[του Αντώνη Καπετάνιου]
Κάπου έχουμε παρεκκλίνει; Υπερβάλουμε και μάλλον έχει χαθεί ο (αυτο)έλεγχος;
Καταναλώνουμε ασύστολα φυσικούς πόρους κι επιβαρύνουμε υπέρμετρα τον πλανήτη με τα παράγωγά της ενέργειάς μας, χωρίς να συνειδητοποιούμε ποιες είναι οι επιπτώσεις… Έχουμε παρασυρθεί σ’ ένα φαύλο κύκλο παραγωγής και κατανάλωσης, ακολουθώντας όχι τη λογική, αλλά την ευκολία μας, καθώς και τις επιταγές της αγοράς και της οικονομικής ανάπτυξης…
Δικαιολογούμε δε ευσχήμως τις πράξεις μας, αποδεχόμενοι πως ό,τι γίνεται, πραγματοποιείται για το καλό μας, για την ανάπτυξη, για το μέλλον μας… Μήπως όμως εθελοτυφλούμε ζώντας το τώρα και αφαιρώντας από τη ζωή το αύριο;
Ας δούμε την περίπτωση της διακίνησης της πληροφορίας και της μεταφοράς δεδομένων. Σαφώς θεμιτή. Ποιος αντιλέγει; Ποιος αντιτείνει στην ανάγκη πληροφόρησης, ενημέρωσης, επαφής, επικοινωνίας, (ηλεκτρονικής) διασκέδασης, μεταφοράς και μετάδοσης γνώσης; Η υπερβολή της όμως επιβαρύνει σημαντικά τον πλανήτη και δημιουργεί μεγάλη οικολογική επιβάρυνση˙ μολοντούτο αυτό που συμβαίνει αποσιωπάται προκλητικά, καθώς η διακίνηση δεδομένων εξυπηρετεί μιαν εξαιρετικά επικερδή ψηφιακή βιομηχανία˙ κι όχι μόνον!
Σύμφωνα με επιστημονική έκθεση του «The Shift Project», της γαλλικής επιστημονικής δεξαμενής σκέψης (δημοσιεύτηκε το 2019), οι ψηφιακές τεχνολογίες είναι υπεύθυνες σήμερα για το 4% της παγκόσμιας παραγωγής αερίων θερμοκηπίου. Έχουν ξεπεράσει και την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου από την εναέρια πολιτική αεροπορία. Το μερίδιό τους μπορεί να διπλασιαστεί μέχρι το 2025 και να φτάσει το επίπεδο ρύπανσης από τα αυτοκίνητα. Μάλιστα, η ανάγκη ενέργειας για τις ψηφιακές τεχνολογίες αυξάνεται κατά 9% τον χρόνο, τη στιγμή που εντείνεται η απαίτηση μείωσης της κατανάλωσης λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Η συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση για υψηλή ανάλυση (ας ξεχάσουμε το 4Κ – έρχεται ήδη το 8Κ), η οποία ποτέ δεν έχει εκτιμηθεί εάν είναι απαραίτητη, οδηγεί σε τεράστια κόστη υποδομής δικτύων, τα οποία συμπεριλαμβάνουν και το κόστος για το περιβάλλον. Από όλα τα videos συνολικά, το βάρος μοιράζεται κατά 20% στα offline videos και κατά 60% στα online videos. Το 2018, η θέαση online videos εξέπεμψε τόσα αέρια θερμοκηπίου όσα η Ισπανία, περίπου το 1% των παγκόσμιων εκπομπών. Από αυτά υπολογίζεται ότι το 1/3 προέρχεται από τις υπηρεσίες Video on Demand (VOD) των συνήθως συνδρομητικών καναλιών.Τα videos που κυκλοφορούν ηλεκτρονικά βρίσκονται αποθηκευμένα σε data centers και μεταφέρονται στα τερματικά μας (υπολογιστές, τηλέφωνα, συνδεδεμένες τηλεοράσεις κ.λπ.) μέσα από δίκτυα (καλώδια, οπτικές ίνες, ρούτερ, κεραίες κινητής). Όλη αυτή η διαδικασία καταναλώνει ηλεκτρισμό. Η κυκλοφορία των δεδομένων αυξάνεται μάλιστα κατά 25% τον χρόνο. Η ροή videos αντιπροσωπεύει το 80% του όγκου των δεδομένων. Το υπόλοιπο 20% αντιστοιχεί σε ιστοσελίδες, δεδομένα, βιντεοπαιχνίδια κ.λπ. Με όρους χρήσης, η υπερκατανάλωση ψηφιακής τεχνολογίας οφείλεται κυρίως στο βίντεο.
