ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑΣΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΟ ΛΑΥΡΙΟ

ΑΣΚΛΗΠΙΑΚΟ:TO ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ II ΠΛΥΝΤΗΡΙΩΝ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΛΑΥΡΙΟ

Ανασκαφή στο “Ασκληπιακόν” Λαυρίου, του ΕΜΠ με επίβλεψη και εκτέλεση από την Εφορία Αρχαιοτήτων Αττικής, 1976-78. Στην εικόνα “Α” διακρίνονται 4 συγκροτήματα εργαστηρίων. Mε ροζ χρώμα απεικονίζονται τα πλυντήρια εμπλουτισμού και με μπλε χρώμα οι υδατοδεξαμενές, ενώ τα δωμάτια (υπνοδωμάτια, αποθήκες, μαγειρεία, λουτρά κ.α.) εκτείνονται περιφερειακά μιας εσωτερικής αυλής. Στην εικόνα Β και Γ λουτρά για τους “ελεύθερους” με μπανιέρα. Δεξιά του διαχωριστικού τοίχους αίθουσα για ντους των δούλων. Στην εικόνα Δ φαίνεται αποχετευτικό κανάλι που παροχετευόταν το νερό των λουτρών στις δεξαμενές νερού, των πλυντηρίων εμπλουτισμού, By P. Tzeferis

Μία σημαντική διαπίστωση είναι ότι οι “ελεύθεροι” πολίτες και οι εργάτες – δούλοι συνοικούσαν στον οικισμό (Εικόνα 6), που σημαίνει ότι θα είχαν αναπτυχθεί κοινωνικές σχέσεις μεταξύ τους!

Το άρθρο αυτό συντάχθηκε με στόχο να ενημερώσει αλλά και να κινητοποιήσει τους φίλους και λάτρεις του Λαυρίου για την ανάγκη να πιέσουμε όλοι ώστε να γίνει επιτέλους επισκέψιμος ο εντυπωσιακός αρχαιο-μεταλλουργικός χώρος του Ασκληπιακού, που σήμερα είναι περιφραγμένος και ουσιαστικά εγκαταλειμμένος εδώ και πάνω από 40 χρόνια από τότε δηλαδή, που ολοκληρώθηκαν οι ανασκαφικές εργασίες.

Μπορείτε να μελετήσετε το πλήρες άρθρο στον παρακάτω σύνδεσμο:

ΑΣΚΛΗΠΙΑΚΟ: TO ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ II ΠΛΥΝΤΗΡΙΩΝ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΟΙΚΙΣΜΟ. Από Η. Κατσάρο (1) και Δ. Μπίτζιο (2)

Ο χώρος αυτός ανασκάφηκε κατά τα έτη 1976-78, υπό την εποπτεία της Β’ Εφορίας Κλασσικών Αρχαιοτήτων, με υπεύθυνη την Καθηγήτρια Αρχαιολογίας του εργαστηρίου Μεταλλογνωσίας του ΕΜΠ Κ. Τσάιμου και την τεχνική – επιστημονική συνδρομή του Διευθυντή του εργαστηρίου αείμνηστου καθηγητή Κ. Κονοφάγου σε συνεργασία με τον καθηγητή Γ, Παπαδημητρίου. Περιλαμβάνει καλά διατηρημένα πλυντήρια και ομβρο-δεξαμενές, που αποτελούν δείγματα του τεχνολογικού θαύματος των αρχαίων μεταλλευτών του Λαυρίου σε συνδυασμό και με τους καλά οργανωμένους οικισμούς.

