ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑΑΡΧΑΙΑ ΛΑΤΟΜΕΙΑ & ΤΕΧΝΗ/ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Τα Αρχαία λατομεία Σητείας Λασιθίου (Ι)

Χάρτης των λατομείων της Σητείας

[του Σ. Μανωλιούδη, γεωλόγου]

Η ανατολική Κρήτη αποτέλεσε το χώρο της πρώτης επαφής με τους λαούς της γόνιμης ημισελήνου στη Μεσοποταμία την Ανατολία κ.λπ. Αποτέλεσμα αυτής της γεωγραφικής θέσης ήταν η δημιουργία του ανακτορικού κέντρου στη Ζάκρο, το συγκρότημα στον Πετρά, το Παλαίκαστρο και αργότερα η ίτανος. Κοντά και γύρω από τα μνημεία του πολιτισμού σώζονται αρχαία λατομεία, από τα οποία εξορύχτηκαν τα δομικά υλικά για τα κτίσματα τους. Μερικά από τα λατομεία αυτά περιγράφονται παρακάτω.

1.Λατομεία στα Σκαριά Παλαικάστρου Σητείας.  Τρία χιλιόμετρα προς τα νότια του αρχαιολογικού χώρου Ρουσολάκκου (Χιόνα) βρίσκεται συστάδα από τα πιο σημαντικά μινωικά λατομεία. Σε τουλάχιστον πέντε σημεία εντοπίσθηκαν εξορύξεις. Σε δύο από τις εξορύξεις τα αυλάκια εξόρυξης είναι πάνω από 20 εκατοστά του μέτρου, ενώ σε τρεις τα αυλάκια εξόρυξης είναι κάτω από 15 εκατοστά. Πιθανότατα οι δύο πρώτες αφορούν την παλαιονακτορική φάση λειτουργίας του λατομείου και οι τρεις επόμενες τη νεοανακτορική φάση. Πολύ ενδιαφέρον στοιχείο η χάραξη σε λοξή επιφάνεια, δίπλα σε αρχαίο δρόμο, σχήματος (mason’ marks;) 15×15 εκατοστών περίπου με παράσταση ισοσκελούς σταυρού εντός πλαισίου. Μοναδικό στοιχείο και τόσο καλά διατηρημένο.
Μεγάλο μέτωπο στο μινωικό λατομείο στα Σκαριά.
Εγκιβωτισμένος σταυρός δίπλα σε αρχαίο δρόμο των λατομείων στα Σκαριά.
Χάρτης των λατομείων της Ζάκρου.

2. Λατομείο στα «Πελεκητά» Κάτω Ζάκρου Σητείας

 
Σε απόσταση 3,5 περίπου χιλιομέτρων από το ανάκτορο της Ζάκρου βόρεια δίπλα στη θάλασσα, μετά το ομώνυμο σπήλαιο, υπάρχει υπαίθριο λατομείο σε παράκτιο ψαμμίτη (αιολιανίτη). Χρησιμοποιήθηκε για εξόρυξη γωνιόλιθων οι οποίοι φορτωνόταν από το μικρό όρμο κάτω από το λατομείο (σώζονται οι οπές πρόσδεσης των σκαφών πάνω στην αρχαία ακτογραμμή) ξεκινούσαν τα σκάφη μεταφοράς για το Ανάκτορο της Ζάκρου.

Λατομείο «Πελεκητών».
Παλιά γραμμή ακτής βυθισμένη (1,60m) κάτω από το λατομείο «Πελεκητών». Οπές πρόσδεσης.
Λατομείο στις «Μαλάμουρες».
Γωνιόλιθος από Αιολιανίτη στο Ανάκτορο της Ζάκρου.

3. Λατομείο στις «Μαλάμουρες» Κάτω Ζάκρου Σητείας
Νότια της κάτω Ζάκρου σε απόσταση τριών χιλιομέτρων περίπου, βρίσκεται αρχαίο λατομείο. Η προσπέλαση γίνεται από αδιαμόρφωτο μονοπάτι μήκους 1,5 χιλιομέτρων από την ταβέρνα «Αμπέλες» (πεζοπορία 30 min) προς νότο.

Βρίσκεται σε υψόμετρο 35 έως 55 μέτρα. Υπάρχει ελλειψοειδής λατόμευση και ο εμφανής λατομικός χώρος βρίσκεται στη νότια πλευρά με διστάσεις: 40 Χ 20 μέτρα. Τα μέτωπα είναι κατακόρυφα με αυλάκια – εγκοπές 8-10 εκατοστά του μέτρου. Τα τεμάχια στο νότιο μέτωπο έχουν διαστάσεις 1,00μχ0,40μχ 0,30μ και 1,30μχ 0,70μχ 0.40μ. Οι αιολιανίτες (συνεκτικοί ψαμμίτες, αμμούδα) αποτελούν τον πυρήνα του λατομικού χώρου και επικάθονται πάνω σε σκούρους ασβεστόλιθους ζώνης Τριπόλεως. Εκτείνονται σε μήκος 100 περίπου μέτρων με πλάτος 60-70 μέτρα. Το πάχος φτάνει τα τέσσερα (4) μέτρα.

Τα δομικά υλικά που εξορύχτηκαν από το λατομείο αυτό αλλά και τα Πελεκητά χρησιμοποιήθηκαν στο ανάκτορο της Ζάκρου.

Μαύρο Αυλάκι όμορφος και υπήνεμος κόλπος

4.    Λατομείο στο «Μαύρο Αυλάκι» Ζάκρου.
Το «Μαύρο αυλάκι» είναι ο πρώτος όρμος νότια της Κ. Ζάκρου. Η προσπέλαση είναι δυνατή από αδιαμόρφωτο και στα τελευταία μέτρα πριν τη θάλασσα, δύσβατο μονοπάτι, με αφετηρία τον δρόμο Κάτω Ζάκρος – Άνω Ζάκρος. Από την πλευρά της θάλασσας είναι ανοιχτή η προσπέλαση αφού η ακτογραμμή είναι κοντά στις θέσεις εξόρυξης.

Δομείται από ασβεστόλιθους της ενότητας Τριπόλεως, Σιδερόπετρα για τους ντόπιους. Το πέτρωμα έχει ισχυρό τεκτονισμό (σπασίματα) σε παράλληλα επίπεδα ο οποίος διευκόλυνε την εξόρυξη γωνιόλιθων και πλακών. Οι παραγόμενοι γωνιόλιθοι κατευθύνονταν προς το Ανάκτορο της Κάτω Ζάκρου δια θαλάσσης. Η φόρτωση γινόταν σε σχεδίες οι οποίες ακουμπούσαν στην ακτή με το ένα μέρος και το άλλο ήταν στο νερό. Με πλαγιολίσθηση οι γωνιόλιθοι οδηγούνταν πάνω στη σχεδία. Υπάρχει ειδική κατασκευή για δέσιμο και σταθεροποίηση της σχεδίας.

Ασβεστόλιθοι Τρίπολης. Σκληροί αλλά οι ασυνέχειες διευκόλυναν την εξόρυξη.
Παλιά γραμμή ακτής και στην ένθετη εικόνα οπές πρόσδεσης.
Γωνιόλιθοι από ασβεστόλιθο Τρίπολης στο Ανάκτορο της Ζάκρου.

Η έρευνα εντόπισε τρεις οπές (στο ύψος της παλαιάς ακτής) στις οποίες, πιθανότατα, δενόταν η σχεδία. Η παλιά γραμμή ακτής βρίσκεται σε βάθος 1,50 μέτρα και είναι αρκετά εμφανής σε όλο το κολπάκι

Σχετικά Άρθρα