ΓΕΩΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ/ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΟ ΛΑΥΡΙΟ

Ρήγμα αποκόλλησης στο Πόρτο Εννιά Λαυρεωτικής: ένας εντυπωσιακός γεώτοπος (ΙΙ)

 

ΠΩΣ ΠΟΤΕ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΘΗΚΕ ΤΟ ΡΗΓΜΑ ΑΠΟΚΟΛΛΗΣΗΣ;

ΦΩΤΟ 3: Μοντέλο Γεωδυναμικής Εξέλιξης του Αιγαιακού χώρου. Από το τμήμα Γεωλογίας του ΑΠΘ. Η Λαυρεωτική, που ανήκει γεωλογικά στην Αττικοκυκλαδική μεταμορφική ζώνη, σημειώνεται με πράσινο κύκλο.

Σύμφωνα με το παραστατικό γεωτεκτονικό μοντέλο του Αιγαιακού χώρου της ΦΩΤΟ 3 του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ, κατά το Ηώκαινο (52.4 ± 0.8 Μa) τα πετρώματα της Αττικοκυκλαδικής ζώνης, στην οποία εντάσσεται και η Λαυρεωτική, υποβυθίστικαν (συμπιεστικές δυνάμεις) στο μέτωπο της σύγκλισης των γεωτεκτονικών πλακών μεταξύ της Απουλίας – Αφρικανικής και Ευρασιατικής πλάκας και μεταμορφώθηκαν σε συνθήκες υψηλών πιέσεων και χαμηλών θερμοκτρασιών HP/LT (ορογενετική ζώνη). Κατά το Ολιγόκαινο το μέτωπο της σύγκλισης των γεωτεκτονικών πλακών μετακινείται προς ΝΝΔ. Τα πετρώματα της Λαυρεωτικής βρέθηκαν σε εσωτερικότερη θέση του τόξου σε συνθήκες εφελκυσμού διεύθυνσης NNE-SSW (αποκλίνοντα τόξα στο διάγραμμα της ΦΩΤΟ 3, B & C)’. Έτσι διευκολύνθηκε o εκταφιασμός – ανάδυσή τους (exhumation) από τα βαθύτερα λιθοσφαιρικά επίπεδα που συνοδεύθηκε και από μία ανάδρομη μεταμόρφωσή (25Μa).Η γένεσή του Ρήγματος Αποκόλλησης Λαυρεωτικής, συνδέεται με την γεωδυναμική εξέλιξη του Αιγαιακού χώρου.

Ακολουθεί η μεταορογενετική διαδικασία Ολιγοκαινικής- Μειοκαινικής ηλικίας (ΦΩΤΟ 3, B & C), που σηματοδοτείται από την βαρυτική κατάρρευση (gravitational collapse) των πετρωμάτων καθώς και από την τοποθέτηση της μυλωνιτικής έως κατακλαστικής ήπιας γωνίας αποκόλλησης (πλαστική-θραυσιγενή ζώνη μετάβασης). Δημιουργήθηκε έτσι ένα σύστημα Ρηγμάτων Αποκόλλησης όπου μεγάλες βραχομάζες αποκολλούνται όπως η περίπτωση της περιοχής του Πότο Εννιά (4186762N, 243348E), oπότε έχουμε την ολίσθηση της “Ανώτερης Τεκτονικής Ενότητας” (UTU), όπως φαίνεται στις ΦΩΤΟ 0 και ΦΩΤΟ 1 του άρθρου.

Εργαστηριακές μελέτες (Α. Liati, N. Skarpelis & G. Pe-Piper, 2009), δείχνουν ότι το Ρήγμα Αποκόλλησης της Λαυρεωτικής (OL) παρέμεινε ενεργό κατά το διάστημα πριν από 11,9 έως 8,3 Ma (Άνω Μειοκαινική περίοδος) δηλαδή για πάνω από 3,5 εκατομμύρια χρόνια.

ΤΟ ΡΗΓΜΑ ΑΠΟΚΟΛΛΗΣΗΣ ΤΗΣ ΛΑΥΡΕΩΤΙΚΗΣ ΕΠΑΙΞΕ ΡΟΛΟ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΛΛΟΓΕΝΕΣΗ;

Σύμφωνα με τους ερευνητές Berger, A., Schneider, A.D., Grasemann, B. & Stockli, D.,(2012), οι οποίοι στηριζόμενοι σε προηγούμενες μελέτες και στις σχηματικές γεωλογικές τομές των Skarpelis, N., 2007 και Skarpelis, N., Tsikouras, B. & Pe-Piper, G. 2008, θεωρούν ‘ότι βάσει του γενετικού μοντέλου της ΦΩΤΟ 5, τα μεταλλοφόρα διαλύματα, τα οποία συνδέονται με τον Ανω Μειοκαινικό Γρανοδιορίτη, κυκλοφόρησαν μέσω του Ρήγματός Αποκόλλησης (OL) στις τεκτονισμένες (Shear zones) ετερογενείς επαφές των πετρωμάτων (μάρμαρα-σχιστόλιθοι) με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν τα μεγάλα κοιτάσματα Pb-Ag,Zn,Fe του Λαυρίου.