Τα videos στο YouTube αντιπροσωπεύουν το 21%, στα social media το 18% και το υπόλοιπο μοιράζεται σε εφαρμογές που χρησιμοποιούν videos όπως το Skype. Μεγάλη ζημιά κάνουν τα videos που αρχίζουν να παίζουν μόνα τους μόλις συνδεθούμε σε μια ιστοσελίδα. Γιατί αυτά δεν τα ζήτησε κανείς και επιβάλλονται κατά κάποιον τρόπο στον χρήστη. Είναι «πεταμένη» ενέργεια.
Δεν είναι βέβαια μόνο τα videos. Κάθε φορά που στέλνουμε ένα e-mail μ’ ένα συνημμένο έγγραφο καταναλώνουμε την ίδια ενέργεια όσο αν αφήναμε μια λάμπα αναμμένη για 24 ώρες. Σκεφτείτε τα δισεκατομμύρια e-mails που ανταλλάσσονται κάθε ώρα της ημέρας… Ακόμα χειρότερο, τα επαγγελματικά e-mails 100 εργαζόμενων επί έναν χρόνο έχουν τον ίδιο αντίκτυπο στο περιβάλλον με 13 ταξίδια αλέ-ρετούρ Παρίσι – Νέα Υόρκη.
Η ασύλληπτη αυτή ρύπανση οφείλεται κυρίως στην κατανάλωση ενέργειας για τη λειτουργία και την ψύξη των data centers όπου βρίσκονται αποθηκευμένα όλα τα δεδομένα του διαδικτύου. Όσο αυξάνονται εκρηκτικά τα δεδομένα, τα κέντρα αυτά πολλαπλασιάζονται. Σήμερα υπάρχουν 4.438 σε ολόκληρο τον κόσμο, χωρίς να υπολογίσουμε τα πολύ μικρότερα που μπορεί να διατηρεί κάθε εταιρεία στην έδρα της.
Ποια η λύση; Ν’ αποβάλλουμε την τεχνολογία; Να μην έχουμε δεδομένα; Φυσικά και όχι. Μια λύση θα ήταν τα μικρότερης ανάλυσης videos, που θα ικανοποιούσαν εξίσου τους χρήστες, χωρίς αρνητικά αποτελέσματα. Μπορούμε ακόμα να βάλουμε ένα χρονικό όριο την ημέρα στην επικοινωνία, καθώς και να κατεβάζουμε πρώτα τα δεδομένα και να τα βλέπουμε μετά. Για τα δε e-mails, μπορούμε να καθαρίσουμε το inbox, αφήνοντας μόνο τα απαραίτητα για να μην «γεμίζουμε» τους servers και να διακόψουμε την εγγραφή μας σε newsletters που δεν διαβάζουμε πια. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι το κάθε e-mail που κρατάμε στον υπολογιστή μας παράγονται 10 γρ. CO₂ του άνθρακα τον χρόνο ενώ το 80% των e-mails δεν ανοίγεται ποτέ!
Σύμφωνα με την έκθεση του «The Shift Project», απ’ όπου και τα παραπάνω στοιχεία, η αυτορρύθμιση δεν έχει αποδειχθεί αρκετή από τους υπεύθυνους χρήστες, κι ό,τι θα πρέπει να υπάρξει ρύθμιση των μηχανισμών που παράγουν ή προκαλούν τη χρήση, όπως για παράδειγμα είναι η σχεδίαση των online πλατφορμών.
Πρέπει εν κατακλείδι να υπάρξει «ψηφιακή νηφαλιότητα» στη χρήση των ψηφιακών μέσων, σύμφωνα με το «The Shift Project», κάτι που απαιτεί αφενός ψηφιακή παιδεία, αφού πλέον ζούμε στην ηλεκτρονική εποχή και όλα εξαρτώνται από την ηλεκτρονική χρήση, και αφετέρου ρύθμιση των ψηφιακών δομών σε παγκόσμιο επίπεδο. Διότι διαφορετικά η ενημέρωση, η πληροφόρηση, η επαφή, η επικοινωνία, η διασκέδαση, η γνώση, που αποτελούν δικαιώματα κι αγαθά για τον άνθρωπο, θα καταστούν με τον τρόπο που προσφέρονται σε αυτόν, καταστροφικά για το μέγα αγαθό, το περιβάλλον, και θ’ αποτελέσουν έναν ακόμα, ήδη εξελισσόμενο, κίνδυνο για το μέλλον του πλανήτη!