μεταλλευτικό Λαύριο: στο κατώφλι ένταξης ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco; (I)

Σχετικά Άρθρα