 
ΦΩΤΟ 5: Μεταλλογενετικό Μοντέλο κοιτάσματος Pb-Ag,Zn,Fe Λαυρίου. Τα μεταλλοφόρα διαλύματα κυκλοφόρησαν μέσω του Ρήγματος Αποκόλλησης (OL) και απέθεσαν το μεταλλικό τους φορτίο σχηματίζοντας τα μεγάλα κοιτάσματα του Λαυρίου. Περιλαμβάνεται στη δημοσίευση των Berger, A., Schneider, A.D., Grasemann, B. & Stockli, D.,(2012) οι οποίοι βασίστηκαν σε παλαιότερες μελέτες και στις σχηματικές γεωλογικές τομές που περιλαμβάνονται στους Skarpelis, N., 2007 και Skarpelis, N., Tsikouras, B. & Pe-Piper, G. 2008.

 

Χαρακτηριστική περίπτωση όπου φαίνεται η σύνδεση της μεταλλοφορίας με το Ρήγμα Αποκόλλησης της Λαυρεωτικής, είναι στη θέση “Πλάτωμα” στην περιοχή της Πλάκας του Λαυρίου (ΦΩΤΟ 6) και έχει περιγραφεί από τον καθηγητή Ν. Σκαρπέλη, (2012).Το “Ανώτερο Μάρμαρο” (UM), που βρίσκεται σε τεκτονική επαφή (Ρήγμα Αποκόλλησης Λαυρεωτικής) με τους σχιστόλιθους της υπερκείμενης “Ανώτερης Τεκτονικής Ενότητας” (UTU), μεταλλοφορεί κοντά στην τεκτονική αυτή επαφή (γνωστά ως “κοιτάσματα Pb-Ag,Zn,Fe. 1ης Μεταλλοφόρου Επαφής”).

ΦΩΤΟ 6: Το Ρήγμα Αποκόλλησης της Λαυρεωτικής (OL) στη θέση “Πλάτωμα” της περιοχής Πλάκας Λαυρίου, που φέρνει σε επαφή τους σχιστόλιθους της “Ανώτερης Τεκτονικής Ενότητας“(UTU) με το “Ανώτερο Μάρμαρο”(UM). Παρατηρείται οξειδωμένη μεταλλοφορία στο “Ανώτερο Μάρμαρο”(UM) κοντά στο Ρήγμα Αποκόλλησης που αποτελεί την 1η μεταλλοφόρο επαφή. Στις στοές, κοντά στη θέση αυτή, συναντάμε σε βάθος την πρωτογενή θειούχο μεταλλοφορία PbAg,Zn,Fe. Φωτογραφία από Δ. Μπίτζιο.
 

Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του Γεώτοπου αυτού στο Πότο Εννιά είναι τα ακόλουθα:

ΠΟΙΑ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΥ ΑΥΤΟΥ ΓΕΩΤΟΠΟΥ ΣΤΟ ΠΟΡΤΟ ΕΝΝΙΑ;

  • Μπορούμε να προσεγγίσουμε εύκολα το Ρήγμα Αποκόλλησης και τα πετρώματα που βρίσκονται στα ανάντη και κατάντη του ρήγματος.
  • Κάνει εντύπωση το μικρό πάχος των λίγων δεκάδων εκατοστομέτρων του “Ανωτέρου Μαρμάρου” (UM), στα κατάντη του Ρήγματος Αποκόλλησης (ΦΩΤΟ 0 &1), ενώ ως γνωστόν στην ευρύτερη περιοχή το “Ανώτερο Μάρμαρο” φθάνει σε πάχος τις αρκετές δεκάδες μέτρα με μέγιστο τα 150μ. Η λέπτυνση αυτή του “Ανωτέρου Μαρμάρου” οφείλεται στη διαδικασία της αποκόλλησης. 
  • Τα πετρώματα της “Ανώτερης Τεκτονικής Ενότητας” (UTU) στα ανάντη του Ρήγματος Αποκόλλησης είναι διερρηγμένα και λατυποποιημένα και για το λόγο αυτό στην διεθνή ορολογία καλούνται “κατακλαστίτες” (ΦΩΤΟ 0 &1), ενώ στα κατάντη, το “Ανώτερο Μάρμαρο” φαίνεται μυλωνιτιωμένο που αποτελεί ένδειξη πλαστικής παραμόρφωσης. Τα χαρακτηριστικά αυτά μας δείχνουν μία πλαστική-θραυσιγενή ζώνη μετάβασης, που θεωρείται ευνοϊκός παράγων για την μεταλλογένεση. 

