Η Μεταλλευτική Διαδρομή της Μπάνσκα Στιάβνιτσα. Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς και Πρότυπο για τη Λαυρεωτική (III)

 [του Δημήτρη Κ. Κωνσταντινίδη, Δρα Οικονομικής Γεωλογίας] 

3.3 Άλλα ενδιαφέροντα τεχνικά μνημεία
Ένας από τους πρώτους σιδηρόδρομους για τη κίνηση βαγονιών μεταφοράς μεταλλεύματος στην Ουγγρική Αυτοκρατορία κατασκευάστηκε το 1825 – 1828 μέσα στην αποστραγγιστική στοά της Αγίας Τριάδας.

Το 1837 ιδρύθηκε στη Στιάβνιτσε Μπάνε το πρώτο εργοστάσιο στον κόσμο για την παραγωγή χαλύβδινων συρματόσχοινων.

Στη Χόντρουσια,πάνω από το φρεάτιο Μάγιερ (Mayer), το οποίο άρχισε να ανασκάπτεται το 1805, διατηρείται ακόμη το μηχανοστάσιο με την ηλεκτρική μηχανή ρυμούλκησης, καθώς και το κτίριο του φρέατος με τον αντίστοιχο πύργο (Εικ. 12).

Στη Μπάνσκα Στιάβνιτσα υπάρχουν τα ερείπια χυτηρίου αργύρου και μολύβδου από το πρώτο μισό του 17ου αιώνα, που εκσυγχρονίστηκε το 1872,και αποτέλεσε το κεντρικό χυτήριο του ουγγρικού τμήματος της τότε Αυστροουγγαρίας (Εικ. 13).

Το Υπαίθριο Μεταλλευτικό Μουσείο, βρίσκεται σε μια γραφική κοιλάδα μόλις 1,5 χλμ. από το κέντρο της Μπάνσκα Στιάβνιτσα. Εδώ και 40 χρόνια προσφέρει στους επισκέπτες του μια μοναδική εμπειρία εξερεύνησης των αρχικών υπόγειων στοών. Ως η παλαιότερη και θεματικά μεγαλύτερη υπόγεια έκθεση στη Σλοβακία παρουσιάζει την εξέλιξη της εξόρυξης μεταλλευμάτων στην Κεντρική Ευρώπη από τον Μεσαίωνα έως τα τέλη του 20ουαιώνα.

Το πολυτιμότερο έκθεμα του υπαίθριου μεταλλευτικού μουσείο είναι η μηχανή του ανελκυστήρα του φρέατος, η περιστροφή της οποίας γινόταν με τη βοήθεια αλόγων (Εικ. 14,αριστερά). Πρόκειται για τη μοναδική μηχανή του είδους της που διασώθηκε στη Σλοβακία. Η υπόγεια ξενάγηση διαρκεί περίπου 70-90 λεπτά, ενώ ο κάθε επισκέπτης εφοδιάζεται με κράνος, μπουφάν και λάμπα (Εικ. 14, δεξιά).

Το υπαίθριο μεταλλευτικό μουσείο διαθέτει σωρεία άλλων μεταλλευτικών μηχανών και εκθεμάτων.
Θα ήταν μεγάλη παράλειψη αν δεν παραθέταμε τουλάχιστον δύο από τα επιβλητικά κτίρια της πρώτης στο κόσμο Μεταλλευτικής Ακαδημίας που ιδρύθηκε εδώ το 1762 μ.Χ. (Εικ. 15), και για την οποία έχουν γραφτεί δεκάδες βιβλία ή δημοσιεύσεις.

4). Ένα Πρότυπο για τη Μεταλλευτική/Γεωλογική Λαυρεωτική; Είναι αδιαμφισβήτητο ότι τόσο η Μπάνσκα Στιάβνιτσα, όσο και το Λαύριο οφείλουν τη δόξα τους, αλλά και το όνομα τους, στη εξορυκτική τους ιστορία. Δυο πόλεις/περιοχές που βρέθηκαν σε παράλληλες διαδρομές, που ωστόσο δεν συμπίπτουν χρονικά.

Η αρχαία αθηναϊκή εξορυκτική και μεταλλουργική τεχνική για την παραγωγή αργύρου και μολύβδου, που εξελίχθηκε κυρίως κατά τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ., είναι ο βασικός παράγοντας που οδήγησε στην οικονομική ανάπτυξη της Αθηναϊκής Πολιτείας (βλέπε «Χρυσός Αιώνας του Περικλέους»). Είναι η εποχή που άφησε πίσω της ανεπανάληπτα τεχνικά μνημεία στη Λαυρεωτική. Αρκεί να αναφέρει κανείς τα αρχαιολογικά μνημεία της Κοιλάδας της Σούριζας, όπου προεξάρχουν οιεγκαταστάσεις πλυντηρίων υδρομηχανικού εμπλουτισμού του μεταλλεύματος (Π. Τζεφέρης και Δ. Μπίτζιος, 2019), τις αρχαίες στοές εξόρυξης από όπου προήλθαν τα μεταλλεύματα του αργύρου και μολύβδου, το λατομείο της Αγριλέζας, την πηγή δηλαδή του μαρμάρου για τους κίονες του Ναού του Ποσειδώνα, τα αρχαίο θέατρο του Θορικού, αλλά και τα μνημεία που άφησαν πίσω τους οι νεότεροι μεταλλευτές της Γαλλικής και Ελληνικής Εταιρείας Λαυρίου.