Από το ανασκαφικό έργο εντοπίστηκαν και μελετήθηκαν 4 (I, II, III, IV) σημαντικά συγκροτήματα “εργαστηρίων” δηλαδή πλυντήρια και τριβεία (κατά την ορολογία των αρχαίων μεταλλευτών) με οικισμούς, που παρουσιάζονται αναλυτικά στην εξαιρετική διδακτορική διατριβή της ομότιμης καθηγήτριας αρχαιολογίας του ΕΜΠ Δρ. Κ. Τσάιμου: «Εργασία και Ζωή στο Αρχαίο Λαύριο σε εγκατάσταση εμπλουτισμού μεταλλευμάτων τον 4ονΑιώνα π.Χ. Διδακτορική διατριβή στο Ε.Μ.Π. σελ΄86-119, 1988»
Και όπως αναφέρει πολύ εύστοχα η ανωτέρω Καθηγήτρια “η ανασκαφή μας έδωσε πολύτιμα στοιχεία για να κατανοήσουμε τον αρχαίο κόσμο στον καθημερινό του βίο και την εργασία του για την εκμετάλλευση του θησαυρού του υπεδάφους”. Επισημαίνει επίσης “ ότι για πρώτη φορά ήρθαν στο φως ολόκληρα συγκροτήματα εμπλουτισμού με τα περιβάλλοντα δωμάτια”
Παρουσιάζουμε μία σειρά από φωτογραφίες που πήραμε από το Συγκρότημα Εμπλουτισμού II το οποίο θεωρείται από τους ερευνητές ως “ το καλύτερα διατηρημένο με περισσότερα δωμάτια και από άποψης αρχιτεκτονικής δομής και τοποθέτησης των δωματίων ως το πιο τέλειο”.
Αξίζει βέβαια να επισημάνουμε ορισμένα χαρακτηριστικά στοιχεία όπως ότι το συγκρότημα ήταν μία κλειστή δομή (Εικόνα 4, 6 ) με πύλη εισόδου (Εικόνα 5) και μία εσωτερική κεντρική αυλή με περιβάλλοντα δωμάτια (Εικόνα 6) με πόρτες προς τον αύλειο χώρο. Το πλυντήριο εμπλουτισμού, το τριβείο και οι δεξαμενές ευρίσκονται στην άκρη της Νοτιοδυτικής πλευράς του συγκροτήματος (Εικόνες 3, 14, 18) και είναι ενσωματωμένες στην κλειστή αυτή δομή, διότι αποτελούσαν την “καρδιά” της δραστηριότητας των κατοίκων του οικισμού.
Τα ευρήματα που προέκυψαν από την ανασκαφική αρχαιολογική έρευνα παρείχαν πολύτιμα στοιχεία για τη χρήση των χώρων των δωματίων. Για παράδειγμα η παρουσία κονιάματος είναι ένδειξη της χρήσης των δωματίων ως λουτρά για τους ελεύθερους (Η2) ή για τους εργάτες –δούλους Ε2 (Εικόνες 8, 11) ή για την αποθήκευση του εμπλουτίσματος Β2 (Εικόνα 14). Μας εντυπωσιάζει επίσης το γεγονός ότι υπήρχε δωμάτιο της εστίας Ζ2 (Εικόνα 10) δίπλα στα λουτρά των δωματίων Η2 και Ε2 για να τροφοδοτεί με ζεστό νερό τα λουτρά. Ένα άλλο σημαντικό τεχνικό επίτευγμα που παρατηρούμε στο συγκρότημα είναι το σύστημα της εξοικονόμησης των αναγκών σε νερό με κατασκευή αγωγών και καναλιών συλλογής και μεταφοράς της επιφανειακής απορροής από τους λόφους (Εικόνα 5) αλλά και του χρησιμοποιημένου νερού των λουτρών (Εικόνα 17) καθώς και των ομβρίων από την αυλή ή και από τις στέγες των δωματίων με προορισμό τις δεξαμενές που στη συνέχεια με αγωγό τροφοδοτούσαν το πλυντήριο (Εικόνα 14).
Επίσης πολύ πιθανόν στον οικισμό να ζούσαν εκτός από τους εργάτες –δούλους του πλυντηρίου (40 περίπου άτομα κατά την Κ. Τσάιμου 1988 σλ. 118) και μεταλλωρύχοι –υπογείτες λαμβάνοντας υπόψη ότι υπάρχουν αρχαίες μεταλλευτικές στοές (Εικόνες 20 & 21) πολύ κοντά, οπότε ενδεχόμενα ο ιδιοκτήτης του εργαστηρίου να ήταν και μισθωτής των μεταλλευτικών αυτών χώρων.
Μία σημαντική διαπίστωση είναι ότι οι “ελεύθεροι” πολίτες και οι εργάτες – δούλοι συνοικούσαν στον οικισμό (Εικόνα 6), που σημαίνει ότι θα είχαν αναπτυχθεί κοινωνικές σχέσεις μεταξύ τους και επίσης ότι οι εργάτες δούλοι πέραν από την αδιαμφισβήτητη ιδιαίτερα σκληρή εργασία που ήταν υποχρεωμένοι να κάνουν, απολάμβαναν και κάποιων ανέσεων όπως είναι τα λουτρά με ζεστό νερό (Εικόνα 11) καθώς και οι ευρύχωροι χώροι που χρησιμοποιούσαν για τον ύπνο και για τη σίτισή τους (Εικόνες 6, 12).

Καταλήγοντας με μία ευχή να δοθεί η δυνατότητα επισκεψιμότητας του Ασκληπιακού αρχαιο-μεταλλουργικού χώρου, ώστε όλη αυτή η γνώση που αποκτήθηκε με κρατικές δαπάνες από τις αξιόλογες αυτές ανασκαφικές εργασίες πριν από 40 χρόνια, να μην παραμένει κλειδωμένη στις βιβλιοθήκες ή να προορίζεται μόνον για μελετητές και ειδικούς ερευνητές αλλά σαν πολιτιστικός θησαυρός να διαχυθεί στο ευρύ κοινό με στόχο να γνωρίσουμε και να θαυμάσουμε όλοι τα τεχνολογικά επιτεύγματα και την οργανωτική ικανότητα καθώς και τις συνθήκες του εργατικού βίου των αρχαίων προγόνων μας.

[Δημ. Μπίτζιος-Η. Κατσάρος]

Σχετικά Άρθρα