Τέλος θα πρέπει να σημειώσουμε το έντονο μορφολογικό ανάγλυφο της περιοχής που οφείλεται στην τεκτονική αυτή δραστηριότητα της αποκόλλησης.

Ο γεώτοπος αυτός αποτελεί ένα εξαίρετο “μάθημα” για τους φοιτητές Γεωλογίας, αλλά και για κάθε ενδιαφερόμενο για τα γεωλογικά φαινόμενα.


[Από Δ. Μπίτζιο Dr. Γεωλόγο – Κοιτασματολόγο] [by Dr. D. Bitzios]

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ:

Α.Π.Θ. Τμήμα Γεωλογίας: “Θέση της Ελλάδας στο παγκόσμιο Γεωτεκτονικό Σύστημα. κεφάλαιο 4”. www.geo.auth.gr/courses/ggg/ggg871y/ch1.htm :

Berger, A., Schneider, A.D., Grasemann, B. & Stockli, D.,2012: Footwall mineralization during Late Miocene extension along the West Cycladic Detachment System, Lavrion, Greece, Terra Nova, 2012,Vol 25, No 3,181–191p.

Liati, A., Skarpelis, N. and Pe-Piper, G.,2009: Late Miocene magmatic activity  in the Attic-Cycladic Belt of the Aegean (Lavrion, SE Attica, Greece): implications for the geodynamic  evolution and timing of ore deposits. Geol. Mag., 146, 732–742p.

Liati, A., Skarpelis, N., Fanning M.C., 2013: Late Permian–Early Triassic igneous activity in the Attic Cycladic Belt (Attica): New geochronological data and geodynamic implications. Tectonophysics vol.  595–596,140-147p. journal homepage: www.elsevier.com/locate/tecto

Μπίτζιος, Δ., 2017: “Παρουσίαση: Εντυπώσεις από ένα Οδοιπορικό στο Αρχαίο και Νεότερο Μεταλλευτικό Λαύριο. Γιατί θα πρέπει να επισκεφθείτε το Λαύριο” www.scribd.com/document/356050014/ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ-ΑΠΟ-ΕΝΑ-ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ-ΣΤΟ-ΑΡΧΑΙΟ-ΚΑΙ-ΝΕΟΤΕΡΟ-ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΟ-ΑΡΧΑΙΟ-ΚΑΙ-ΝΕΟΤΕΡΟ-ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΟ-ΑΡΧΑΙΟ-ΚΑΙ-ΝΕΟΤΕΡΟ-ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΟ-ΑΡΧΑΙΟ#from_embed

Πηλίχος Μ.,2014: Πτυχιακή εργάσιμα: “Γεωλογική χαρτογράφηση στην περιοχή Πόρτο Εννιά της ΝΑ Αττικης” Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Γεωλογίας.

Σκαρπέλης, Ν.,2012 : Οδηγός άσκησης. Άσκηση Υπαίθρου στη Λαυρεωτική (Περιοχή Πλάκας –Αδάμι). Αναγνώριση τεκτονικών δομών, πετρολογικών τύπων και μεταλλοφοριών, δειγματοληψία και σύνθεση μιας κοιτασματολογικής τομής. Αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του Τμήματος Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος ΕΚΠΑ

Scheffer, C., Vanderhaeghe, O., Lanari, P., Tarantola, A.,  Ponthus , L., Photiades, A., France, L., 2015: Syn – to post – orogenic exhumation of metamorphic nappes: Structure and thermobarometry of the western Attic-Cycladic metamorphic complex (Lavrion, Greece),20p. Journal of Geodynamics journal homepage: http://www.elsevier.com/locate/jog.

Skarpelis, N., 2007: The Lavrion deposit (SE Attica, Greece): Geology, mineralogy and minor elements chemistry.N.Jb.Miner.Abh.2007, Vol.183/3, 227–249p.

Skarpelis, N., Tsikouras, B. and Pe-Piper, G., 2008:. The Miocene igneous rocks in the Basal Unit of Lavrion (SE Attica, Greece): petrology and geodynamic implications. Geol. Mag., 145, 1–15 p.

 

Ρήγμα αποκόλλησης στο Πόρτο Εννιά Λαυρεωτικής: ένας εντυπωσιακός γεώτοπος (Ι)

Σχετικά Άρθρα