Δημητρίου Μπίτζιου, Δρ. Γεωλόγου – Κοιτασματολόγου και
Πέτρου Τζεφέρη, Δρ. ΕΜΠ-Συγγραφέα
Η ευρύτερη περιοχή του σημερινού οικισμού της Πλάκας Λαυρεωτικής απετέλεσε σημαντικό μεταλλευτικό κέντρο τόσο κατά την αρχαία όσο και κατά την νεώτερη περίοδο εκμετάλλευσης των μεταλλείων του Λαυρίου. Εντοπίζεται στην κεντρική ζώνη μεταλλοφορίας της Λαυρεωτικής και απέχει 8 χιλιόμετρα από την πόλη της Κερατέας και 6 χιλιόμετρα από το Λαύριο (Φωτό 1). Ήταν σίγουρα το μεγαλύτερο μεταλλευτικό συγκρότημα της Βόρειας πλευράς της Λαυρεωτικής με τη μεγαλύτερη ανάπτυξη να χρονολογείται στο τέλος του 19ου αι. και τις αρχές του 20ου αι.
Σημειώνουμε ότι η συνολική παραγωγή της μεταλλουργικής δραστηριότητας των δύο εταιρειών , της Γαλλικής και της Ελληνικής, από τα μεταλλεία και τα αρχαία απορρίμματα, ανήλθε σε 863.503 τόνους σκληρού Μολύβδου (κράμα Pb-Αg) και 1.375 τόνοι Αργύρου (Αg). Σε σύγκριση με την αρχαία εποχή η συνολική παραγωγή του 19ου – 20ου αι αντιπροσώπευε το 49,32% για το κράμα Pb-Αg και 39,28% για τον Ag, της αρχαίας παραγωγής.Επισημαίνεται εδώ ότι ήδη από το 1875 έχει ιδρυθεί η «Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου» (Γ.Ε.Μ.Λ) (1875 – 1981), στην οποία ουσιαστικά οφείλεται η αναβίωση της εκτεταμένης μεταλλευτικής δραστηριότητας στην Λαυρεωτική και για την ίδρυση των μεταλλευτικών οικισμών Πλάκα και Καμάριζα γύρω στο 1880, δηλαδή των δύο σπουδαιότερων μεταλλευτικών κέντρων εξόρυξης.
Η εκμετάλλευση του μεταλλευτικού δυναμικού της Πλάκας σε μεταλλεύματα μολύβδου-ψευδαργύρου, είχε ξεκινήσει από την αρχαιότητα και σε πολλές περιόδους ξεπερνούσε σε παραγωγή ακόμη και την Καμάριζα, παρήγαγε δε ποικιλία μεταλλευμάτων όπως πχ. μαγγανιούχα, σιδηροκαλαμίνες κλπ. (βλ. εκθέσεις Επιθεωρητή Ηλ. Γούναρη)
Το όριο μετάβασης από τον ένα λιθολογικό σχηματισμό στον άλλο, ονομάζεται στη γεωλογία “ επαφή” ή “ζώνη επαφής”. Η επαφή μεταξύ της “Ανώτερης” και της “Κατώτερης Τεκτονικής Ενότητας” είναι τεκτονική, ονομάζεται από τους μεταλλευτές “1η επαφή” και χαρακτηρίζεται σαν “Ρήγμα Αποκόλλησης της Λαυρεωτικής” (φωτό 2,3), το οποίο γενετικά συνδέεται με την γεωδυναμική και την κινηματική των τεκτονικών πλακών του Αιγαιακού χώρου. Οι επαφές του “Ανώτερου” και του “Κατώτερου Μαρμάρου” με τον “ενδιάμεσο Σχιστόλιθο” της Κατώτερης Τεκτονικής Ενότητας ονομάζονται “2η και 3η επαφή” αντίστοιχα (Φωτό 2). Οι ζώνες επαφής, που είναι συνήθως τεκτονισμένες (διατμητικές ζώνες), έχουν μεγάλη σημασία