Σόφη Ε. Παυλάκη, Δικηγόρος
Η συνειδητοποίηση της ανάγκης νομικής κάλυψης της προστασίας του περιβάλλοντος οδήγησε στη σύσταση ενός αυτόνομου κλάδου δικαίου, του δικαίου του περιβάλλοντος. Η προστασία του περιβάλλοντος, όπως κατοχυρώνεται στο άρθρο 24 του Συντάγματος, στοιχειοθετεί υποχρέωση του Κράτους και αντίστοιχο δικαίωμα του ατόμου. Το δικαίωμα στο περιβάλλον είναι ένα συνταγματικό, θεμελιώδες δικαίωμα, αφού την ύπαρξη και άσκησή του εγγυάται μια συνταγματική διάταξη αυξημένης τυπικής ισχύος, η οποία δεσμεύει και τις τρεις συντεταγμένες εξουσίες και δεν δύναται να καταργηθεί με τυπικό νόμο ή με διοικητική πράξη. Στη μελέτη που ακολουθεί εξετάζονται τα βασικά στοιχεία του δικαιώματος στο περιβάλλον και αναλύεται, ως προς τις κυριότερες παραμέτρους της, η συνταγματική κατοχύρωση της προστασίας του περιβάλλοντος σύμφωνα με το άρθρο 24 του ισχύοντος ελληνικού Συντάγματος.
Στην ελληνική έννομη τάξη θεμελιώδη διάταξη για την προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί το άρθρο 24 του ισχύοντος ελληνικού Συντάγματος [1].
Περιβάλλον και φύση δεν είναι έννοιες ταυτόσημες. Το περιβάλλον περιλαμβάνει στοιχεία, τα οποία ενδεχομένως δεν αφορούν τη φύση, όπως ο αστικός χώρος, ενώ η φύση προσδιορίζεται ως το σύνολο των στοιχείων που βρίσκονται έξω από την ορθολογική και τεχνική δραστηριότητα του ανθρώπου.[4] Η συνειδητοποίηση της ανάγκης νομικής κάλυψης της προστασίας του περιβάλλοντος, υπό την έννοια της ένταξης της προστασίας του στο χώρο του δικαίου, οδήγησε στη σύσταση ενός αυτόνομου κλάδου δικαίου, του δικαίου του περιβάλλοντος, το οποίο συνοπτικά μπορεί να ορισθεί ως το δίκαιο για την προστασία του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση της οικολογικής βλάβης.[5]
Κατ΄ άλλη διατύπωση, το δίκαιο του περιβάλλοντος ορίζεται ως το σύνολο των κανόνων δικαίου, οι οποίοι, βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων και προστατευτικών μηχανισμών, οριοθετούν την ανθρώπινη δράση, ατομική και συλλογική, με σκοπό την επίτευξη ισορροπίας μεταξύ περιβάλλοντος, φυσικού, πολιτιστικού και οικιστικού, και κάθε άλλης ανθρώπινης δραστηριότητας.[6] Το δίκαιο του περιβάλλοντος έχει έντονα πραγματολογικό και εμπειρικό χαρακτήρα, μεγάλη εξάρτηση από τη νομολογία, συνδέεται στενά με την οικονομική ανάπτυξη και την τεχνολογία και αποτελεί πρόσφορο χώρο για την εκδήλωση συμμετοχικών διαδικασιών εκ μέρους των πολιτών κατά τη διαδικασία λήψεως αποφάσεων. Η πλήρης κατανόηση του προβλήματος της προστασίας του περιβάλλοντος απαιτεί την προσέγγιση της οικολογικής βλάβης από την οπτική πολλαπλών κλάδων του δικαίου.[7]
Η έννοια της προστασίας του περιβάλλοντος προϋποθέτει την έννοια της περιβαλλοντικής ανάγκης, δηλαδή της ανάγκης για ένα περιβάλλον υγιεινό και οικολογικά ισόρροπο, το οποίο δεν θέτει σε κίνδυνο την υγεία και τη ζωή του ανθρώπου και των ειδών, αλλά τους επιτρέπει να διατηρήσουν τη θέση τους, την ισορροπία τους και τη βιώσιμη ανάπτυξή τους στο σύνολο των φυσικών συστημάτων. Η προστασία του περιβάλλοντος, όπως κατοχυρώνεται στο άρθρο 24 του Συντάγματος, στοιχειοθετεί υποχρέωση του Κράτους και αντίστοιχο δικαίωμα του ατόμου. Το δικαίωμα στο περιβάλλον είναι ένα συνταγματικό (θεμελιώδες) δικαίωμα, εφ΄ όσον την ύπαρξη και άσκησή του εγγυάται μια συνταγματική διάταξη αυξημένης τυπικής ισχύος, η οποία δεσμεύει και τις τρεις συντεταγμένες εξουσίες και δεν δύναται να καταργηθεί με τυπικό νόμο ή με διοικητική πράξη.
Οδηγός νομοθεσίας για την προστασία του περιβάλλοντος
Η Εφαρμογή του Διεθνούς & Ευρωπαϊκού Δικαίου Περιβάλλοντος στην Ελλάδα
Οι βασικοί στόχοι και οι αρχές του περιβαλλοντικού δικαίου της ΕΕ
NOMOΣ ΥΠ’ ΑΡΙΘ. 3422 Κύρωση της Σύμβασης για την πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφορία-Aarhus
ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ
ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ, ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ ΚΑΙ ΧΛΩΡΙΔΑΣ