διότι μπορεί να “φιλοξενούν” τα κοιτάσματα της Λαυρεωτικής. Στην περιοχή της Πλάκας συναντούμε την 1η και 2η επαφή, ενώ στο άλλο και σημαντικότερο μεταλλευτικό κέντρο της Λαυρεωτικής, που βρίσκεται Νότια της Πλάκας, την Καμάριζα (Φωτό 1) εντοπίζονται και οι τρεις επαφές, από τις οποίες η 3η επαφή είναι και η σημαντικότερη από ποιοτικής και ποσοτικής άποψης μεταλλοφορίας.Τα κοιτάσματα των μεταλλευμάτων κύρια από Αργυρούχο Μόλυβδο που εκμεταλλεύτηκαν οι αρχαίοι αλλά και οι νεότεροι μεταλλευτές ήταν παγκόσμιας κλάσης και η δημιουργία τους συνδέεται με το γεωλογικό και τεκτονικό περιβάλλον της Λαυρεωτικής. Στη γεωλογική δομή κυριαρχούν δύο Τεκτονικές ενότητες μεταμορφωμένων πετρωμάτων (Φωτό 2): (i) η “Ανώτερη Τεκτονική Ενότητα” κύρια από σχιστόλιθους με παρεμβολές μαρμάρων και (ii) η “Κατώτερη Τεκτονική Ενότητα” που περιλαμβάνει, από πάνω προς τα κάτω το “Ανώτερο Μάρμαρο”, τον ενδιάμεσο “Σχιστόλιθο Καισαριανής ή Καμάριζας” και το “Κατώτερο Μάρμαρο”.
Τα συνοδά της μαγματικής διείσδυσης θερμά μεταλλοφόρα υδροθερμικά διαλύματα αποθέτουν προοδευτικά, λόγω πτώσης της θερμοκρασίας, το μεταλλικό τους φορτίο δημιουργώντας κοιτάσματα μαγνητίτη κοντά στο γρανίτη, λίγο πιο μακριά μαγνητοπυρίτη και σε μεγαλύτερες αποστάσεις, θειούχα μεταλλεύματα Pb-Ag, Zn, Fe που αντικαθιστούν τα μάρμαρα, ως πιο διαλυτά (Φωτό 4), κοντά ή και στις επαφές τους με τους σχιστόλιθους (1η, 2η και 3η επαφή). Σε μεταγενέστερο στάδιο των μεταλλογενετικών διεργασιών αποδίδεται η φλεβική μεταλλοφορία όπως το “F80” που τέμνει τα μετασωματωμένα περιβάλλοντα πετρώματα (κερατίτες) και αποτελείται από εναλλαγές λεπτών ταινιών από θειούχα βασικών μετάλλων (Pb-Zn), θειοάλατα, φθορίτη, σιδερίτη, ενώ έχει εντοπισθεί και αυτοφυής άργυρος (Ag) σε συσσωματώματα κρυστάλλων ασβεστίτη (Φωτό 5).Η γεωλογική δομή της Λαυρεωτικής συμπληρώνεται με την εμφάνιση αποφύσεων γρανιτικών σωμάτων Άνω- Μειοκαινικής ηλικίας (8 εκατομμυρίων ετών περίπου) που συναντώνται μόνον στην περιοχή της Πλάκας και στα Βίλια . Τα γρανιτικά αυτά σώματα διεισδύουν μέσα στην “Κατώτερη Τεκτονική Ενότητα”, μετασωματώνοντας (μεταμόρφωση επαφής – Skarn) τα περιβάλλοντα πετρώματα και δημιουργώντας τις συνθήκες, όπως η προσφορά θερμότητας και μεταλλικών στοιχείων ή ενώσεων , που οδηγούν στο σχηματισμό των μεταλλικών κοιτασμάτων. (φωτ.3)
Πλάκα Λαυρεωτικής: ένας παράδεισος Γεωλογικής και Μεταλλευτικής κληρονομιάς (IΙ)
Αναδημοσίευση από το : https://www.huffingtonpost.gr